της Έλενας Λάσκαρη

Πληθωρισμό υψηλότερο έως και κατά μισή ποσοστιαία μονάδα σε σχέση με το επίπεδο του δείκτη τιμών καταναλωτή που ανακοινώνει η ΕΣΥΕ, βίωσαν τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα την περίοδο 2000-2003 εξαιτίας της ιδιαίτερης βαρύτητας που έχουν στην εν λόγω κατηγορία πολιτών τα είδη διατροφής, η στέγαση και τα ποτά-καπνός, η αύξηση των τιμών των οποίων ήταν κατά κανόνα μεγαλύτερη από το μέσο πληθωρισμό.

Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από μελέτη που περιλαμβάνεται στο τελευταίο οικονομικό δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος και την οποία την οποία επιμελήθηκαν οι κ. Σταύρος Ζωγραφάκης και Θεόδωρος Μητράκος.

Η μελέτη αφορά την περίοδο 1999-2004 και περιλαμβάνει εκτιμήσεις για τον πληθωρισμό επιμέρους πληθυσμιακών ομάδων, εκκινώντας από τις διαπιστώσεις ότι η διάρθρωση της καταναλωτικής δαπάνης διαφέρει μεταξύ των επιμέρους πληθυσμιακών ομάδων, ενώ ταυτόχρονα διαφέρουν και οι μεταβολές των τιμών των επιμέρους αγαθών και υπηρεσιών.

Πράγματι, στη μελέτη παρουσιάζονται υπολογισμοί για τον πληθωρισμό που αντιμετώπισαν κατά την πενταετία 2000-2004 διάφορες ομάδες του πληθυσμού, οι οποίες διακρίνονται με βάση κριτήρια όπως το επίπεδο εκπαίδευσης, ο βαθμός αστικότητας (κάτοικοι αστικών, ημιαστικών και αγροτικών περιοχών), η θέση στην εργασία (μισθωτοί, αυτοαπασχολούμενοι, εργοδότες), ο τομέας δραστηριότητας, τα επαγγελματικά χαρακτηριστικά (εργάτες, υπάλληλοι, συνταξιούχοι, άνεργοι, κ.λπ.), η κατανομή και το ύψος της δαπάνης (φτωχότερα, πλουσιότερα και μεσαία νοικοκυριά).

Όπως προκύπτει από την ανάλυση, ο πληθωρισμός κατά την πενταετία 2000-2004 (ακριβέστερα, ο τρόπος με τον οποίο μεταβλήθηκαν στη χώρα μας οι τιμές των επιμέρους αγαθών και υπηρεσιών σε συνδυασμό με το διαφοροποιημένη διάρθρωση της καταναλωτικής δαπάνης των επιμέρους πληθυσμιακών ομάδων) άσκησε μόνος του αξιόλογη αναδιανεμητική επίδραση εις βάρος κυρίως των οικονομικά ασθενέστερων και ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων, όπως είναι τα άτομα με σχετικά χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, οι συνταξιούχοι, οι άνεργοι και τα φτωχότερα τμήματα του πληθυσμού, δηλαδή γενικότερα τα άτομα που αντιμετωπίζουν σχετικά υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας.

Πράγματι, οι ομάδες αυτές έως τους πρώτους μήνες του 2004 αντιμετώπισαν υψηλότερο πληθωρισμό από ό,τι το σύνολο του πληθυσμού και αυτό μπορεί να ερμηνευθεί κυρίως από την ιδιαίτερη βαρύτητα που έχουν για αυτές τα είδη διατροφής, η στέγαση και τα ποτά-καπνός, η αύξηση των τιμών των οποίων ήταν κατά κανόνα μεγαλύτερη από το μέσο πληθωρισμό (με εξαίρεση το 2004, όταν καταγράφηκε σημαντική μείωση των τιμών των νωπών οπωροκηπευτικών).

Αναφέρεται ενδεικτικά ότι για το 25% των νοικοκυριών που χαρακτηρίζονται φτωχότερα με βάση το ύψος της καταναλωτικής τους δαπάνης ο ετήσιος πληθωρισμός ήταν υψηλότερος κατά 0,3 έως 0,5 της εκατοστιαίας μονάδας από τον πληθωρισμό για το σύνολο του πληθυσμού (δηλαδή τη μεταβολή των τιμών καταναλωτή που επίσημα ανακοινώνεται από την ΕΣΥΕ) τα έτη 2000-2003 (ή 3,7% κατά μέσον ετήσιο όρο, έναντι 3,3% για το σύνολο του πληθυσμού), ενώ - αντίθετα - το 2004 ήταν χαμηλότερος κατά 0,3 της εκατοστιαίας μονάδας (για το λόγο που προαναφέρθηκε).

Ένα άλλο σημαντικό εύρημα της μελέτης είναι ότι την ίδια περίοδο ο ετήσιος πληθωρισμός που αντιμετώπισαν μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες εργαζομένων, όπως είναι οι μισθωτοί γενικά, καθώς και οι εργάτες ή οι υπάλληλοι στον ιδιωτικό ή στο δημόσιο τομέα, διέφερε ελάχιστα από τον πληθωρισμό για το σύνολο του πληθυσμού (από 0,16 της εκατοστιαίας μονάδας λιγότερο έως 0,12 της εκατοστιαίας μονάδας περισσότερο).

Ακόμη, κατά την εξεταζόμενη περίοδο ο πληθωρισμός επιδείνωσε τους διάφορους κοινωνικούς δείκτες. Συγκεκριμένα, πιθανότατα αύξησε ελαφρά το ποσοστό της φτώχειας και, σε σημαντικότερο βαθμό, τους δείκτες της ανισότητας και το ”χάσμα” ή την ένταση της φτώχειας.

Κατά συνέπεια, ο μηχανισμός των τιμών αποτελεί ένα πρόσθετο λόγο για παρεμβάσεις οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής με στόχο την ενίσχυση των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων.