Οι εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίες θα επηρεάσουν -εκτός των άλλων- και τις κινήσεις από την πλευρά της Ρωσίας και της Κίνας, κυριαρχούν στις προβλέψεις του Stratfor για το τέταρτο τρίμηνο του 2011.

Σύμφωνα με το Stratfor, οι πολιτικές πτυχές της οικονομικής κρίσης της Ευρώπης έχουν επισκιάσει τις οικονομικές. Αν και η θεσμική αδράνεια και ο φόβος του αγνώστου μπορεί να επικρατήσουν στις προσωρινές λύσεις, αν η Ευρωπαϊκή Ένωση αρχίσει να διασπάται, αυτό που τίθεται υπό αμφισβήτηση είναι το ευρωπαϊκό «πείραμα». Σε περιόδους κρίσης αναδύονται τα εθνικά συμφέροντα και αυτά αντιπαρατίθενται με τους λόγους για τους οποίους δημιουργήθηκε η Ένωση αλλά και με τις δυσκολίες που θα είχε η αποδόμησή της.

Κατά το τέταρτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, μπορεί η εμφανής προσοχή να είναι στραμμένη στην επίλυση των οικονομικών πτυχών της ευρωπαϊκής κρίσης, στο βάθος όμως θα βρίσκονται τα ερωτήματα σχετικά με τη λογική της διατήρησης της υπάρχουσας δομής της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως και οι εντάσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών πληθυσμών και των οικονομικών και πολιτικών ελίτ.

Όπως επισημαίνεται, η κρίση της Ευρώπης επηρεάζει πλέον και άλλες περιοχές. Στη Ρωσία, οι ανησυχίες αναφορικά με το ενδεχόμενο μετάστασης - μετάδοσης της ευρωπαϊκής κρίσης φάνηκαν εν μέρει από την απόφαση του Ρώσου πρωθυπουργού Βλαντιμίρ Πούτιν να θέσει και πάλι υποψηφιότητα στις επικείμενες εκλογές. Η Ρωσία αναμένεται ότι θα αναζητήσει τρόπους να εκμεταλλευτεί τις ευρωπαϊκές αβεβαιότητες μέσω οικονομικών «μοχλών» και της διαμόρφωσης πολιτικών αντιλήψεων. Στην ανατολική Ασία, και η Κίνα παρακολουθεί με ιδιαίτερη προσοχή την ευρωπαϊκή κρίση και μετρά τις επιπτώσεις για τα σχέδια οικονομικής ανάκαμψης του Πεκίνου. Και αυτό διότι μια αποδυναμωμένη Ευρώπη και μια συνεχιζόμενη παγκόσμια οικονομική ύφεση θα μπορούσαν να φέρουν στα όριά τους τα εσωτερικά οικονομικά της Κίνας.

Η κρίση στην Ευρώπη

Οι χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι τόσο προσηλωμένες στο μπλοκ όσο ήταν κάποτε. Οι χώρες που εντάχθηκαν στην Ένωση πριν από το 2000 το έπραξαν έχοντας την αντίληψη ότι αυτή δημιουργήθηκε για να περιορίσει τις φιλοδοξίες της Γερμανίας. Οι χώρες που εντάχθηκαν μετά το 2000 το έπραξαν έχοντας την αντίληψη ότι η Ένωση θα τις προστάτευε από τη ρωσική κυριαρχία. Όλες οι χώρες εντάχθηκαν με την επιπλέον αντίληψη ότι η Ένωση θα τους έδινε πλούτο. Ωστόσο, σε όλες αυτές τις αντιλήψεις υπάρχουν πλέον ρωγμές.

Σύμφωνα με το Stratfor, τον περασμένο χρόνο, η Γερμανία άλλαζε σταθερά τις ευρωπαϊκές δομές προς όφελός της. Το γερμανοκεντρικό ταμείο διάσωσης (οι τροποποιήσεις σε αυτό αναμένεται να ισχύσουν τον Οκτώβριο) λειτουργεί πλέον σε μεγάλο βαθμό αυτόνομα από τις αρχές ή την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Γερμανία ξαναξυπνά και ανακαλύπτει ότι έχει πολλούς λόγους να συνεργαστεί με μια ενισχυόμενη Ρωσία: για την ενέργεια, την ασφάλεια και για τον περιορισμό της αμερικανικής επιρροής σε όλη την Ευρασία. Και σε τελική ανάλυση, η ευρωπαϊκή οικονομία βρίσκεται -στην καλύτερη περίπτωση- σε στασιμότητα. Τα μέτρα λιτότητας που έχουν επιβληθεί από τη Γερμανία επιβραδύνουν περισσότερο τις οικονομίες και μπορεί να έχουν ήδη προκαλέσει ύφεση για το σύνολο της Ευρώπης. Ένα από τα ελάχιστα ευρωπαϊκά κράτη που συνεχίζουν να δείχνουν σημάδια οικονομικής δραστηριότητας είναι η Γερμανία.

Το Stratfor εκτιμά πως οι προσπάθειες για ενίσχυση του ταμείου διάσωσης της ευρωζώνης -που αποτελεί προϋπόθεση για οποιαδήποτε λύση σχετικά με τη σωτηρία της Ευρώπης- θα συνεχίσουν με ταχείς ρυθμούς το ερχόμενο τρίμηνο. Δεν αναμένει ότι θα υπάρχει χρεοκοπία της Ελλάδας, διάσπαση της ευρωζώνης ή γενικότερη ευρωπαϊκή καταστροφή το δ΄ τρίμηνο του 2011. Ωστόσο, εκτιμά πως η όποια «συμπάθεια» αισθάνονταν οι χώρες-μέλη της Ε.Ε. για το μπλοκ εξαντλείται. Το τέταρτο τρίμηνο, κατά το Stratfor, οι ηγέτες και οι πληθυσμοί των 27 χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αισθανθούν νοσταλγία για το παρελθόν, δεν θα είναι όμως πρόθυμοι να επωμιστούν το συλλογικό οικονομικό βάρος που θα απαιτηθεί για τη διατήρηση της Ε.Ε., θα είναι απογοητευμένοι από την κατάντια της Ευρώπης, αλλά θα είναι πρόθυμοι μόνο να κατηγορήσουν τους άλλους, ενώ την ίδια ώρα θα εξετάζουν τις εναλλακτικές που ενδέχεται να έχουν στην περίπτωση όπου τελειώσει άδοξα το ευρωπαϊκό πείραμα.

Σύμφωνα με το Stratfor, υπάρχουν αρκετά αδύναμα σημεία στο ευρωπαϊκό σύστημα, που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια σειρά γεγονότα, τα οποία θα επιτάχυναν αυτό το... τέλος.

Ως πιθανότερα σενάρια αναφέρει τα εξής:

* Η ιταλική κυβέρνηση και η υπηρεσιακή κυβέρνηση του Βελγίου βρίσκονται σε αμφίβολη θέση. Κατάρρευση της ιταλικής κυβέρνησης θα συνέτριβε τις δικλίδες ασφαλείας που έχουν μέχρι τώρα καθιερώσει οι Ευρωπαίοι. Το Βέλγιο δεν έχει καν κυβέρνηση και αυτό καθιστά αδύνατη τη διαπραγμάτευση -και πολύ περισσότερο την εφαρμογή- μέτρων λιτότητας από τις Βρυξέλλες. Οικονομική κατάρρευση στο Βέλγιο θα έφερνε την οικονομική κρίση στον πυρήνα της βόρειας Ευρώπης.

* Οι λανθασμένοι πολιτικοί υπολογισμοί ή η αντίθεση στο εσωτερικό της Γερμανίας σε ό,τι αφορά την παροχή περισσότερων πακέτων διάσωσης θα περιόριζαν την οικονομική στήριξη της Ελλάδας σε μια κρίσιμη στιγμή. Η Ελλάδα ζει από τα κεφάλαια διάσωσης και θα χρεοκοπήσει αν το πρόγραμμα των δόσεων αλλάξει αρκετά. Μια τέτοια παρέμβαση θα πυροδοτούσε χρηματοοικονομικό ντόμινο που θα ξεκινούσε από την Ελλάδα και θα τελείωνε στις τράπεζες της δυτικής Ευρώπης, πριν τα προγράμματα διάσωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης διευρυνθούν σε τέτοιον βαθμό ώστε να μπορούν να διαχειριστούν την κατάρρευση.

*Οι ευρωπαϊκές τράπεζες πλήττονται από μια σειρά μεγάλων προβλημάτων, στα οποία συμπεριλαμβάνονται η έκθεση στην αμερικανική subprime στεγαστική αγορά, τα προβλήματα στην αγορά real estate της Ευρώπης, η υπερπίστωση τόσο εντός όσο και πέραν της ευρωζώνης και οι δεκαετίες χρήσης τους ως πόρους δωροδοκίας των διαφόρων κυβερνήσεων. Όπως η χρεοκοπία κάποιας χώρας θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια τραπεζική καταστροφή, έτσι και μια τραπεζική κατάρρευση θα μπορούσε να πυροδοτήσει την καταστροφή κρατών.

Η Ρωσία

Το Stratfor βλέπει αναγέννηση της Ρωσίας και, πέραν των ζητημάτων στο επίπεδο της ασφάλειας, εκτιμά πως θα επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί τις ευρωπαϊκές κρίσεις κατά τη διάρκεια του τετάρτου τριμήνου του 2011. Όπως επισημαίνει, ήδη η Ρωσία αγοράζει επιλεγμένα assets στην Ευρώπη και εξετάζει αν μπορεί να ενισχύσει αυτό το «προβάδισμά» της - ενδεχομένως χορηγώντας τεράστια ποσά ρευστού στην Ευρώπη για να τη βοηθήσει να σταματήσει την κρίση. Αυτό δεν θα γίνει πριν από το τέλος του έτους, όμως η Ρωσία θα επιχειρήσει κατά το τέταρτο τρίμηνο να σχηματοποιήσει τις εναλλακτικές της.

Η Τουρκία

Για την Τουρκία, το Stratfor εκτιμά πως θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει εμπόδια στην προσπάθειά της να προωθήσει την περιφερειακή της αναγέννηση, ιδιαίτερα στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Σε ό,τι αφορά τις σχέσεις Τουρκίας - Ισραήλ, θεωρεί πως είναι μάλλον απίθανο να βελτιωθούν τους επόμενους μήνες, καθώς η Τουρκία προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την επιδείνωση των σχέσεών της με το Ισραήλ για να ενισχύσει την περιφερειακή της αξιοπιστία. Η Τουρκία δεν θα μπορέσει να βασιστεί στην πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ, ωστόσο, δεδομένων των αναγκών της Ουάσιγκτον στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου (ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το Ιράν και, μακροπρόθεσμα, τη Ρωσία), οι ΗΠΑ σταδιακά θα καταστήσουν υψηλότερη προτεραιότητα τις σχέσεις τους με την Άγκυρα.

Η Κίνα

Η Κίνα θα δει μια προσωρινή χαλάρωση των πληθωριστικών πιέσεων, αν και αυτή η χαλάρωση δεν θα μεταφραστεί γρήγορα σε χαλάρωση και για τα νοικοκυριά. Το Πεκίνο θα προσέχει για τυχόν αύξηση του πληθωρισμού, λόγω της εξωτερικής ρευστότητας και των συνεχιζόμενων κρατικών εγχώριων επενδύσεων. Όμως, είναι πιθανόν να αποδεχθεί με μεγαλύτερη προθυμία έναν μέτριο πληθωρισμό, δεδομένων των προβλημάτων που μπορεί να αντιμετωπίσει λόγω και της επιδεινούμενης οικονομικής κατάστασης στην Ευρώπη, η οποία αναμένεται να επηρεάσει τον εξαγωγικό τομέα της Κίνας.