Η μεταναστευτική κρίση δοκιμάζει τις ευρωπαϊκές αξίες

Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει δίκιο στο ότι η τρέχουσα μεταναστευτική κρίση αναγκάζει την Ευρώπη να αναλογιστεί αν μπορεί να σεβαστεί τις αξίες που η ίδια διακηρύσσει. Δυστυχώς, η απάντηση είναι πιθανότατα «όχι».

Για περίπου 500 χρόνια, τα ευρωπαϊκά κράτη επεκτάθηκαν, δημιούργησαν αποικίες και κυριάρχησαν στον υπόλοιπο κόσμο. Μετά το 1945, τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης υιοθέτησαν ένα σύνολο μετα-ιμπεριαλιστικών και μετα-φασιστικών αξιών, που βασίζονταν σε οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα και κατοχυρώνονταν από έγγραφα όπως η Συνθήκη του ΟΗΕ το 1951 για τους πρόσφυγες.

Αλλά οι απελπισμένοι και εκπατρισμένοιι του κόσμου κρατήθηκαν σε απόσταση, την ώρα που οι Ευρωπαίοι απολαμβάνουν ένα από τα υψηλότερα επίπεδα διαβίωσης.

Αντιμέτωποι με θλιβερές εικόνες λιμών ή πολέμων στον «τρίτο κόσμο», οι Ευρωπαίοι μπορούσαν να θεραπεύσουν τις συνειδήσεις τους κάνοντας μια χορηγία σε μια οργάνωση, ή πηγαίνοντας σε μια φιλανθρωπική συναυλία.

Τώρα η μεταναστευτική κρίση απαιτεί από τους Ευρωπαίους να σεβαστούν τις αξίες τους με τρόπους που θα έχουν κόστος, θα είναι δυσάρεστοι και θα προκαλέσουν βαθιές κοινωνικές αλλαγές. Θα ήταν ενθαρρυντικό να πιστέψει κανείς ότι τα πλήθη που έσπευσαν να υποδεχτούν τους πρόσφυγες που έφτασαν στον σιδηροδρομικό σταθμό του Μονάχου δείχνουν ότι οι Ευρωπαίοι θα σεβαστούν τις δεσμεύσεις τους. Θα ήταν ωστόσο και εξαιρετικά αφελές.

Υπάρχουν ήδη σημάδια ότι ακόμα και η γερμανική κυβέρνηση έχει δεύτερες σκέψεις για τον αριθμό των μεταναστών. Οι Γερμανοί μπορεί να είναι σε θέση να επιπλήξουν και να πιέσουν τους Ευρωπαίους εταίρους τους να μοιραστούν το βάρος των προσφύγων, μέσω ενός συστήματος ποσοστώσεων. Αλλά τα νούμερα κυριολεκτικά δεν βγαίνουν.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει να δεχτεί η Ε.Ε. 160.000 πρόσφυγες. Πρόκειται για μια σημαντική αύξηση από τους 40.000 που είχε προτείνει τον περασμένο Ιούλιο. Αλλά υπάρχουν ήδη 4 εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες που έχουν φύγει από τη χώρα τους. Η Γερμανία αναμένει να λάβει μόνο φέτος 800.000 αιτήσεις για άσυλο από  Συρία και άλλες χώρες.

Η αντίληψη ότι η Γερμανία έχει αποφασίσει να δεχτεί όλους τους Σύρους -σε συνδυασμό με τις ελπίδες για περισσότερες αλλαγές στην πολιτική της Ε.Ε.- ενδέχεται να πείσει περισσότερους από τα εκατομμύρια πρόσφυγες που είναι εγκλωβισμένοι σε κέντρα φιλοξενίας στην Τουρκία ή τη Μέση Ανατολή να προσπαθήσουν να κάνουν το επικίνδυνο ταξίδι προς την Ευρώπη. Και ούτε είναι οι Σύροι η μοναδική απελπισμένη ομάδα. Είναι συνολικά και εκατοντάδες χιλιάδες Αφγανοί, Ιρακινοί και Ερυθριανοί.

Σε κάποιο σημείο, η απελπισία και οι ελπίδες των προσφύγων αναμένεται να συγκρουστούν με τους φόβους και τη δυσφορία των Ευρωπαίων ψηφοφόρων. Τα ανατολικά κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν καταστήσει ξεκάθαρη τη δυσαρέσκειά τους για τις ποσοστώσεις στην υποδοχή των μεταναστών. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία του γαλλικού λαού είναι αντίθετη με τη χαλάρωση των κανονισμών για το άσυλο και οι περισσότεροι Βρετανοί στηρίζουν την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης Κάμερον να μην αποδεχτεί τις ποσοστώσεις που ζητά η Ε.Ε.

Οι αντιδράσεις αυτές δεν θα έπρεπε να προκαλούν έκπληξη. Οι φόβοι της Ευρώπης για τους παράνομους μετανάστες και τους αιτούντες άσυλο εμφανίζεται και στις Αυστραλία και ΗΠΑ, δύο πλούσιες, κατά μεγάλο μέρος λευκές χώρες, που ήταν παραφυάδες του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Στην Αυστραλία η κυβέρνηση του Τόνι Άμποτ κέρδισε την εξουσία με την υπόσχεση να «σταματήσει τις καραβιές» των προσφύγων με προορισμό τις αυστραλιανές ακτές. Οι πολιτικές του κ. Άμποτ έχουν αποδοκιμαστεί από τον ΟΗΕ και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά φαίνονται δημοφιλείς στην ίδια την Αυστραλία.

Στις ΗΠΑ, η αναπάντεχη ανάδειξη του Ντόναλντ Τραμπ ως σοβαρού διεκδικητή του χρίσματος των Ρεπουμπλικανών για τις προεδρικές εκλογές στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά του να εκμεταλλεύεται τους φόβους για την παράνομη μετανάστευση.

Οι ειδικοί απορρίπτουν το σχέδιο του κ. Τραμπ να απελάσει 11 εκατομμύρια παράνομους μετανάστες και να χτίσει ένα τεράστιο τείχος κατά μήκος των συνόρων με το Μεξικό, ως ανήθικο και αναποτελεσματικό. Αλλά η άνοδος του κ. Τραμπ έχει σπρώξει και άλλους Ρεπουμπλικανούς να λάβουν ανάλογες θέσεις.

Ο Τόμας Έντσαλ, ένας οξυδερκής Αμερικανός πολιτικός αναλυτής, υποστηρίζει ότι όσον αφορά στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, ο «Ντόναλντ Τραμπ είναι μέρος ενός κινήματος που κερδίζει έδαφος ανάμεσα στους λευκούς του βόρειου ημισφαιρίου», συμπεριλαμβανομένης και της Ευρώπης. Όπως σημειώνει ο κ. Έντσαλ, ο λόγος είναι φυλετικός. Περίπου 50,5 εκατομμύρια Αμερικανοί είναι Λατίνοι και πολλοί λευκοί Αμερικανοί νιώθουν ότι απειλούνται από αυτό. Οι φόβοι των λευκών στην Ευρώπη είναι πιο σύνθετοι, όπου η εισροή Μουσουλμάνων δημιουργεί ανησυχίες γύρω από την τρομοκρατία και την κοινωνική συνοχή.

Ο κ. Τραμπ πιθανότατα δεν θα γίνει ποτέ πρόεδρος και τα ακροδεξιά και ξενοφοβικά κόμματα στην Ευρώπη πιθανότατα θα αποτύχουν να κερδίσουν σε κάποια από τις μεγάλες χώρες. Αλλά η επιχειρηματολογία τους έχει ήδη αλλάξει την πολιτική και αναμένεται να κερδίσουν από την τρέχουσα μεταναστευτική κρίση.

Το διεθνές δίκαιο προβλέπει ότι η Ευρώπη πρέπει να προσφέρει άσυλο σε όποιον πρόσφυγα φτάνει στην Ε.Ε. Η πολιτική πραγματικότητα δείχνει ότι τα νούμερα είναι πολύ μεγάλα για να υπάρξει μια εγχώρια στήριξη στην πολιτική αυτή. Σε κάποιο σημείο, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα προσπαθήσουν να αποφύγουν τις δεσμεύσεις τους -πιθανότατα προσπαθώντας να εμποδίσουν τους πρόσφυγες να φτάσουν στην Ε.Ε. Τα σκληρά αποτρεπτικά μέτρα που έχουν υιοθετήσει η Ουγγαρία και η Αυστραλία -αυτή την στιγμή το αντικείμενο διεθνούς κατακραυγής- μπορεί να φαίνονται τότε λιγότερο ακραία.

Αν οι πολιτικοί της Ευρώπης ακολουθήσουν αυτό το μονοπάτι, θα κατηγορηθούν -σωστά- ότι απέτυχαν να ανταποκριθούν στις «ευρωπαϊκές αξίες». Αλλά στην πραγματικότητα, είναι αντιμέτωποι με μια σύγκρουση αξιών. Η κ. Μέρκελ είπε ότι η Ευρώπη έχει ηθικό και νομικό καθήκον να δεχθεί όσους είναι πραγματικά πρόσφυγες. Αλλά οι πολιτικοί σε μια δημοκρατία έχουν ηθικό και νομικό καθήκον να σεβαστούν τις επιθυμίες των ψηφοφόρων τους.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation