Τρία πράγματα θα καθορίσουν τις εξελίξεις στην Ανατολική Ασία: Η αντίδραση της Κίνας στην οικονομική κρίση και τις πιθανές κοινωνικές αναταραχές εν μέσω μιας μετάβασης εξουσίας, η κρίση χρέους και η οικονομική επιβράδυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που περιορίζει τη ζήτηση για τις εξαγωγές της Ανατολικής Ασίας, και οι εξελίξεις λόγω της επανεμπλοκής των ΗΠΑ στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού.

Η οικονομική κρίση του 2008 εξέθεσε τις δομικές αδυναμίες της κινεζικής οικονομίας, η οποία βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό σε ένα αναπτυξιακό μοντέλο εξαγωγών και κρατικών επενδύσεων. Αν και το Πεκίνο γνώριζε για αρκετό καιρό ότι υπάρχει ανάγκη αλλαγής προς ένα πιο ισορροπημένο οικονομικό μοντέλο, η συνεχιζόμενη «βουτιά» στην Ευρώπη και οι ανησυχίες για μια νέα παγκόσμια επιβράδυνση έχουν αναγκάσει την κυβέρνηση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της οικονομικής αναδιάρθρωσης, τώρα. Ακόμα και στις καλύτερες των εποχών, η ανακατεύθυνση μιας οικονομίας του μεγέθους της Κίνας θα ήταν δύσκολη, όμως η πίεση για αλλαγή έρχεται εν μέσω μετάβασης της ηγεσίας, με το Πεκίνο να είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε διασπάσεις. Καθώς η σειρά της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας αλλάζει τον Οκτώβριο και οι νέοι ηγέτες θα αναλάβουν τα καθήκοντά τους στις αρχές του 2013, το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει επικεντρώσει την προσοχή του στη διατήρηση της κοινωνικής σταθερότητας προκειμένου να διατηρήσει την «κληρονομιά» της απερχόμενης ηγεσίας και να παγιώσει την νομιμότητα της νέας ηγεσίας.

Μια ταχεία υποχώρηση της οικονομικής ανάπτυξης αποτελεί μια σοβαρή απειλή για την Κίνα το 2012• μια μέτρια επιβράδυνση είναι ευρέως αναμενόμενη για φέτος λόγω της αποδυνάμωσης του εξαγωγικού κλάδου, της υποχώρησης στην αγορά του real estate και των επενδύσεων καθώς και των ρίσκων για το τραπεζικό σύστημα. Το Πεκίνο «στοιχηματίζει» ότι η πτώση θα παραμείνει σε διαχειρίσιμο επίπεδο –τουλάχιστον για τα δεδομένα μιας μεταβατικής χρονιάς. Η έντονη πτώση της ζήτησης από την Ευρώπη θα βλάψει ιδιαίτερα τον εξαγωγικό τομέα, με την ανάπτυξη να περιορίζεται κατά πάσα πιθανότητα σε μονοψήφιο αριθμό. Αυτή η πτώση στην εξωτερική ζήτηση θα απειλήσει τον ήδη αποδυναμωμένο κατασκευαστικό κλάδο, του οποίου τα ισχνά έως ανύπαρκτα περιθώρια κέρδους πιέζονται ακόμα περισσότερο λόγω του αυξανόμενου κόστους εργασίας και πρώτων υλών και utilities, καθώς και της ανατίμησης του νομίσματος. Η Κίνα θα προσπαθήσει να το αντισταθμίσει αυτό εν μέρει επικεντρώνοντας εκ νέου τις εξαγωγές της στις ΗΠΑ και επεκτείνοντάς τις σε αναδυόμενες αγορές στην Νοτιοανατολική Ασία, τη Λατινική Αμερική ή την Αφρική, αν και αυτό δεν θα μπορέσει να καλύψει πλήρως το κενό που αφήνει η Ευρώπη. Επιπλέον, ο αυξανόμενος εμπορικός προστατευτισμός λόγω της οικονομικής επιβράδυνσης και των πολιτικών εξελίξεων –ιδιαίτερα των εκλογών στις ΗΠΑ- είναι πιθανό θα φέρουν τους κινέζους κατασκευαστές στο επίκεντρο εμπορικών προστριβών, κάτι που θα κάνει τη θέση τους ακόμα πιο ευάλωτη.

Το Πεκίνο θα «επιστρατεύσει» παραδοσιακά εργαλεία συμπεριλαμβανομένης της στοχευμένης πίστωσης, των μειώσεων στην φορολογία και των άμεσων επιδοτήσεων προκειμένου να μετριάσει τους κινδύνους της αυξανόμενης ανεργίας και της χρεοκοπίας στον οικονομικά πιεσμένο κατασκευαστικό τομέα.

Αν και το Πεκίνο γνωρίζει ότι το να προχωρήσει σε νέα «ένεση ρευστότητας» και σε δάνεια προς τις τράπεζες, όπως έκανε το 2008-2009, δεν είναι βιώσιμο και θα έθετε σε κίνδυνο την οικονομία, δεν «βλέπει» να έχει και πολλές άλλες βραχυπρόθεσμες επιλογές και ως εκ τούτου θα χρησιμοποιήσει τις κρατικές επενδύσεις για να διατηρήσει την ανάπτυξη το 2012.

Το Πεκίνο θα αρχίσει σειρά μεγάλων projects στον τομεά των υποδομών ακόμα και σε βάρος της υπερπροσφοράς και της έλλειψης παραγωγικότητας. Ωστόσο, καθώς αντιστοιχεί περίπου στο 10% του ΑΕΠ και στο ένα τέταρτο των σταθερών επενδύσεων, η πτώση στον τομέα του real estate λόγω των μέτρων που λαμβάνει το Πεκίνο από το 2010, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες απειλές στην προσπάθεια του Πεκίνου να σταθεροποιήσει την ανάπτυξη.

Καθώς το σχέδιο για οικονομικά projects στον τομέα των κατοικιών (ένα σχέδιο που προωθεί το Πεκίνο προκειμένου να αντισταθμίσει τις αρνητικές συνέπειες από την υποχώρηση των τιμών του real estate και την μείωση των επενδύσεων) δεν αναμένεται να πιάσει τους στόχους που έχουν τεθεί, το Πεκίνο ενδέχεται να χρειαστεί να προχωρήσει σε επιλεκτική «χαλάρωση» της πολιτικής της για το real estate το 2012, προσπαθώντας ταυτόχρονα να αποφύγει την έντονη ανάκαμψη της αγοράς ή τον πληθωρισμό στις τιμές των ακινήτων. Το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα είχε υποσχεθεί ότι θα έθετε υπό έλεγχο αυτά τα ζητήματα και αν αποτύχει θα μπορούσε να υπονομεύσει την αξιοπιστία του Κόμματος.

Η διατήρηση του υψηλού επιπέδου της πιστωτικής «άνθισης» σε συνδυασμό με την ανάγκη να βρεθεί λύση στο θέμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων που προέκυψαν από τα μέτρα τόνωσης του 2008-2009, θα δημιουργήσουν στην Κίνα αυξημένο κίνδυνο μη εξυπηρετούμενων δανείων. Το πραγματικό ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων μπορεί να αυξηθεί στο 8-12% τα επόμενα χρόνια. Τουλάχιστον 4,6 τρισ. γουαν (729 δισ. δολάρια) από τοπικά ομόλογα ύψους 10,7 τρισ. γουαν λήγουν μέσα στα επόμενα δυο χρόνια και το Πεκίνο εκτιμά πως θα υπάρξει πρόβλημα με τα 2,5-3 τρισ. γουαν του συνόλου. Το ρίσκο των μη εξυπηρετούμενων δανείων, το χρέος ύψους 2,1 τρισ. γουάν από την επένδυση στο σιδηροδρομικό σύστημα και ο τεράστιος ανεπίσημος δανεισμός από το σκιώδες τραπεζικό σύστημα αποτελούν συστημικό κίνδυνο για τον τραπεζικό κλάδο.

Το Πεκίνο ενδέχεται να χρειαστεί να λάβει προληπτικά μέτρα το 2012- όπως για παράδειγμα μέτρα αναχρηματοδότησης ή κεφαλαιακές ενέσεις- προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι κινεζικές τράπεζες μπορούν να διατηρήσουν την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα της Κίνας. Οι ηγέτες της Κίνας, έχοντας να διαλέξουν ανάμεσα σε βραχυπρόθεσμες σταθεροποιητικές επιλογές και μακροπρόθεσμες βαθιές μεταρρυθμίσεις, θα επιλέξουν τις πρώτες. Αυτό ναι μεν θα αναβάλει την κρίση, όμως θα την κάνει πιο οξυμένη μελλοντικά, όταν η αντιμετώπισή της θα είναι αναπόφευκτη.

Δεδομένης της οικονομικής αβεβαιότητας και της πολιτικής ευαισθησίας σε ότι αφορά την αλλαγή ηγεσίας, οι πολιτικές ελίτ στο Πεκίνο θα επιχειρήσουν να εξασφαλίσουν συναίνεση στα υψηλότερα κλιμάκια, λαμβάνοντας μέτρα που θα διασφαλίζουν τον ιδεολογικό και πολιτισμικό έλεγχο στο Κόμμα αλλά και στην υπόλοιπη κοινωνία. Εν τω μεταξύ, η προτεραιότητα που δίνεται στην εξασφάλιση ομαλής μετάβασης σημαίνει ότι το Πεκίνο θα δείξει πολύ λιγότερη ανοχή σε κινήσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κλιμάκωση της αστάθειας, αν και το Πεκίνο «καλλιεργεί» προληπτικές μεθόδους κοινωνικού ελέγχου -όπως για παράδειγμα η διάθεση ελεγχόμενων σημείων στα οποία μπορεί ο κόσμος να εκφράσει τα παράπονά του, έτσι ώστε να μπορέσει να διαχειριστεί καλύτερα την απογοήτευση του κόσμου, η οποία πιθανότατα θα αυξηθεί λόγω της επιδεινούμενης οικονομικής κατάστασης.

---Εξωτερική πολιτική

Σε διεθνές επίπεδο, η Κίνα θα συνεχίσει να επιταχύνει την στρατηγική απόκτησης πόρων και εξωστρεφών επενδύσεων. Καθώς τα εγχώρια προβλήματα θα αυξάνονται, η Κίνα μπορεί να χρησιμοποιήσει τις εξωτερικές διαμάχες προκειμένου να αμβλύνει την εσωτερική δυσαρέσκεια. Αναμένοντας αύξηση των αμερικανικών οικονομικών και εμπορικών πιέσεων λόγω των εκλογών στις ΗΠΑ και της στρατηγικής καταπάτησης στην περιφέρεια της Κίνας, το Πεκίνο να επικεντρώσει την προσοχή του στην μείωση των λανθασμένων υπολογισμό και θα προσπαθήσει να τονίσει την αλληλοεξάρτηση σε ότι αφορά τους δεσμούς με την Ουάσινγκτον, ενώ παράλληλα θα προσπαθήσει να ξεκαθαρίσει και την αντίδρασή του στην εμπλοκή των ΗΠΑ.

Εν τω μεταξύ, η Κίνα θα εξισορροπήσει τις εθνικιστικές πρωτοβουλίες, με το να διατηρήσει τις σχέσεις καλής γειτονίας –ιδιαίτερα με την Ινδία και την Ιαπωνία- και να αντιμετωπίσει τις κινήσεις που εκτιμά ότι θα κάνουν οι ΗΠΑ για να περιορίσουν την οικονομική επιρροή της Κίνας στην περιοχή και στις γραμμές προμήθειας. Οι χώρες που διεκδικούν τη Νότια Κινεζική Θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων της Μαλαισίας, των Φιλιππίνων και του Βιετνάμ, θα απαντήσουν επιταχύνοντας τις αγορές στρατιωτικού εξοπλισμού, εκμεταλλευόμενες την επανεμπλοκή των ΗΠΑ στην περιοχή.

Οι περισσότερες ασιατικές χώρες –οι οποίες έδειξαν μια ισχυρή οικονομική ανάκαμψη καθ’ όλη τη διάρκεια του 2010 και στις αρχές του 2011- θα εμφανίσουν μειωμένο ρυθμό ανάπτυξης εν μέσω της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας. Καθώς είναι ο σημαντικότερος οικονομικός εταίρος πολλών χωρών, η Κίνα θα αυξήσει την οικονομική της βοήθεια και το εμπόριο προς τις χώρες του ASEAN, για να αυξήσει και την επιρροή της.

Το Πεκίνο ελπίζει να προβάλει και πάλι την οικονομική του δύναμη στην περιοχή μέσω της παροχής βοήθειας, της εισαγωγής καταναλωτικών αγαθών, των swaps συναλλάγματος και των περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών, ωστόσο ο ρόλος του Πεκίνου μπορεί να αντιμετωπίσει διάφορες προκλήσεις λόγω του ανανεωμένου ενδιαφέροντος και από άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία.

Βόρεια Κορέα

Σε ότι αφορά την Β. Κορέα, ο θάνατος του ηγέτη Kim Jong Il έχει αυξήσει την αβεβαιότητα στον Κορεατική χερσόνησο. Οι πρώτοι έξι μήνες του τρέχοντος έτους θα είναι κρίσιμης σημασία, καθώς θα δοκιμάζεται η ενότητα του καθεστώτος λόγω της μετάβασης της ηγεσίας. Η δομή της ηγεσίας, που περιλαμβάνει πολιτικά και στρατιωτικά στοιχεία, παγιώθηκε τα τελευταία χρόνια έτσι ώστε να ενισχύσει τον ρόλο του Εργατικού Κόμματος της Κορέας ως πυλώνα εξουσίας και να εξισορροπήσει τον ρόλο του στρατού, ωστόσο η διαδικασία δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί όταν πέθανε ο Kim.

Οι ηγέτες της Βορείου Κορέας δεν είναι πιθανό να αλλάξουν θεμελιωδώς την κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής της Πιονγκγιανγκ βραχυπρόθεσμα. Η προσοχή τους αρχικά θα είναι επικεντρωμένη στο εσωτερικό της χώρας και θα προσπαθήσουν να αποφύγουν οποιαδήποτε ξαφνική αλλαγή στην πολιτική που θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει το καθεστώς ή να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των εξωτερικών πιέσεων.

Η Κίνα θα επιχειρήσει να αυξήσει ακόμα περισσότερο την επιρροή της στην Κορεατική χερσόνησο αυτήν την μεταβατική περίοδο. Επιπλέον, οι διμερείς διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για τα πυρηνικά της Β. Κορέας έδειχναν ότι προοδεύουν πριν τον θάνατο του Kim, και η Πιονγκγιανγκ είναι πιθανό να ξαναξεκινήσει αυτές τις διαπραγματεύσεις κάποια στιγμή φέτος.