Ο Ομπάμα, το Ιράν και το ραντεβού με την ιστορία

Όπως έχει πει και ο ίδιος ο Μπαράκ Ομπάμα, η πυρηνική συμφωνία με το Ιράν -το μεγάλο επίτευγμα στην εξωτερική πολιτική στη δεύτερη θητεία του- φέρει την προσωπική του σφραγίδα.

Με 34 Γερουσιαστές να στηρίζουν πλέον και επίσημα τη συμφωνία, οι αντίπαλοι στο Καπιτώλιο δεν θα έχουν τις ψήφους να εξουδετερώσουν ένα προεδρικό βέτο, αν και όταν η πλειοψηφία του Κογκρέσου την καταψηφίσει αργότερα αυτόν τον μήνα. Μετά από ένα καλοκαίρι σκληρών δηλώσεων και πρωτοφανούς άσκησης πιέσεων, η συμφωνία θα τεθεί τελικά σε ισχύ έως τα μέσα Οκτωβρίου.

Για ορισμένους υποστηρικτές, η επιτυχία του κ. Ομπάμα θα εδραιώσει την κληρονομιά του ως του πιο επιδραστικού και ενδεχομένως πιο επαναστατικού προέδρου της μεταπολεμικής εποχής στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής.

Ωστόσο πολλοί από τους πολέμιους της συμφωνίας βλέπουν τον πρόεδρο ως έναν σύγχρονο Νέβιλ Τσάμπερλεν (σ.σ. πρωθυπουργός της Βρετανίας από το 1937 έως το 1940), ο οποίος προσπαθεί αφελώς να εξευμενίσει τη γενοκτονική συμπεριφορά μιας δικτατορίας, βάζοντας σε κίνδυνο τη χώρα του και τον κόσμο.

Η συζήτηση για τη συμφωνία είναι γεμάτη από υπερβολές. Ως κάποιος που έχει εργαστεί στο ζήτημα των πυρηνικών του Ιράν στον Λευκό Οίκο και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ κατά τη θητεία του κ. Ομπάμα, βλέπω τη συμφωνία ως μια σε μεγάλο βαθμό πεζή ρύθμιση που έχει ωστόσο τη δυνατότητα να γίνει ιστορική. Επιτυγχάνει όσα σχεδιάστηκε να επιτύχει -να αποτρέψει το Ιράν από το να εξελίξει ένα πυρηνικό όπλο- πολύ καλύτερα από τις εναλλακτικές προτάσεις και για πολύ μεγαλύτερο διάστημα από ένα στρατιωτικό χτύπημα. Είναι ένας αναπόφευκτα ατελής συμβιβασμός που επιλύει -για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα- ένα πραγματικά δύσκολο πρόβλημα.

Eίναι σαφές ότι ούτε η άρση των κυρώσεων στο Ιράν, ούτε οι περιορισμοί που βάζει η συμφωνία στο πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης θα μεταμορφώσουν μεμιάς τη χώρα από έναν μεγάλο πολέμιο της Δύσης και υποστηρικτή της τρομοκρατίας σε έναν έμπιστο εταίρο.

Αλλά αν και δεν πρέπει να αναμένει κανείς άμεσες ανατροπές στο Ιράν, υπάρχουν πιθανότητες το οικονομικό άνοιγμα και η αλληλεπίδραση με τον κόσμο να επιφέρουν σταδιακά αλλαγές. Η μεσαία τάξη του Ιράν θα αυξηθεί, το καθεστώς δεν θα μπορεί να χρησιμοποιεί τις κυρώσεις ως δικαιολογία για την κακή οικονομική διακυβέρνηση και οι επιχειρηματικοί ηγέτες δεν θα θυσιάσουν τα συμφέροντά τους στον βωμό της κατασκευής πυρηνικών όπλων και της ηγεμονίας στη Μέση Ανατολή.

Μετά από μια δεκαετία απομόνωσης, το Ιράν κατέληξε σε μια συμφωνία για την αντιστροφή της πορείας προς τη δημιουργία μιας ατομικής βόμβας με αντάλλαγμα την άρση των οικονομικών κυρώσεων.

Επιπλέον, έχοντας καταδείξει ότι οι ΗΠΑ και το Ιράν μπορούν να κάνουν πολιτικά επώδυνους συμβιβασμούς, η συμφωνία μπορεί να καταστήσει δυνατές άλλες συμφωνίες στη Συρία και σε άλλα σημεία στην περιοχή. Πριν από λίγα χρόνια, είχε θεωρηθεί μεγάλη είδηση ότι ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ αντάλλαξε λίγες κουβέντες με Ιρανό αξιωματούχο στο περιθώριο διεθνούς συνάντησης στη Γενεύη. Σήμερα το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επικοινωνεί σε τακτική βάση με το υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν και δεν προκαλεί έκπληξη σε κανέναν. Ποιος μπορεί να προβλέψει πού θα οδηγήσει η τάση αυτή σε 10 με 15 χρόνια από τώρα;

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν η συμφωνία του κ. Ομπάμα θα περάσει στην ιστορία ως μια στιγμή που θα συγκρίνεται με το ταξίδι του προέδρου Νίξον στην Κίνα το 1972. Αλλά αν τελικά η σχέση του Ιράν με τον κόσμο αλλάξει τα επόμενα χρόνια, θα αποδίδεται σε έναν πρόεδρο που ήταν πρόθυμος να πάρει ρίσκα με τη μυστική διπλωματία και να έρθει αντιμέτωπος με τεράστιες πολιτικές αντιστάσεις, για να δώσει μια ευκαιρία στο όραμά του για μια εντελώς διαφορετική σχέση με την Τεχεράνη. Ακόμα και αν δεν πραγματοποιηθεί μια τέτοια αλλαγή, ο πρόεδρος θα έχει αγοράσει πολύτιμο χρόνο και θα έχει αναβάλει μια μεγάλη πρόκληση που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ένας από τους διαδόχους του. Με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στη Μέση Ανατολή, ακόμα και αυτό θα είναι ένα σημαντικό επίτευγμα.

*Ο αρθρογράφος είναι ερευνητής στο Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων και υπήρξε μέχρι και φέτος  Συντονιστής στον Λευκό Οίκο για την Ειρηνευτική Διαδικασία στη Μέση Ανατολή.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation