Tον κίνδυνο ραγδαίων αλλαγών στο κλίμα που επικρατεί στις διεθνείς αγορές εξαιτίας των πολύ μεγάλων δανειακών αναγκών των κυβερνήσεων διαβλέπει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, προβλέποντας σε αυτήν την περίπτωση σημαντική άνοδο των επιτοκίων, αν και συνεχίζει να θεωρεί ότι η νομισματική πολιτική με διατήρηση του βασικού επιτοκίου του ευρώ στο 1% εξακολουθεί να είναι ενδεδειγμένη.

Η αναταραχή στις αγορές και η ανοδική κίνηση των διατραπεζικών επιτοκίων θα μπορούσαν να περιορίσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις και επομένως να υποσκάψουν τα θεμέλια για διαρκή ανάπτυξη, την ώρα που υπάρχουν και άλλοι παράγοντες οι οποίοι ναρκοθετούν την ανάκαμψη.

Επιπλέον, υψηλά επίπεδα δημοσιονομικού ελλείμματος και δημόσιου χρέους θα επιβάρυναν περαιτέρω την άσκηση της νομισματικής πολιτικής και θα υπονόμευαν την αξιοπιστία των διατάξεων τόσο της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης ως βασικού πυλώνα της οικονομικής και νομισματικής ένωσης.

Με αυτά τα δεδομένα, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ καλεί τις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν έγκαιρα φιλόδοξες στρατηγικές για την άρση των επεκτατικών δημοσιονομικών μέτρων και τη δημοσιονομική εξυγίανση, βασιζόμενες σε ρεαλιστικές υποθέσεις για την ανάπτυξη και με ιδιαίτερη έμφαση στις μεταρρυθμίσεις στον τομέα των δαπανών.

Κατά της μείωσης της φορολογίας

Αρνητική είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στο ενδεχόμενο μείωσης των φόρων ώστε να επιταχυνθεί η ανάπτυξη, σημειώνοντας ότι «το ενδεχόμενο περικοπής των φόρων πρέπει να εξεταστεί μόνο σε μεσοπρόθεσμη βάση, όταν οι χώρες θα έχουν ανακτήσει επαρκή περιθώρια ελιγμού στους προϋπολογισμούς τους».

Υπό αυτές τις συνθήκες, αναφέρει η ΕΚΤ στο μηνιαίο δελτίο της, οι παρούσες δεσμεύσεις των κυβερνήσεων να ξεκινήσουν την εξυγίανση το 2011 το αργότερο και να υπερβούν κατά πολύ το διαρθρωτικό σημείο αναφοράς για την προσαρμογή (0,5% του ΑΕΠ ετησίως) αποτελούν την ελάχιστη απαίτηση για όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ.

Και σημειώνει: «Η επιτυχία των στρατηγικών δημοσιονομικής προσαρμογής θα εξαρτηθεί επίσης, σε σημαντικό βαθμό, από την ύπαρξη κατάλληλων εθνικών δημοσιονομικών κανόνων και θεσμών και προϋποθέτει δημοσιονομικές διαδικασίες χαρακτηριζόμενες από διαφάνεια, καθώς και αξιόπιστα και ολοκληρωμένα στατιστικά στοιχεία για τα δημόσια οικονομικά».
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις επισημαίνοντας τη σημασία της κατάλληλης αναδιάρθρωσης του τραπεζικού τομέα.

Υγιείς ισολογισμοί, αποτελεσματική διαχείριση κινδύνων και αξιόπιστα επιχειρηματικά μοντέλα αποτελούν βασικούς παράγοντες προκειμένου να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των τραπεζών στις δυσκολίες και θέτουν έτσι τα θεμέλια για διατηρήσιμη οικονομική ανάπτυξη και χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Ασταθείς παράγοντες

Σύμφωνα με την ανάλυση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, οι πιο πρόσφατες πληροφορίες επιβεβαιώνουν επίσης ότι προς το τέλος του 2009 η οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ συνέχισε να επεκτείνεται. Ωστόσο, ορισμένοι από τους παράγοντες που στηρίζουν την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ έχουν προσωρινό χαρακτήρα.

Συνολικά, το Δ.Σ. αναμένει ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας της ευρωζώνης θα είναι μέτριος το 2010, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα πως η διαδικασία ανάκαμψης είναι πιθανόν να μην εμφανιστεί ομοιόμορφη και οι προοπτικές εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα.

Το αποτέλεσμα της νομισματικής ανάλυσης επιβεβαιώνει την εκτίμηση ότι οι πληθωριστικές πιέσεις θα είναι χαμηλές μεσοπρόθεσμα, με δεδομένη την παράλληλη επιβράδυνση της νομισματικής και πιστωτικής επέκτασης. Γενικά, το Δ.Σ. της ΕΚΤ αναμένει ότι θα διατηρηθεί η σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα, στηρίζοντας έτσι την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών στη ζώνη του ευρώ.

Οι μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό συνεχίζουν να είναι σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του διοικητικού συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα.
Όσον αφορά στην οικονομική ανάλυση, αφού ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ διαμορφώθηκε σε 0,4% το τρίτο τρίμηνο του 2009, οι πιο πρόσφατες πληροφορίες επιβεβαιώνουν ότι προς το τέλος του περασμένου έτους η οικονομική δραστηριότητα στην ευρωζώνη συνέχισε να επεκτείνεται.

Η ζώνη του ευρώ ωφελείται από τη μεταβολή στην κυκλική εξέλιξη των αποθεμάτων και την ανάκαμψη των εξαγωγών, καθώς και από τα σημαντικά μακροοικονομικά μέτρα τόνωσης της οικονομίας που βρίσκονται σε εξέλιξη και από τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την αποκατάσταση της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Προσωρινές «ανάσες»

Ωστόσο, ορισμένοι από τους παράγοντες που στηρίζουν αυτές τις εξελίξεις έχουν προσωρινό χαρακτήρα. Επιπλέον, είναι πιθανόν να παρατηρηθεί κάποια επιβράδυνση της δραστηριότητας για ορισμένο χρονικό διάστημα, η οποία θα οφείλεται στη συνεχιζόμενη διαδικασία προσαρμογής των ισολογισμών στον χρηματοπιστωτικό και στον μη χρηματοπιστωτικό τομέα, εντός και εκτός της ευρωζώνης.

Επιπροσθέτως, ο χαμηλός βαθμός χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού είναι πιθανόν να περιορίσει τις επενδύσεις και η ανεργία στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να σημειώσει ελαφρά περαιτέρω άνοδο, γεγονός που θα επιβραδύνει τον ρυθμό αύξησης της κατανάλωσης. Για τους λόγους αυτούς, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας της ευρωζώνης το 2010 αναμένεται ίσως μέτριος και η διαδικασία ανάκαμψης πιθανώς να μην είναι ομοιόμορφη.

Το διοικητικό συμβούλιο εξακολουθεί να θεωρεί ότι οι κίνδυνοι που περιβάλλουν αυτές τις προοπτικές είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι. Όσον αφορά στους ανοδικούς κινδύνους, ενδέχεται να υπάρξουν εντονότερες των αναμενομένων επιδράσεις από τα εκτεταμένα μακροοικονομικά μέτρα τόνωσης της οικονομίας που εφαρμόζονται και από άλλα μέτρα πολιτικής τα οποία έχουν ληφθεί.

Επίσης, η εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επιχειρήσεων ενδέχεται να ενισχυθεί περαιτέρω και η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας και του εξωτερικού εμπορίου μπορεί να είναι εντονότερη από όσο προβλέπεται.

Σχετικά με τους καθοδικούς κινδύνους, εξακολουθούν να υφίστανται ανησυχίες οι οποίες σχετίζονται με τυχόν εντονότερες ή πιο παρατεταμένες από τις αναμενόμενες αρνητικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ της πραγματικής οικονομίας και του χρηματοπιστωτικού τομέα, με νέες αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων, με κλιμάκωση των πιέσεων προστατευτισμού και με το ενδεχόμενο μη ομαλών κινήσεων της αγοράς σε σχέση με τη διόρθωση των παγκόσμιων ανισορροπιών.

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ

Σε ό,τι αφορά την εξέλιξη των τιμών, όπως αναμενόταν, ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε περαιτέρω τον Δεκέμβριο 2009 και διαμορφώθηκε σε 0,9%, έναντι 0,5% τον Νοέμβριο. Η αύξηση αυτή αντανακλά κυρίως ανοδικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης, οι οποίες απορρέουν σε μεγάλο βαθμό από την πτώση των διεθνών τιμών ενέργειας πριν από ένα έτος.

Ο πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει γύρω στο 1% βραχυπρόθεσμα. Περισσότερο μακροπρόθεσμα, ο πληθωρισμός εκτιμάται ότι θα παραμείνει μέτριος στον ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νομισματική πολιτική, ενώ οι συνολικές εξελίξεις των τιμών, του κόστους και των μισθών θα εξακολουθήσουν να είναι συγκρατημένες παράλληλα με τη βραδεία ανάκαμψη της ζήτησης στην ευρωζώνη και σε άλλες οικονομίες.

«Υπό τις συνθήκες αυτές, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί εκ νέου ότι οι μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό παραμένουν σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του διοικητικού συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα», σημειώνει η ΕΚΤ δίνοντας σήμα διατήρησης αμετάβλητων επιτοκίων.

Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν αυτές τις προοπτικές σε γενικές γραμμές συνεχίζουν να είναι ισορροπημένοι. Συγκεκριμένα, αφορούν στις προοπτικές για την οικονομική δραστηριότητα και την εξέλιξη στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Επιπλέον, οι αυξήσεις των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών ενδέχεται να είναι μεγαλύτερες από αυτές που αναμένονται επί του παρόντος, λόγω της ανάγκης για δημοσιονομική εξυγίανση τα επόμενα έτη.

** Αναδημοσίευση από το 618ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 22-26 Ιανουαρίου 2010.