Δυνατούς πονοκεφάλους προκαλούν στα επιτελεία των περισσότερων εισηγμένων εταιρειών οι πρώτες εκτιμήσεις για την κερδοφορία των οικονομικών τους επιδόσεων κατά το πρώτο τρίμηνο του 2009.

Το βασικότερο στοιχείο βέβαια που επικρατεί είναι μια πρωτόγνωρη έλλειψη ορατότητας, καθώς όλοι μεν αναμένουν επιδείνωση του κλίματος σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό χρονικό διάστημα, πλην όμως επικρατούν σημαντικότατες αποκλίσεις στις εκτιμήσεις γύρω από το μέγεθος αυτής της πτώσης.

Όμως πριν μπει το 2009, προηγήθηκε ένα πολύ κακό δ΄ τρίμηνο του 2008, με συνέπεια τα ετήσια αποτελέσματα που θα ανακοινωθούν έως το τέλος του προσεχούς Μαρτίου σε πολλές περιπτώσεις εισηγμένων εταιρειών να μη... μοιάζουν και πολύ με τα αντίστοιχα του εννεαμήνου.

Στις τράπεζες για παράδειγμα, αναμένεται να δούμε έξαρση των προβλέψεων για επισφαλείς απαιτήσεις με σειρά απομειώσεων κυρίως σε τοποθετήσεις χαρτοφυλακίου. Στο εμπόριο, όπου το δ΄ τρίμηνο χαρακτηρίζεται από έντονη εποχικότητα, αναμένουμε πολλές αρνητικές εκπλήξεις, καθώς ενδεικτικά του κλίματος που επικρατεί είναι τα profit warnings αρκετών εταιρειών (Φουρλής, Sprider, Σαράντης, Fashion Box κ.ά.).

Κατακόρυφη υποχώρηση ζήτησης είχαμε στο δ΄ τρίμηνο σε πολλούς άλλους κλάδους, όπως π.χ. του αυτοκινήτου, των ηλεκτρικών συσκευών, ακόμη και των καζίνο(!), ενώ η οικοδομική δραστηριότητα συνεχίζει την κατιούσα, μετά την εκτόξευσή της, στα τέλη του 2006.

Επιπρόσθετα, εκτιμάται ότι πολλές εισηγμένες εταιρείες θα προχωρήσουν στο τελευταίο τρίμηνο του 2008 σε ξεκαθάρισμα και τακτοποίηση παλαιών τους αρνητικών εκκρεμοτήτων, προκειμένου:
α) να αποκτήσουν πεντακάθαρους ισολογισμούς σε μια περίοδο που δεν θα τους κοστίσει χρηματιστηριακά η χαμηλή κερδοφορία και
β) να μειώσουν τα υποχρεωτικά μερίσματα που θα διανείμουν στους μετόχους τους, σε μια περίοδο όπου η ρευστότητα αποτελεί συγκριτικό μειονέκτημα.

Τα δύο σενάρια για το νέο έτος

Σύμφωνα με το αισιόδοξο σενάριο, η έντονη συγκράτηση της ζήτησης κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2008 ήταν αποτέλεσμα περισσότερο αρνητικής ψυχολογίας και φόβου γι’ αυτά που θα έρχονταν, παρά μείωσης στα διαθέσιμα εισοδήματα των νοικοκυριών. Σύμφωνα με την ίδια άποψη, ο φόβος αυτός ήταν υπερβολικός και σε συνδυασμό με ομαλοποίηση της κατάστασης στο μέτωπο των τραπεζικών χορηγήσεων προς την πραγματική οικονομία, η αγορά τελικά θα διαψεύσει τους «καταστροφολόγους»...

Οι απαισιόδοξοι από την πλευρά τους πιστεύουν ότι η κάμψη των πωλήσεων των εταιρειών κατά το τελευταίο τετράμηνο της προηγούμενης χρονιάς ανάγκασε τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν πολιτική περικοπής του κόστους τους, μέσω απολύσεων και μείωσης διαφόρων άλλων ελαστικών δαπανών. Επιπλέον, ο φόβος για έλλειψη ρευστότητας περιόρισε δραστικά τις σχεδιαζόμενες επενδύσεις. Όλες αυτές οι μέθοδοι των επιχειρήσεων υιοθετούνται σταδιακά, καθώς τις δευτερογενείς επιπτώσεις τους στην οικονομία, πρόκειται να τις δούμε, ολοένα και περισσότερο, κατά τη διάρκεια του 2009.

Το «στοίχημα» των επιτοκίων

Επιφυλακτικότητα επίσης υπάρχει στην αγορά, για το κατά πόσο μέσα στο τρέχον έτος θα αποκλιμακωθεί το ύψος των επιτοκίων με το οποίο δανείζονται από τις τράπεζες τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις. Γιατί μπορεί μέχρι σήμερα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να προχώρησε σε γενναίες μειώσεις στα βασικά επιτόκια, πλην όμως κάτι τέτοιο δεν έχει φτάσει μέχρι τα... γκισέ των τραπεζών.

Η διατραπεζική αγορά παραμένει «μουδιασμένη» και το wholesale funding «παγωμένο», ενώ οι μεγάλες ανάγκες δανειοδότησης του ελληνικού δημοσίου πυροδοτούν ανησυχίες για το ότι δεν αναμένεται να δούμε αξιοσημείωτη πτώση στα επιτόκια.

Ο φόβος μάλιστα αυτός δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα -που εκτός των άλλων αντιμετωπίζει και προβλήματα έντονου δημόσιου χρέους- αλλά και στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, με χαρακτηριστική την επιφυλακτικότητα του διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Τρισέ απέναντι σε μια άμεση νέα μείωση των επιτοκίων της ΕΚΤ. «Κινδυνεύουμε να εξαντλήσουμε όλο το οπλοστάσιό μας, χωρίς αποτέλεσμα», φαίνεται να φοβάται ο Ευρωπαίος αξιωματούχος.
 
Στην πράξη, το κόστος του χρήματος παραμένει γύρω στο 1% - 2% υψηλότερο σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό διάστημα για τις βραχυπρόθεσμες χορηγήσεις, ενώ όποια από τα μακροπρόθεσμα δάνεια ανανεώνονται, επιβαρύνονται και με υψηλότερο επιτόκιο, καθιστώντας πιο μεγάλο το κόστος χρήματος για τις επιχειρήσεις.

Εμπόριο

Πολλές εταιρείες του χονδρικού εμπορίου είχαν «φορτώσει» με πωλήσεις τους πελάτες τους μέσα από παραγγελίες που είχαν κλειστεί κατά την περίοδο Ιουλίου - Οκτωβρίου έναντι της αυξημένης ζήτησης που αναμενόταν κατά το τελευταίο δίμηνο κάθε έτους και ειδικότερα την περίοδο των γιορτών. Η ζήτηση τελικά ήταν πολύ χαμηλότερη της αναμενόμενης, με αποτέλεσμα μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2009 είτε να δούμε μαζικές επιστροφές, είτε τις νέες παραγγελίες των λιανεμπόρων να περιορίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Στο λιανικό εμπόριο, οι επιχειρήσεις θα ήταν ευτυχείς αν στο πρώτο τρίμηνο του 2009 έβλεπαν τις like for like πωλήσεις τους (πωλήσεις με βάση σταθερό αριθμό καταστημάτων) να διατηρούνται στο επίπεδο του β΄ εξαμήνου του 2008, το οποίο όμως ήταν αρκετά χειρότερο από το πρώτο μισό του ίδιου έτους.

Άρα, λοιπόν, το φετινό πρώτο τρίμηνο του 2009 θα έχει να συγκριθεί με την ισχυρότερη περίοδο της προηγούμενης χρονιάς. Ενδεικτικά, να αναφέρουμε ότι κατά το πρώτο περυσινό εξάμηνο, οι like for like πωλήσεις στις ηλεκτρικές συσκευές είχαν μηδενική μεταβολή, ενώ στο δεύτερο εξάμηνο έπεσαν γύρω ή και πάνω από το 5%...

Γενικότερα, σύμφωνα με κύκλους της αγοράς, μέσα στο 2009 αναμένεται διψήφιο ποσοστό πτώσης στη ζήτηση για πολλές κατηγορίες προϊόντων που δεν εντάσσονται σε εκείνες οι οποίες θεωρούνται «πρώτης ανάγκης», ενώ ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό πτώσης αναμένεται στα λεγόμενα είδη πολυτελείας.

Ακίνητα - τσιμέντα - μέταλλα

Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2008, τα κέρδη των εταιρειών του μεταλλουργικού κλάδου ήταν σε γενικές γραμμές πολύ υψηλότερα από αυτά του δεύτερου εξαμήνου. Φέτος, υπάρχει φόβος ότι η χρονιά θα ξεκινήσει με πολύ χειρότερες επιδόσεις. Πρώτον, γιατί τα κέρδη αποθεμάτων που σημείωσαν πέρυσι οι εταιρείες δεν είναι βέβαιο ότι θα επαναληφθούν. Και δεύτερον, επειδή αναμένεται πτώση της ζήτησης.

Για παράδειγμα, παρατηρείται χρονική υστέρηση ενός περίπου έτους μεταξύ της οικοδομικής άδειας και της ζήτησης σε προϊόντα διέλασης αλουμινίου. Κατά το δωδεκάμηνο που προηγήθηκε, οι άδειες οικοδομών περιορίστηκαν εκ νέου, με αποτέλεσμα τις επιπτώσεις από αυτή την εξέλιξη να τις δούμε στον κλάδο διέλασης αλουμινίου μέσα στο 2009.

Γενικότερα, η στασιμότητα της οικοδομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα και η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας στα Βαλκάνια δημιουργούν πτωτικές προοπτικές στις μεταλλουργικές δραστηριότητες αλλά και στις πωλήσεις τσιμέντου για το 2009.

Οι παράγοντες του κλάδου δεν μπορούν να έχουν καλύτερη εκτίμηση για το μέγεθος της πτώσης της οικοδομικής δραστηριότητας μέσα στο 2009, ωστόσο ενδείξεις μπορούν να προκύψουν από τα τρία παρακάτω στοιχεία: 

- Πρώτον, κατά το εννεάμηνο του 2008, ο αριθμός των νέων οικοδομικών αδειών που εξεδόθη ήταν κατά 15% χαμηλότερος από αυτόν του εννεαμήνου του 2007. 

- Δεύτερον, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της αγοράς, υπάρχει ένα απόθεμα σπιτιών προς πώληση που πλησιάζει τις 120.000, με παράγοντες της αγοράς να εκτιμούν ότι χρειάζονται περισσότεροι από δώδεκα μήνες μέχρις ότου απορροφηθεί αυτή η ποσότητα και μάλιστα με την παραδοχή ότι η ζήτηση θα αρχίσει σύντομα να ανακάμπτει σε κάποιο βαθμό.

Με βάση λοιπόν αυτό το στοιχείο, λογικό είναι κάποιος πρώτα να δει ένα μεγάλο τμήμα των αποθεμάτων του να πωλείται και στη συνέχεια να ξεκινήσει τις διαδικασίες ανέγερσης νέων κατοικιών.

Το πόσο θα διαρκέσει η απορρόφηση του υπάρχοντος αποθέματος κατοικιών θα εξαρτηθεί και από την πορεία των τιμών τους, καθώς πολλοί υποστηρίζουν ότι όσο περισσότερο δούμε τις τιμές να υποχωρούν, τόσο εντονότερο θα είναι το αγοραστικό ενδιαφέρον που θα προκύψει, προκειμένου το «έξυπνο χρήμα» να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες οι οποίες ενδεχομένως να προκύψουν, άρα και τόσο γρηγορότερα θα καλυφθεί το υπερβάλλον απόθεμα κατοικιών. 

- Και τρίτον, τα στεγαστικά δάνεια θα αυξηθούν μόλις γύρω στο 8% μέσα στο 2009, έναντι ποσοστών που υπερέβαιναν το 20% τα τελευταία χρόνια.

Τράπεζες

Στο εννεάμηνο του 2008 είδαμε τρία περίπου ισοδύναμα τρίμηνα από πλευράς κερδοφορίας των μεγάλων τραπεζών. Για παράδειγμα, η Εθνική Τράπεζα σημείωσε κέρδη 401 εκατ. ευρώ στο α΄ τρίμηνο, 412 εκατ. ευρώ στο β΄ και 400 εκατ. ευρώ στο γ΄ τρίμηνο του 2008. Ανάλογη ήταν και η εικόνα της Eurobank (216 εκατ. ευρώ στο α΄, 220 στο β΄ και 211 στο γ΄ τρίμηνο).

Σύμφωνα ωστόσο με τους αναλυτές, το τέταρτο τρίμηνο του 2008 θα εμφανιστεί σαφώς πιο αδύναμο από το αντίστοιχο του 2007, με αποτέλεσμα οι ετήσιες κερδοφορίες να κλείσουν σε χαμηλότερα επίπεδα από αυτά της προηγούμενης χρήσης.

Νέα υποχώρηση επιδόσεων για τις τράπεζες περιμένουν οι αναλυτές μέσα στο 2009, καθώς:
α) ο ρυθμός αύξησης των χορηγήσεων θα περιοριστεί,
β) το κόστος άντλησης κεφαλαίων διατηρείται σε υψηλά επίπεδα και
γ) υπάρχει φόβος για σημαντική αύξηση των επισφαλειών, λόγω του πολύ χαμηλότερου ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας και της αυξημένης ανεργίας που αναμένεται.

Και η θετική πλευρά

Από την άλλη πλευρά ωστόσο, υπάρχουν και εισηγμένες εταιρείες που φαίνεται ότι θα αντιμετωπίσουν σχετικά λιγότερα προβλήματα ως προς την κερδοφορία του 2009.

Όπως οι μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι (π.χ. ΕΛΛΑΚΤΩΡ, ΓΕΚ, J&P Άβαξ) που διαθέτουν υψηλά ανεκτέλεστα υπόλοιπα έργων και σημαντικά έσοδα από αυτοχρηματοδούμενα projects.

Στην κατηγορία των εταιρειών με λιγότερα προβλήματα εντάσσονται και άλλες εισηγμένες, όπως η ΜΕΤΚΑ (υψηλό ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων), η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή (αυξανόμενη ισχύς παραγωγής ενέργειας), τα νερά (ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ), ο ΟΠΑΠ, ο ΟΤΕ κ.ά.

Τέλος, άλλη μια κατηγορία επιχειρήσεων, όπως οι ακτοπλοϊκές και οι βιομηχανικές, αναμένει το 2009 να ωφεληθεί λόγω του σαφώς χαμηλότερου κόστους, που θα αντιμετωπίσει στα καύσιμα, στις πρώτες ύλες και στις μεταφορές.

Ωστόσο, σε καθεμία από αυτές τις επιχειρήσεις θα πρέπει να εξεταστεί το αν υπάρχει φόβος για μειωμένη ζήτηση και για αυξημένες επισφάλειες, οι επιπτώσεις των οποίων ενδεχομένως να υπερακοντίσουν τα οφέλη από το πτωτικό κόστος παραγωγής.


* Αναδημοσίευση από το 564ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, με ημερομηνία 9/1 – 13/1/2009.