Φόβοι capital controls πάνω από τις αναδυόμενες

Μία από τις καθοριστικές στιγμές στην ασιατική κρίση του 1997 ήταν όταν η Μαλαισία σόκαρε τις αγορές με την επιβολή ελέγχων στις κεφαλαιακές ροές, απαγορεύοντας το εμπόριο στο εξωτερικό με το εθνικό νόμισμα και εμποδίζοντας τους ξένους να βγάλουν κεφάλαια έξω από τη χώρα.

Αυτός είναι ο λόγος που δεν αποτελεί ιδιαίτερη έκπληξη ότι καθώς ορισμένοι σχολιαστές αρχίζουν να αναφέρονται στην τρέχουσα βουτιά στις αναδυόμενες ως κρίση, ακούγονται για άλλη μία φορά ψίθυροι για κεφαλαιακούς ελέγχους.

Για να είμαστε δίκαιοι, λίγοι πιστεύουν ότι είναι πιθανή η επιβολή πραγματικών κεφαλαιακών ελέγχων. Αλλά με τα επίπεδα του εξωτερικού χρέους πάνω από το 50% του ΑΕΠ σε αρκετές αναδυόμενες χώρες και την κατάρρευση των νομισμάτων να αυξάνει το βάρος του χρέους σε όρους εθνικού νομίσματος, υπάρχουν ορισμένα δυσοίωνα σημάδια.

Ο Tim Condon, επικεφαλής έρευνας για τις ασιατικές αγορές στην ING Financial Markets, έχει πει ότι «είναι μόνο θέμα χρόνου» προτού η Μαλαισία αφήσει ελεύθερη τη διακύμανση του ρίνγκιτ ή προτού να επιβάλει για μία ακόμα φορά κεφαλαιακούς ελέγχους, εφόσον συνεχιστεί η πτώση στις τιμές του πετρελαίου.

Η Centro Capital, μια μικρή εταιρεία διαχείρισης επενδυτικών κεφαλαίων με έδρα το Λονδίνο, πιστεύει ότι υπάρχει πιθανότητα 50% η Τουρκία να επιβάλει ελέγχους κεφαλαίων, μια εξέλιξη που θα προκαλέσει «μεγάλη αναταραχή» στις αγορές χρέους των αναδυομένων.

«Δεν είναι μια οικονομική απόφαση, είναι μια πολιτική απόφαση. Λόγω της ευαισθησίας των κεφαλαιακών ροών, η πιθανότητα να χρησιμοποιήσουν κεφαλαιακούς ελέγχους είναι αρκετά μεγάλη», υποστηρίζει ο Russell Napier, που μετέχει στηνσυμβουλευτική επιτροπή επενδύσεων της Cerno.

Τρεις ανεπτυγμένες χώρες που χτυπήθηκαν από την κρίση -η Ισλανδία, η Ελλάδα και η Κύπρος- αναγκάστηκαν να επιβάλουν κεφαλαιακούς ελέγχους, όπως και η Ουκρανία.

Στον αναδυόμενο κόσμο, η Γκάνα και η Νιγηρία έχουν επιβάλει ορισμένους περιορισμούς, σε μια προσπάθεια να προστατέψουν τα νομίσματά τους, τα οποία έχουν υποχωρήσει σημαντικά μαζί με τις τιμές των εμπορευμάτων.

Με τη Νιγηρία να είναι μια σημαντική επενδυτική αγορά, οι περιορισμοί που επέβαλε η κεντρική τράπεζα για την πρόσβαση σε δολάρια για να υπερασπιστεί τη νάιρα, αναμενόταν να είναι οι πιο επώδυνοι για τους παγκόσμιους επενδυτές. Αλλά κάτι τέτοιο δεν έχει επιβεβαιωθεί ως τώρα. Ο Richard Titherington, CIO της JP Morgan για τις αναδυόμενες αγορές, αναφέρει ότι αυτός και οι συνάδελφοί του «δεν είχαν καμία δυσκολία να βγάλουν χρήματα εκτός Νιγηρίας», παρά την εισαγωγή ποσοστώσεων για το συνάλλαγμα. Ακόμα και αν οι περιορισμοί ήταν προβληματικοί, θα ήταν και πάλι νόμιμο για τους διαχειριστές κεφαλαίων να αγοράσουν δολάρια με το επιτόκιο στη μαύρη αγορά, σημειώνει ο ίδιος.

Ωστόσο, τα πράγματα ενδέχεται να αλλάξουν. Την Τρίτη η JP Morgan ανακοίνωσε ότι θα αποσύρει τη Νιγηρία από τον δείκτη Government Bond Index ως το τέλος Οκτωβρίου, γιατί οι περιορισμοί στο συνάλλαγμα δυσκολεύουν τις συναλλαγές.

«Οι ξένοι επενδυτές που παρακολουθούν τον δείκτη συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες και αβεβαιότητα όταν συναλλάσσονται σε νάιρα, λόγω της έλλειψης μιας λειτουργικής ανοιχτής αγοράς συναλλάγματος και της περιορισμένης διαφάνειας», ανέφερε η JP Morgan.

H κίνηση αφορά μόνο στα ομόλογα σε τοπικό νόμισμα και όχι αυτά σε σκληρό νόμισμα στον δείκτη EMBI της JP Morgan.

Ο Anders Faergemann, διαχειριστής χαρτοφυλακίου στην PineBridge Investments, λέει ότι η συμμετοχή της Νιγηρίας στον δείκτη GBI «θα είναι στον πάγο για μεγάλο χρονικό διάστημα». Ωστόσο, ο κ. Faergemann, που βγήκε από τις νιγηριανές του θέσεις πριν από ένα χρόνο, τονίζει ότι οι περισσότεροι επενδυτές που ανησυχούν για τη χώρα έχουν ήδη φύγει, κάτι που περιορίζει τον αντίκτυπο από την κίνηση της JP Morgan.

O John Ashbourne, οικονομολόγος στην Capital Economics για τις αφρικανικές αγορές, εκφράζει και αυτός αμφιβολίες για το κατά πόσον ο εξωβελισμός της Νιγηρίας θα έχει επιπτώσεις, αν και είναι «ένα ντροπιαστικό χτύπημα στην οικονομική φήμη της νιγηριανής κυβέρνησης, ενισχύοντας τις φωνές για υποτίμηση της νάιρα».

Ο αντίκτυπος της επιβολής κεφαλαιακών ελέγχων στη Μαλαισία ή  την Τουρκία θα έχει ωστόσο μεγαλύτερες επιπτώσεις όσον αφορά στη στάση των επενδυτών απέναντι στις αναδυόμενες αγορές.

Προς το παρόν οι περισσότεροι αναλυτές δεν περιμένουν να επιβληθούν κεφαλαιακοί έλεγχοι σε αυτές τις χώρες, αλλά ο κ. Napier πιστεύει ότι η θέση της Άγκυρας είναι δύσκολη γιατί το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας είχε αγγίξει ήδη το 50% του ΑΕΠ από το τέλος του 2014, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Με πάνω από το 99% του χρέους αυτού να αποτιμάται σε ξένο νόμισμα, κυρίως σε ευρώ και δολάριο, με βάση στοιχεία από την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, και τη λίρα να έχει βουτήξει περίπου 23% έναντι του δολαρίου από την αρχή του 2015, το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας βρίσκεται τώρα πιο κοντά στο 70% του ΑΕΠ, υποστηρίζει ο κ. Napier.

Kαθώς η πλειοψηφία των ξένων χρημάτων που είναι επενδυμένα στην Τουρκία είναι σε επενδυτικά ταμεία ανοιχτού τύπου, τα οποία επιτρέπουν στις περισσότερες περιπτώσεις στους επενδυτές να αποδεσμευτούν εν ριπή οφθαλμού, πιστεύει ότι οποιαδήποτε απώλεια εμπιστοσύνης στην Τουρκία μπορεί να οδηγήσει σε μια ευρύτερη κρίση.

«Ανησυχώ πόσα χρήματα έχουν στην Τουρκία επενδυτικά ταμεία ανοιχτού τύπου» τονίζει. «Πιστεύω ότι είναι ξεκάθαρο ότι αν αρχίσεις να ρευστοποιείς μαζικά τα εργαλεία αυτά, θα σου το απαγορεύσουν».

Αν οι διαχειριστές κεφαλαίων αναγκάζονταν να παγώσουν τις τουρκικές τοποθετήσεις στα χαρτοφυλάκιά τους, «αυτό θα αύξανε την πίεση για αποχωρήσεις σε άλλες αναδυόμενες αγορές», υποστηρίζει ο ίδιος. «Θα πρέπει να υπάρξουν κάποια περιστατικά που θα πυροδοτήσουν κεφαλαιακούς ελέγχους. Κάποια χρεοκοπία, κάποιος μεγάλος τουρκικός οργανισμός που δεν θα καταφέρει να αποπληρώσει χρέη, αλλά η Τουρκία έχει και άλλα προβλήματα στα σύνορά της και αυτό μπορεί να της δώσει το κάλυμμα να κάνει κάτι», προσθέτει.

«Πρέπει να αποφασίσεις αν θα πληρώσουν το τίμημα οι ντόπιοι ή οι ξένοι. Η Τουρκία πρέπει να καταγράψει ένα πολύ μεγάλο εγχώριο πλεόνασμα για μεγάλο χρονικό διάστημα για να αποπληρώσει τα χρέη της. Πιστεύω είναι 50/50. Οι κεφαλαιακοί έλεγχοι αποκτούν μεγαλύτερη νομιμοποίηση ως μέτρο» υπογραμμίζει, σημειώνοντας ότι το ΔΝΤ άλλαξε στάση το 2012 για να υποστηρίξει ότι οι στοχευμένοι και προσωρινοί κεφαλαιακοί έλεγχοι μπορεί να είναι αποτελεσματικοί στον περιορισμό της νευρικότητας στις κεφαλαιακές ροές.

Είναι και άλλοι που υποστηρίζουν τη θέση αυτήν. Ο Tom Becket, CIO στην PSigma Investment Management, λέει: «Σε καιρούς απόγνωσης απαιτούνται έκτακτα μέτρα. Σε ορισμένες από τις διαρθρωτικά αδύναμες αναδυόμενες αγορές υπάρχει ο κίνδυνος κεφαλαιακών εκροών. Η Τουρκία έχει ένα πολύ δύσκολο πολιτικό outlook και προβλήματα στα σύνορά της με τη Συρία. Αν τα πράγματα επιδεινωθούν και άλλο, δεν θα απέκλεια τίποτα».

Ωστόσο ο κ. Becket υποστηρίζει ότι οι συναλλαγματικοί έλεγχοι στην Τουρκία «δεν είναι ένα σενάριο που αναμένουμε», δεδομένου ότι η χώρα επωφελείται από την αδυναμία στις τιμές των εμπορευμάτων. «Είναι πιθανό αλλά σίγουρα δεν είναι το σενάριο πάνω στο οποίο εργαζόμαστε. Ο κίνδυνος στις αναδυόμενες δεν είναι το λάθος, αλλά να μην πάρεις ποτέ τα χρήματά σου πίσω».

Τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας δείχνουν ότι στο τέλος του 2014 ο λόγος του εξωτερικού χρέους προς το ΑΕΠ ήταν εξαιρετικά υψηλός σε μεγάλο μέρος της ανατολικής Ευρώπης, στο 133% στην Ουγγαρία, στο 64% στην Πολωνία και στο 61% στην Τσεχία, για παράδειγμα.

Ο κ. Napier υποστηρίζει ότι θα είναι λάθος «να μην ανησυχεί κανείς για την ανατολική Ευρώπη», αλλά παραμένει σχετικά ήρεμος από το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του χρέους είναι σε ευρώ, το οποίο δεν είναι τόσο ισχυρό όσο το δολάριο από τότε που βγήκαν τα στοιχεία αυτά.

Αντίθετα, γίνεται περισσότερα κουβέντα για τη Μαλαισία, η οποία είχε ακαθάριστο εξωτερικό χρέος στο 65% το ΑΕΠ στο τέλος του περασμένου έτους. Στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών δείχνουν ότι το χρέος αυτό είναι αποτιμημένο σε ξένο νόμισμα, με το μεγαλύτερο μέρος σε δολάρια.

Ο κ. Condon, που πιστεύει ότι η Μαλαισία είτε θα πρέπει να επιτρέψει ελεύθερη διακύμανση του νομίσματος είτε να επιβάλει κεφαλαιακούς ελέγχους, σημειώνει ότι τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας έπεσαν 8,3% τον Ιούλιο.

Από τη στιγμή που οι τιμές των εμπορευμάτων άρχισαν να πέφτουν στα μέσα του 2014, τα αποθέματά της έχουν βουτήξει 28% στα 85,9 δισ. δολάρια και το ρίνγκιτ έχει βουτήξει 25% έναντι του δολαρίου.

«Οι αρχές μπορεί να στοιχημάτιζαν ότι θα σταματήσει η βουτιά στις τιμές του πετρελαίου, που αυξάνει την πίεση στο ρίνγκιτ. Αυτό μπορεί να είναι ριψοκίνδυνο στοίχημα», λέει.

Άλλοι είναι πιο ήρεμοι. Ο Adarsh Sinha, αναλυτής FX στην Bank of America Merrill Lynch, πιστεύει ότι οι κεφαλαιακοί έλεγχοι θα κρίνονταν απαραίτητοι μόνο αν το ρίνγκιτ έπεφτε στα 4,50 το δολάριο, από 4,32 σήμερα.

Μέχρι τότε, η κυβέρνηση μπορεί να ζητήσει το Επενδυτικό Κρατικό Ταμείο και το Ταμείο Ασφάλισης Υπαλλήλων να επαναπατρίσουν ξένες επενδύσεις για να υπερασπιστούν το ρίνγκιτ. Υπολογίζει ότι περίπου 60 δισ. δολάρια μπορούν να επιστρέψουν με αυτόν τον τρόπο.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation