"Nα σπάσει αβγά» επανακαθορίζοντας την πολιτική για το φάρμακο θα επιχειρήσει μέσα στο 2010 η κυβέρνηση, η οποία υπόσχεται μεν φθηνότερα σκευάσματα για τον Έλληνα ασφαλισμένο, προκαλεί όμως αναβρασμό στην εγχώρια φαρμακοβιομηχανία.

Από τα νέα μέτρα, που σε πλήρη μορφή αναμένεται να τα δούμε τον Φεβρουάριο, υπολογίζεται πως θα εξοικονομηθεί 1,5 δισ. ευρώ, καθώς «θα πέσει μαχαίρι» σε τιμές και σε κρυφά «βάρη» που τις αυξάνουν. Από την άλλη πλευρά, η ελληνική βιομηχανία φαρμάκου βλέπει τον κίνδυνο απαξίωσής της, αφού τα μέτρα πιέζουν και την ίδια σε περικοπές.

Ήδη τα συναρμόδια υπουργεία Υγείας, Εργασίας και Οικονομίας - Ανταγωνιστικότητας έχουν εξαγγείλει μέτρα μείωσης της φαρμακευτικής δαπάνης, ενώ ακόμη και ο πρωθυπουργός στις εξαγγελίες μέτρων για την περιστολή του δημόσιου ελλείμματος υπογράμμισε πως θα προχωρήσει στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση σκευασμάτων ώστε να ελεγχθεί η πορεία του φαρμάκου και συνακόλουθα η επιβάρυνση των ασφαλιστικών ταμείων.

Τα στοιχεία τόσο για το 2008 όσο και για το 2009 αποδεικνύουν ότι κάτι δεν πάει καλά, καθώς η συνολική φαρμακευτική δαπάνη έχει εκτοξευθεί σε επίπεδα που αγγίζουν περίπου το 3% του ΑΕΠ! Σύμφωνα με τα δεδομένα του 2008, τα συνολικά φαρμακευτικά έξοδα της χώρας, όπου περιλαμβάνονται οι πωλήσεις τόσο στα φαρμακεία όσο και στα νοσοκομεία, ανήλθαν στα 8 δισ. ευρώ από 4,5 δισ. ευρώ το 2007. Οι εκτιμήσεις για το 2009 κάνουν λόγο για μεγαλύτερη άνοδό τους στα 9 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 4,5 - 5 δισ. ευρώ καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία.

Σε αυτήν τη συγκυρία, όπου στους τομείς τόσο της σύνταξης όσο και της περίθαλψης οι ασφαλιστικοί φορείς της Ελλάδας βρίσκονται στο «κόκκινο», οι παρεμβάσεις κρίνονται επιτακτικές και γι’ αυτό προετοιμάζονται αρκετές κινήσεις που αποσκοπούν στον εξορθολογισμό της αγοράς. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, παράγοντες της αγοράς από την παραγωγή αλλά και την εμπορία φαρμάκου προβάλλουν τη διαφωνία τους στη διαδικασία την οποία πρόκειται να υιοθετήσει η κυβέρνηση.

--- Η λίστα φαρμάκων

Εντός των επόμενων ημερών η κυβέρνηση θα καταθέσει το σχέδιο νόμου με το οποίο θα επαναφέρει σε ισχύ τη λίστα σκευασμάτων, βάσει της οποίας οι γιατροί των ασφαλιστικών ταμείων θα διαλέγουν τα φάρμακα που θα συνταγογραφούν. Τον Ιανουάριο πιστεύεται πως θα εκδοθούν οι αγορανομικές διατάξεις που θα καθορίζουν τις τιμές και τον Φεβρουάριο του 2010 η νέα λίστα θα τεθεί σε ισχύ.

Η επαναφορά της, μετά την κατάργησή της από την προηγούμενη κυβέρνηση, εκτιμάται ότι θα βάλει τέλος στο όργιο συνταγογράφησης που παρουσιάστηκε τον τελευταίο χρόνο, όμως δεν αποτελεί πανάκεια για τα στελέχη της αγοράς.

Το τελευταίο διάστημα, λόγω της απουσίας λίστας οι γιατροί χορηγούσαν φάρμακα ανεξαρτήτως τιμής, με γνωματεύσεις συνταγογραφούσαν life style φάρμακα (π.χ. για τη διακοπή καπνίσματος ή για τη στυτική δυσλειτουργία!), ενώ συνταγογραφούνταν ακόμη και τα Depon ή τα συμπληρώματα διατροφής και οι βιταμίνες.

Η λίστα πιστεύεται πως θα θέσει ένα πλαίσιο και θα εξορθολογίσει την κατάσταση, όμως το ερώτημα που προκύπτει από τους παράγοντες της αγοράς είναι τι ακριβώς θα συμπεριληφθεί σε αυτή. Μέχρι σήμερα το 85% της αγοράς φαρμάκου αφορά σε πρωτότυπα σκευάσματα πολυεθνικών εταιρειών με προστασία πατέντας, και άρα ακριβότερης τιμής από αυτήν των αντιγράφων φαρμάκων.

Η κυβέρνηση επιδιώκει την αύξηση του αριθμού των αντιγράφων φαρμάκων στη νέα λίστα, γεγονός που ευνοεί την ελληνική φαρμακοβιομηχανία, η οποία στην πλειονότητά της ασχολείται με παραγωγή φασόν σκευασμάτων αλλά και αντιγράφων. Από την άλλη, η προϋπόθεση να εισέρχεται κάθε φάρμακο στη λίστα με βάση τη φθηνότερη τιμή δημιουργεί τον κίνδυνο «εξοστρακισμού» ελληνικών φαρμάκων από αυτήν έναντι αντιγράφων από τρίτες χώρες με φθηνότερη κοστολογική βάση.

Η Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανιών (ΠΕΦ) επισημαίνει ακόμα ότι, αν δεν υπάρξει υποχρεωτική κατεύθυνση στη συνταγογράφηση αντιγράφων φαρμάκων, τότε η συμπερίληψή τους και η αύξηση συμμετοχής τους στη λίστα δεν θα αποδώσει ούτε στην περικοπή δαπανών ούτε στην ενίσχυση της ελληνικής παραγωγής.

Επίσης, ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος θεωρεί πως η λίστα δεν θα λύσει το πρόβλημα από μόνη της αν δεν υπάρξουν έλεγχος της συνταγογράφησης και διακοπή της τάσης να χορηγούνται από τους γιατρούς συνεχώς νέα και ακριβότερα σκευάσματα σε αντικατάσταση παλαιότερων, δοκιμασμένων και ακόμη αποτελεσματικών φαρμάκων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η πενικιλίνη ως αντιβιοτικό αντιμετωπίζεται ως ξεπερασμένη με ευθύνη του συστήματος υγείας που στρέφεται διαρκώς σε νέας γενιάς αντιβιοτικά. Η εξέλιξη αυτή δεν αποδίδεται αποκλειστικά στη φαρμακευτική... πρόοδο, αλλά σύμφωνα με τους παράγοντες της αγοράς προκαλείται από την ανάγκη της βιομηχανίας να προωθήσει ολοένα νεότερα και ακριβότερα φάρμακα.

--- Η ανακοστολόγηση

Το δεύτερο και σημαντικότερο μέτρο που προωθεί η κυβέρνηση είναι η πλήρης ανακοστολόγηση των 6.000 φαρμάκων που κυκλοφορούν στην Ελλάδα, επιδιώκοντας μείωση τιμών και περικοπή της ετήσιας φαρμακευτικής δαπάνης έως και κατά 1,5 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με πηγές από το υπουργείο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας, «δεν υπήρξε ούτε ένας εμπλεκόμενος φορέας στην αγορά φαρμάκου που να μη συμφώνησε ότι στην Ελλάδα κυκλοφορούν ακριβά φάρμακα και υπάρχουν περιθώρια μείωσης των τιμών».

Σε ό,τι αφορά τα πρωτότυπα σκευάσματα με προστασία πατέντας (δηλαδή προστασία από αντιγραφή για 10 - 12 χρόνια και «κλειδωμένη» τιμή που παίρνει κάθε βιομηχανία όταν εισάγει στην αγορά το σκεύασμα), η κυβέρνηση προτίθεται να διατηρήσει τη μέθοδο καθορισμού της τιμής με βάση τον μέσο όρο των τριών φθηνότερων τιμών στην Ε.Ε.

Για παράδειγμα, όταν ένα σκεύασμα παίρνει άδεια κυκλοφορίας από τον ΕΟΦ και τιμή από την αρμόδια διεύθυνση της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου, λαμβάνεται υπόψη η τιμή του στις τρεις φθηνότερες αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η συνήθης πρακτική των βιομηχανιών είναι να παρουσιάζουν τιμή από μια «ακριβή» αγορά της Ε.Ε. ώστε να αυξήσουν τον μέσο όρο αυτής που θα λάβουν. Ωστόσο, όσο η αγορά για κάθε φάρμακο ανοίγει και αυτό διεισδύει σε νέες χώρες με διαφορετική κοστολογική βάση, η τιμή του αναδιαμορφώνεται.

Αν και οι βιομηχανίες έχουν την υποχρέωση να ενημερώνουν τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου για τις αλλαγές, στην πράξη αυτό δεν συμβαίνει, με αποτέλεσμα όταν ένα φάρμακο εισάγεται στην Ελλάδα να διατηρεί την αρχική του τιμή ακόμη και αν αυτή έχει μειωθεί σε κάποια κράτη της Ε.Ε.

Η κυβέρνηση με την ανακοστολόγηση που επιχειρεί για πρωτότυπα σκευάσματα (η οποία σημειωτέον έχει να γίνει σε τέτοιο εύρος από το 1997) θα αναζητήσει τις χαμηλότερες τιμές που έχουν διαμορφωθεί συν τω χρόνω στην Ε.Ε., μειώνοντας έτσι την αντίστοιχη δική τους.

--- Οι ενδοομιλικές συναλλαγές

Στην προσπάθεια να ελεγχθούν οι τιμές των φαρμάκων, η κυβέρνηση προτίθεται να ενεργοποιήσει και τις σχετικές διατάξεις του νόμου για τις ενδοομιλικές συναλλαγές που ψηφίστηκε προ μερικών μηνών. Ο νόμος αποτελεί ενσωμάτωση στο ελληνικό δίκαιο σχετικής οδηγίας του ΟΟΣΑ, αλλά η εφαρμογή του ουσιαστικά δεν έχει ξεκινήσει ακόμη. Αιχμή του νομοσχεδίου είναι η εφαρμογή του transfer pricing, η παρακολούθηση δηλαδή της τιμολόγησης ενός προϊόντος στις ενδοομιλικές συναλλαγές που διενεργούνται μέχρι να φτάσει στον καταναλωτή.

Οι πολυεθνικές θα υποχρεούνται να καταθέτουν όλα τα τιμολόγια τα οποία συνόδευσαν την παρτίδα προϊόντος από την παραγωγή και μέχρι να βρεθεί στο ράφι. Κι αυτό γιατί έχει διαπιστωθεί όργιο υπερτιμολογήσεων ιδιαίτερα στις κατηγορίες του ιατρικού εξοπλισμού και των αναλώσιμων υλικών (μπαλονάκια, λοιπά υλικά μεταμοσχεύσεων κ.ά.) καθώς και των δραστικών φαρμακευτικών ουσιών, μέχρι το προϊόν να πουληθεί στην ελληνική θυγατρική της πολυεθνικής.

Σήμερα η συνήθης πρακτική για ιατρικό εξοπλισμό ή αναλώσιμα είδη νοσοκομείων που παράγονται από πολυεθνικές και εισάγονται στη χώρα μας από θυγατρικές ή αντιπροσώπους τους είναι να έρχονται στην Ελλάδα μέσω της... Κύπρου.

Η πολυεθνική τιμολογεί το προϊόν, για παράδειγμα, στα 100 ευρώ και εν συνεχεία το πουλά σε θυγατρική της η οποία συνήθως εδρεύει σε χώρα με ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς (Κύπρος, Λουξεμβούργο κ.ά.). Η τελευταία το πουλά στην ελληνική θυγατρική στα 120 - 140 ευρώ. Έτσι, στην Ελλάδα το προϊόν φθάνει στα 120 - 140 ευρώ, ενώ το κέρδος για την πολυεθνική έχει «κλειδώσει» στην Κύπρο όπου και φορολογείται με συντελεστή 10%!

--- Το promotion και οι γιατροί

Η κυβέρνηση εκτιμά, και οι φορείς της αγοράς συνομολογούν, ότι ένα μεγάλο μέρος της τιμής των φαρμάκων (περίπου το 25%) επιβαρύνεται από έξοδα promotion τους έναντι των άλλων ομοειδών.

Αυτό που πρακτικά συμβαίνει και δεν ομολογείται επισήμως είναι ότι οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες, δεδομένου ότι δεν υπάρχει υποχρεωτική συνταγογράφηση αντιγράφων, καλούνται να προωθήσουν το προϊόν τους στον ενδιάμεσο κρίκο, που είναι ο γιατρός. Εκτός από τα γνωστά δωρεάν ταξίδια και τη συμμετοχή σε διεθνή συνέδρια ως «δώρα» προς τους γιατρούς, είναι κοινό μυστικό πως αυτοί «πριμοδοτούνται» από τις φαρμακοβιομηχανίες με συγκεκριμένα ποσά ανά κουτί φαρμάκου που συνταγογραφούν!

Κύκλοι του υπουργείου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι «είναι προς όφελος του Έλληνα ασφαλισμένου και καταναλωτή να κοπούν έξοδα promotion και άρα να μειωθεί η τιμή του φαρμάκου».

Η ελληνική βιομηχανία, ωστόσο, φοβάται ότι ο σκληρός ανταγωνισμός από τις πολυεθνικές θα μειώσει την παρουσία του ελληνικού αντιγράφου φαρμάκου, το οποίο χωρίς το όπλο του promotion θα απαξιωθεί. Παράλληλα, επισημαίνει ότι από αυτήν την εξέλιξη κινδυνεύουν 15.000 εργαζόμενοι οι οποίοι σήμερα απασχολούνται στην εγχώρια φαρμακοβιομηχανία.

Οι κυβερνητικές προθέσεις στρέφονται σαφώς προς τη μείωση των τιμών, οπότε η βιομηχανία θα αναγκαστεί να περιορίσει τα σταθερά της έξοδα που αφορούν αρχικά, εκτός από τα έξοδα «προώθησης», και σε μέρος των εργαζομένων, όπως οι ιατρικοί επισκέπτες. 

ΤΑ ΑΝΤΙΓΡΑΦΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Αλλαγές θα σημειωθούν και στην αγορά αντιγράφων φαρμάκων (βιοϊσοδυνάμων τα οποία κυκλοφορούν όταν λήξει η πατέντα των πρωτοτύπων) καθώς επιχειρείται η αύξηση της διείσδυσής τους και αλλάζει άρδην το καθεστώς υπολογισμού των τιμών τους.
Σήμερα τα αντίγραφα σκευάσματα κατέχουν μερίδιο μόλις 15% στην ελληνική αγορά, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη.

Η κυβέρνηση λόγω και της φθηνότερης τιμής τους θα πριμοδοτήσει την κυκλοφορία τους εντάσσοντας μεγαλύτερο αριθμό στη λίστα. Από την άλλη πλευρά, θα πιέσει τις φαρμακοβιομηχανίες να μειώσουν περισσότερο τις τιμές τους, αφαιρώντας έτσι το αρχικό «μπόνους» ένταξης στη λίστα.

Μέχρι σήμερα τα αντίγραφα συνδέονταν άμεσα με τις τιμές των πρωτοτύπων και έφταναν έως το 80% αυτών. Η κυβέρνηση, ωστόσο, πρόκειται να υιοθετήσει αντίστοιχο τρόπο υπολογισμού με τα πρωτότυπα, ζητώντας δηλαδή τις τρεις φθηνότερες τιμές στην Ε.Ε. ανά σκεύασμα ώστε να καθοριστεί η τιμή. Η κίνηση αυτή υπολογίζεται ότι θα ρίξει έως και 40% τις τιμές των αντιγράφων, ποσοστό που σύμφωνα με παράγοντες της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας δεν «αντέχεται».

Ειδικότερα, εκτιμούν ότι, αν ληφθεί υπόψη για παράδειγμα η αγορά της Βρετανίας, η οποία πλέον θεωρείται η φθηνότερη στο φάρμακο για λόγους τόσο συναλλαγματικούς όσο και διαρθρωτικούς (σε αυτήν τη χώρα μεγάλο μέρος των σκευασμάτων κυκλοφορεί χωρίς συνταγογράφηση από γιατρό και διαμορφώνει τιμή με βάση τον ανταγωνισμό), τότε η τιμολογιακή βάση που θα δημιουργηθεί δεν θα μπορεί να καλυφθεί από την εγχώρια βιομηχανία, η οποία έχει διαμορφώσει ένα υψηλό κόστος παραγωγής και διάθεσης.

Η Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοποιών τονίζει, μάλιστα, πως η οικονομική απαξίωση των αντιγράφων θα προκαλέσει την απόσυρση εκατοντάδων φθηνών επώνυμων ελληνικών σκευασμάτων, αφού δεν θα μπορούν πλέον να είναι βιώσιμα και μοιραία θα οδηγήσει σε στροφή προς πρωτότυπα ή εισαγόμενα φάρμακα, ανατρέποντας την προσπάθεια για μείωση της δαπάνης.

Σημειώνει πως το πρόβλημα δεν είναι ζήτημα τιμών αλλά κατανάλωσης και πρέπει να ελεγχθεί συστηματικά. Πάντως, το μέτρο της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης έχει ήδη εξαγγελθεί, αλλά προς το παρόν δεν έχει διευκρινιστεί πώς θα εφαρμοστεί αφού χρειάζεται πλήρη μηχανογράφηση των ασφαλιστικών ταμείων, γιατρών και φαρμακείων.

* Αναδημοσίευση από το 617ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 15-19 Ιανουαρίου 2010.