Η άνοδος των ακραίων απειλεί τις δημοκρατίες της Δύσης

Έχω ένα εφιαλτικό όραμα για το 2017: Πρόεδρος Τραμπ, Πρόεδρος Λεπέν, Πρόεδρος Πούτιν.

Όπως οι περισσότεροι εφιάλτες, αυτός πιθανότατα δε θα πραγματοποιηθεί. Αλλά και μόνο το γεγονός ότι ο Ντόναλντ Τραμπ και η Μαρίν Λεπέν είναι ισχυρές υποψηφιότητες για την αμερικανική και τη γαλλική προεδρία λέει κάτι ανησυχητικό για την υγεία της φιλελεύθερης δημοκρατίας στη Δύση. Σε μπερδεμένους και τρομακτικούς καιρούς, οι ψηφοφόροι φαίνεται πως μπαίνουν στον πειρασμό να στραφούν σε «ισχυρούς» εθνικιστές ηγέτες – δυτικές εκδοχές του Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας.

Πρόσφατα στην Ουάσινγκτον, είδα τους περισσότερους συμβατικούς πολιτικούς αναλυτές να απορρίπτουν την ιδέα πως ο κ. Τραμπ θα μπορούσε να κερδίσει τη Ρεπουμπλικανική υποψηφιότητα, πόσο μάλλον την προεδρία. Αυτό μου φάνηκε σαν εφησυχασμός. Αν ο κ. Τραμπ ήταν φυσιολογικός υποψήφιος, θα θεωρούνταν φαβορί για την υποψηφιότητα. Είναι μπροστά στις ζωτικής σημασίας πολιτείες της Άιοβα, του Νιου Χάμπσαϊρ και της Νότιας Καρολίνα.

Τα αποτρόπαια σχόλια για τους Μεξικανούς, τους μουσουλμάνους, τους ανάπηρους και τις γυναίκες δεν έχουν κλονίσει τη δημοτικότητά του.

Πολλοί Δημοκρατικοί γελούν θριαμβευτικά πιστεύοντας πως αν οι Ρεπουμπλικάνοι είναι τόσο εξοργισμένοι ώστε να επιλέξουν τον κ. Τραμπ, σίγουρα εκείνος θα «μαστιγωθεί» από τη Χίλαρι Κλίντον στις προεδρικές εκλογές. Αλλά ακόμη κι αυτό, δεν μπορεί να υποτεθεί με σιγουριά. Η πιο πρόσφατη εθνική δημοσκόπηση για τον αγώνα μεταξύ Τραμπ και Κλίντον έδειξε τον κ. Τραμπ να κερδίζει με πέντε πόντους διαφορά.

Κάποιες από τις δηλώσεις του κ. Τραμπ είναι τόσο ανοικτά ρατσιστικές που κάνουν την κ. Λεπέν να δείχνει μετριοπαθής. Η ηγέτιδα της γαλλικής ακροδεξιάς μαλακώνει προσεκτικά την εικόνα της, καθώς προετοιμάζεται για μια υποψηφιότητα για την προεδρία του 2017. Ακόμη και πριν τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, σχεδόν όλες οι δημοσκοπήσεις την έδειχναν να φτάνει στον τελευταίο γύρο της εκλογικής αναμέτρησης. Αυτό το μήνα, το Εθνικό της Μέτωπο μπορεί να σημειώσει μια σημαντική νίκη κερδίζοντας τις περιφερειακές εκλογές, γεγονός που θα το έκανε να μοιάζει περισσότερο με πιθανό κυβερνητικό κόμμα.

Η άνοδος των πολιτικών άκρων δεν περιορίζεται στις ΗΠΑ και τη Γαλλία. Υπερεθνικιστικά κόμματα βρίσκονται στην εξουσία στην Ουγγαρία και την Πολωνία, και οι δύο μέλη της ΕΕ. Εθνικιστικά κόμματα ανεβαίνουν στη Σκωτία και την Καταλονία, απειλώντας τη Βρετανία και την Ισπανία ως εθνικά κράτη.

Μια αίσθηση κρίσης αυξάνεται στη Γερμανία με την αναμενόμενη άφιξη περισσότερων από ένα εκατ. προσφύγων φέτος, οδηγώντας σε αντιδράσεις κατά της κυβέρνησης της καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ. Με υφέσεις και κρίσεις χρέους στην νότια Ευρώπη, «περιθωριακά» κόμματα έχουν μετακινηθεί μέσα στις κυβερνήσεις σε Ελλάδα και Πορτογαλία.

Επομένως τι συμβαίνει στην πολιτική της Δύσης; Πρωταρχική εξέλιξη είναι μια απώλεια πίστης στις παραδοσιακές πολιτικές ελίτ και μια αναζήτηση για ριζοσπαστικές εναλλακτικές. Πίσω από αυτό, μου φαίνεται, υπάρχουν τέσσερις ευρείες τάσεις: αύξηση στην οικονομική ανασφάλεια, αντίδραση ενάντια στη μετανάστευση, φόβος μπροστά στην τρομοκρατία και η πτώση των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης.

Οι ΗΠΑ έχουν πλέον βιώσει αρκετές δεκαετίες μειούμενων ή στάσιμων πραγματικών μισθών για την πλειοψηφία των Αμερικανών. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, περιλαμβανομένης της Γαλλίας, τα διψήφια ποσοστά της ανεργίας έχουν γίνει νόρμα. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 έχει οδηγήσει σε διαρκή απώλεια της εμπιστοσύνης στην ικανότητα των ελίτ και τη δικαιοσύνη και τη σταθερότητα των δυτικών οικονομικών συστημάτων.

Η οικονομική ανασφάλεια έχει συμπληρωθεί από μια αίσθηση κοινωνικής αστάθειας που συνδέεται με την αυξανόμενη μετανάστευση. Η εισροή των ισπανόφωνων στις Ηνωμένες Πολιτείες και των μουσουλμάνων στη δυτική Ευρώπη έχει επιτρέψει στους Τραμπ και στις Λεπέν να επιχειρηματολογούν πως οι αδύναμες ελίτ έχουν αφήσει να πραγματοποιηθούν θεμελιώδεις κοινωνικές αλλαγές χωρίς να συμβουλευτούν τους συνηθισμένους ανθρώπους. Ο κ. Τραμπ έχει ζητήσει την απέλαση 11 εκατ. παράνομων μεταναστών από τις ΗΠΑ και η κ. Λεπέν κάποτε είχε συγκρίνει τους μουσουλμάνους που προσεύχονταν στους δρόμους της Γαλλίας με την κατοχή από τους Ναζί.

Ο Νικολά Σαρκοζί, ο πρώην Γάλλος πρόεδρος, που πιθανώς θα είναι υποψήφιος έναντι της κ. Λεπέν το 2017, συμμετέχει στην επίθεση κατά της «πολυπολιτισμικότητας». Αυτού του είδους η ρητορική σχετικά με τη μετανάστευση των μουσουλμάνων και την προδοσία των ελίτ είναι συνηθισμένη πλέον και στη Γερμανία.

Στον απόηχο των επιθέσεων στο Παρίσι, ο φόβος της τρομοκρατίας συγχωνεύεται με την έχθρα απέναντι στη μετανάστευση. Το κύμα αναταραχής από τη γαλλική πρωτεύουσα έγινε αισθητό μέχρι και πέρα από τον Ατλαντικό – όπου ο κ. Τραμπ, μαζί με την πλειοψηφία των Ρεπουμπλικάνων, γρήγορα ισχυρίστηκε πως η αποδοχή προσφύγων θα αύξανε τον κίνδυνο μιας τρομοκρατικής επίθεσης.

Για τους λαϊκούς, τους εθνικιστές και τους εξτρεμιστές σε όλο το δυτικό κόσμο, ένα κοινό μοτίβο είναι πως τα συμβατικά μέσα ενημέρωσης καταπιέζουν το διάλογο και ελέγχονται από τις αναξιόπιστες ελίτ. Οι Ρεπουμπλικάνοι υποψήφιοι έχουν μάθει πως το να ταλαιπωρούν τους δημοσιογράφους είναι ένας εύκολος τρόπος για να κερδίσουν την επιδοκιμασία.

Στη Γαλλία και τη Γερμανία, το επιχείρημα ότι τα πολιτικώς ορθά «media που ψεύδονται» έχουν καταπιέσει το διάλογο σχετικά με τη μετανάστευση, γίνεται όλο και πιο δημοφιλές. Στο μεταξύ, η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει επιτρέψει στις εναλλακτικές να ευδοκιμήσουν. Αυτοί οι Αμερικανοί που επιθυμούν να πιστέψουν πως ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα είναι μουσουλμάνος, βρίσκουν ομοϊδεάτες στο διαδίκτυο ή στο ραδιόφωνο. Συζητήσεις συνομωσίας ευδοκιμούν στα social media στην Ευρώπη.

Ο γερουσιαστής Daniel Moynihan είχε πει: «Ο καθένας έχει το δικαίωμα της γνώμης του, αλλά όχι και το δικαίωμα των γεγονότων του». Στην εποχή των social media, αυτό δεν ισχύει πλέον. Για τους ομοίους του κ. Τραμπ, της κ. Λεπέν και του κ. Πούτιν, ο,τιδήποτε μπορεί να χριστεί «αληθινό». Σε αυτό το περιβάλλον, με μια οικονομική, κοινωνική και φυσική ανασφάλεια στο φόντο, ο εξτρεμισμός ευδοκιμεί.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation