Stratfor: Ποιους απειλεί το νέο διαστημικό όπλο της Ρωσίας

Αν επιβεβαιωθούν, οι φήμες ότι η Ρωσία σκοπεύει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα εναντίον δορυφόρων θα ανάγκαζε τη Δύση, την Κίνα και εταιρείες να υιοθετήσουν προστατευτικά μέτρα, ενώ η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο θα έπρεπε να προσαρμόσουν τις στρατηγικές αποτροπής έναντι της Μόσχας.

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Πληροφοριών της Γερουσίας των ΗΠΑ, ο Ρεπουμπλικανός Μάικ Τέρνερ, δήλωσε στις 14 Φεβρουαρίου ότι αυτός και άλλα μέλη του Κογκρέσου είχαν λάβει νέες πληροφορίες από την κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν σχετικά με μια «σοβαρή απειλή για την εθνική ασφάλεια». Αν και αρνήθηκε να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες, κάλεσε την κυβέρνηση Μπάιντεν να αποχαρακτηρίσει τις πληροφορίες για να επιτρέψει στην Ουάσιγκτον να συντονιστεί καλύτερα με τους συμμάχους της πάνω στο ζήτημα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα αμερικανικών μέσων ενημέρωσης, η απειλή φαίνεται να συνδέεται με την εξέλιξη πυρηνικών αντιδορυφορικών όπλων (ASAT) από τη Ρωσία.

Ωστόσο, οι πληροφορίες των δημοσιευμάτων για τον τύπο της συσκευής είναι αντικρουόμενες. Τουλάχιστον ένα αξιοσέβαστο αμερικανικό μέσο έχει περιγράψει τη συσκευή ως έναν πυρηνοκίνητο δορυφόρο που μπορεί να εμπλακεί σε ηλεκτρονικό πόλεμο, το οποίο μολονότι είναι εξαιρετικά ανησυχητικό για τις ΗΠΑ, δεν θα ήταν τόσο αποσταθεροποιητικό για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ όσο ένα όπλο εναντίον δορυφόρων με πυρηνική κεφαλή.

Οι ΗΠΑ φέρεται να ανησυχούν για την εξέλιξη πυρηνικών όπλων κατά δορυφόρων από τη Ρωσία εδώ και περισσότερο από έναν χρόνο και ένα μέλος του Κογκρέσου αποκάλεσε τη νέα διαστημική απειλή «μια γεωστρατηγική εξέλιξη που αλλάζει τα δεδομένα». Οι δηλώσεις του Γερουσιαστή Τέρνερ για τις πληροφορίες ήρθαν λίγες ημέρες αφότου η Ρωσία έθεσε στρατιωτικό δορυφόρο σε τροχιά στις 9 Φεβρουαρίου, τον έλεγχο του οποίο έχει αποκτήσει έκτοτε η Ρωσική Αεροπορική Δύναμη, αν και δεν είναι ξεκάθαρο αν οι δηλώσεις που έγιναν σχετίζονται με τον δορυφόρο αυτό.

Η εξέλιξη ενός ρωσικού πυρηνοκίνητου δορυφόρου δεν θα ήταν επ’ ουδενί τόσο επικίνδυνη για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ όσο ένα όπλο κατά δορυφόρων με πυρηνική κεφαλή, αλλά δεν θα έπαυε να αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στη στρατιωτικοποίηση του διαστήματος έναντι του οποίου θα ήταν δύσκολο να αμυνθούν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί της.

Από τα διαστημικά προγράμματα που έχει ανακοινώσει η Ρωσία, αυτό που φαίνεται να ταιριάζει στην περιγραφή αυτή είναι o Θάλαμος Μεταφοράς και Ενέργειας (TEM), γνωστό ως «Zευς». Αποκαλούμενο συχνά και διαστημικό ρυμουλκό, το TEM, όταν ολοκληρωθεί, θα χρησιμοποιεί πυρηνική ηλεκτρική ενέργεια, όπου η θερμική ενέργεια ενός πυρηνικού αντιδραστήρα θα μετατρέπεται σε ηλεκτρική ενέργεια η οποία θα χρησιμοποιείται για τoν κινητήρα ιόντων του διαστημόπλοιου αλλά και για άλλα εξαρτήματά του. Η ενέργεια που θα παράγεται από τον πυρηνικό αντιδραστήρα του ΤΕΜ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί δυνητικά και για όπλα ηλεκτρονικού πολέμου, ηλεκτρομαγνητικά όπλα, ή για όπλα κατευθυνόμενης ενέργειας (λέιζερ).

Τα τελευταία χρόνια, ρωσικά μέσα ενημέρωσης έχουν αναφέρει ότι ο πυρηνικός αντιδραστήρας του διαστημοπλοίου μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για όπλα εναντίον δορυφόρων. Ένα τέτοιο όπλο θα μπορούσε να θέσει εκτός λειτουργίας αμερικανικούς δορυφόρους που βρίσκονται κοντά στην τροχιά του και εκτελούν μια σειρά από λειτουργίες, όπως η καταγραφή εικόνων και άλλων δεδομένων για τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις.

Η Ρωσία δεν είναι η μόνη χώρα που προσπαθεί να εξελίξει πυρηνοκίνητους πυραύλους ή δορυφόρους. Τον Ιούλιο του 2023, η Υπηρεσία Προηγμένων Αμυντικών Προγραμμάτων των ΗΠΑ ανέθεσε στη Lockheed Martin σύμβαση για την εξέλιξη πυρηνοκίνητου διαστημοπλοίου το οποίο θα έδινε ώθηση σε πύραυλο με τη χρήση πυρηνικής ενέργειας για τη θέρμανση υδρογόνου. Το πρόγραμμα προβλέπει επίδειξη στο διάστημα το 2027. Η Κίνα έχει εκφράσει επίσης την επιθυμία να χρησιμοποιήσει πυρηνική ενέργεια για τη σχεδιαζόμενη σεληνιακή της βάση.

Ωστόσο, στη λιγότερο πιθανή περίπτωση που το όπλο χρησιμοποιεί μια πυρηνική έκρηξη, θα αντιπροσώπευε μια σημαντική απειλεί για όλους τους δορυφόρους που βρίσκονται σε χαμηλή τροχιά γύρω από τη Γη, ειδικά τους εμπορικούς δορυφόρους που δεν έχουν υψηλή προστασία.

Στρατιωτικοί αναλυτές γνωρίζουν εδώ και χρόνια ότι η πυροδότηση μιας μεγάλης πυρηνικής συσκευής σε μεγάλο υψόμετρο μπορεί να προκαλέσει σοβαρή βλάβη σε δορυφόρους που κινούνται σε χαμηλή τροχιά. Πρώτον, η πυροδότηση θα προκαλούσε από μόνη της ένα ισχυρό ηλεκτρομαγνητικό κύμα το οποίο θα κατέστρεφε όλους τους δορυφόρους εντός του πεδίου ορατότητας που δεν θα είχαν προστασία για τέτοια κύματα.

Δεύτερον, η έκρηξη θα άφηνε πίσω της μια τεχνητή ζώνη ακτινοβολίας που θα διαρκούσε για μήνες έως χρόνια, καταστρέφοντας άλλους απροστάτευτους δορυφόρους που εισέρχονται και εξέρχονται από τη ζώνη καθώς συνεχίζουν την τροχιά τους. H ακριβής κλίμακα και φύση του αντίκτυπου αυτών των δύο φαινομένων θα εξαρτηθεί από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της ισχύος της έκρηξης και του ηλεκτρομαγνητικού κύματος, καθώς και την τοποθεσία και το υψόμετρο της έκρηξης. Η απειλή αυτή διαφέρει από αυτήν που θέτει το ΤΕΜ ή κάποιο άλλο πυρηνοκίνητο όπλο, το οποίο θα απειλούσε μεμονωμένους δορυφόρους.

* Oλοένα και περισσότεροι δορυφόροι και διαστημόπλοια κινούνται σε χαμηλή τροχιά γύρω από τη Γη καθώς εντείνονται οι προσπάθειες οικονομικής εκμετάλλευσης του διαστήματος με πολλές ιδιωτικές εταιρείες να έχουν στείλει μικρούς, φθηνούς δορυφόρους στο διάστημα για μια σειρά από λόγους. Η συντριπτική πλειονότητα κινούνται σε χαμηλή τροχιά, όπως και το 85% του συνόλου των δορυφόρων. Μόνο ο στόλος των δορυφόρων της Starlink της SpaceX αντιστοιχεί σε πάνω από τους μισούς δορυφόρους που βρίσκονται σε τροχιά. Αυτοί οι μικροί και φθηνοί εμπορικοί δορυφόροι έχουν κατασκευαστεί για να προστατεύονται μόνο από την ακτινοβολία που μπορεί να συναντήσουν σε χαμηλή τροχιά, η οποία είναι χαμηλότερη από ότι σε υψηλότερη τροχιά ή σε διαπλανητικά ταξίδια. Αυτό τους καθιστά ευάλωτους σε μια πυρηνική έκρηξη σε μεγαλύτερο υψόμετρο.

* Οι δορυφόροι που πετούν σε μεγαλύτερο υψόμετρο είναι καλύτερα προστατευμένοι. Πολλοί στρατιωτικοί δορυφόροι και δορυφόροι για τη συλλογή πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και εκείνων που βρίσκονται σε χαμηλή τροχιά, είναι επίσης πιο καλά θωρακισμένοι απέναντι στην έκθεση σε υψηλή ακτινοβολία και ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Ενώ είναι πιθανό η Ρωσία να εξελίσσει ένα παρόμοιο όπλο που μπορεί να αναπτυχθεί σε άλλες τροχιές, ένα τέτοιο όπλο μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικό δεδομένου του μικρότερου αριθμού δορυφόρων που κινούνται σε τέτοιες τροχιές και του γεγονότος ότι οι δορυφόροι σε μεγαλύτερα υψόμετρα προστατεύονται καλύτερα από την ακτινοβολία λόγω της τυπικά ισχυρότερης θωράκισή τους.

* Στη δεκαετία του 1960, οι ΗΠΑ πυροδότησαν πέντε εκρήξεις στο πλαίσιο της Επιχείρησης Fishbowl. Η πιο αξιοσημείωτη δοκιμή που διεξήχθη ως μέρος αυτής της επιχείρησης, το Starfish Prime, κατέστρεψε τουλάχιστον το ένα τρίτο των 24 δορυφόρων που βρίσκονταν σε τροχιά και είχε σημαντικότερο αντίκτυπο από αυτό που περίμεναν οι Αμερικανοί αξιωματούχοι εκείνη την εποχή. Συγκεκριμένα, η έκρηξη του Starfish Prime οδήγησε στην πρόωρη κατάρρευση του πρώτου δορυφόρου επικοινωνίας στον κόσμο, του Telstar 1, ο οποίος εκτοξεύτηκε την επόμενη μέρα της έκρηξης — καταδεικνύοντας τις παρατεταμένες συνέπειες ης έκρηξης, καθώς ο δορυφόρος Telstar 1 ήρθε αντιμέτωπος με μια ζώνη τεχνητής ακτινοβολίας που άφησε πίσω της η πυρηνική δοκιμή, προκαλώντας ζημιές στις ηλιακές κυψέλες και σε άλλα ηλεκτρονικά εξαρτήματά της.

Η εξέλιξη μιας διαστημικής πυρηνικής ικανότητας από τη Ρωσία θα επιβεβαίωνε ότι αλλάζουν οι στρατηγικοί υπολογισμοί της σχετικά με τις παράπλευρες ζημιές που θα προκαλούσε ένα όπλο κατά δορυφόρων, ειδικά εάν το νέο όπλο μπορεί να πυροδοτήσει πυρηνική έκρηξη. Η ζημιά που θα προκαλούνταν από μια πυρηνική έκρηξη σε μεγάλο υψόμετρο θα έπληττε όλους τους δορυφόρους, κάτι που σημαίνει ότι όποιος εκτόξευε το όπλο δεν θα μπορούσε να προστατεύσει τους δικούς του δορυφόρους.

Πολλοί αναλυτές υποθέτουν εδώ και πολύ καιρό ότι οι διαστημικές δυνάμεις - συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας - δεν θα πραγματοποιούσαν μια τέτοια επίθεση λόγω της ζημιάς που θα προκαλούσε στον δικό τους εξοπλισμό. Με βάση την άποψη αυτή, μόνο ένα αδίστακτο κράτος με πυρηνικά όπλα, διαστημικές ικανότητες και περιορισμένη εξάρτηση από το διάστημα, όπως η Βόρεια Κορέα, θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο να πυροδοτήσει μια πυρηνική έκρηξη σε μεγάλο υψόμετρο.

Αυτή η υπόθεση θα ίσχυε πιθανότατα για τη Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Όμως, την τελευταία δεκαετία, η εξάρτηση της Ρωσίας από το διάστημα έχει υποχωρήσει σε επίπεδα αρκετά χαμηλότερα από αυτά των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, όπως και οι διαστημικές της ικανότητες.

Η Ρωσία ήταν κάποτε μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις στην παροχή υπηρεσιών εκτόξευσης εμπορικών δορυφόρων, αλλά την τελευταία δεκαετία τη θέση αυτή έχει σφετεριστεί η SpaceX. Η Ρωσία δεν έχει ουσιαστικά καμία απάντηση στην άνοδο της εταιρείας του Έλον Μασκ που εδρεύει στις ΗΠΑ (και στη χρήση του Starlink από τις ουκρανικές στρατιωτικές δυνάμεις) και έχει επίσης βρεθεί πίσω από την Κίνα όσον αφορά τις εμπορικές διαστημικές ικανότητες.

Ως εκ τούτου, η ανάλυση κόστους-οφέλους της Μόσχας όσον αφορά τη διακοπή της πρόσβασης στο διάστημα σήμερα φαίνεται πολύ διαφορετική από ό,τι πριν από μια δεκαετία, καθώς τώρα έχει πολύ λιγότερα να χάσει σε σύγκριση με τους αντιπάλους της στη Δύση.

Πράγματι, η Ρωσία δείχνει να ενδιαφέρεται λιγότερο για τον κίνδυνο διαταραχών στη ζώνη χαμηλής τροχιάς, ξεκινώντας έρευνα για κινητικά αντιδορυφορικά όπλα, τα οποία μπορεί να δημιουργήσουν συντρίμμια που πλήττουν όλους τους δορυφόρους αδιακρίτως. Κατά την τελευταία δεκαετία, η Ρωσία έχει πραγματοποιήσει τουλάχιστον επτά δοκιμαστικές πτήσεις κινητικών αντιδορυφορικών, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ενός αντιδορυφορικού πυραύλου τον Νοέμβριο του 2021 για την καταστροφή του δορυφόρου Kosmos 1408, ο οποίος δημιούργησε μεγάλο πεδίο συντριμμιών που ανάγκασε τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό να κάνει έναν ελιγμό για να το αποφύγει.

Αν ο στόχος της Ρωσίας είναι να αποκτήσει αντιδορυφορικά πυρηνικά όπλα και απειλήσει να τα χρησιμοποιήσει, αυτό θα άλλαζε το παιχνίδι όσον αφορά τις διαστημικές απειλές και θα ανάγκαζε τις ΗΠΑ, την Κίνα και άλλες χώρες να εγκαταστήσουν πιο ισχυρές προστασίες. Αν η Ρωσία θεωρούνταν αξιόπιστη απειλή για την ασφάλεια των δορυφόρων που κινούνται σε χαμηλή τροχιά, οι παγκόσμιοι στρατιωτικοί και εμπορικοί παράγοντες θα έπρεπε να αντιδράσουν για να προσπαθήσουν να περιορίσουν τον αντίκτυπο και να αποτρέψουν την απειλή. Οι κατασκευαστές νέων δορυφόρων πιθανότατα θα προσπαθούσαν να ενισχύσουν την θωράκισή τους έναντι της ακτινοβολίας και άλλων απειλών, ενώ θα εξέταζαν την επιλογή τροχιάς σε μεγαλύτερο υψόμετρο, όπου δεν θα επηρεάζονταν από πυρηνικές εκρήξεις. Ωστόσο, η εκτόξευση δορυφόρων σε τέτοιες τροχιές δεν είναι μόνο πιο δαπανηρή αλλά και λιγότερο κατάλληλη για πολλές εφαρμογές (όπως για δορυφορικές εικόνες, οι οποίες θα έπρεπε να ληφθούν σε μεγαλύτερη απόσταση από την επιφάνεια της Γης, μειώνοντας την ποιότητα της εικόνας).

Οι εταιρείες που είναι ιδιαίτερα ανήσυχες για την απειλή αυτή ενδέχεται να αναγκαστούν να εξετάσουν την αντικατάσταση ορισμένων κρίσιμων δορυφόρων με καλύτερα προστατευμένους δορυφόρους, κάτι που είναι συχνά πιο ακριβό. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, μπορεί να αναγκαστεί να εξετάσει το ενδεχόμενο αποστολής περισσότερων δορυφόρων σε υψηλότερη τροχιά για να τους προστατεύσει, καθώς και να προετοιμαστεί για την έκτακτη χρησιμοποίηση εναλλακτικών λύσεων, όπως επίγειων λύσεων.

Για να αποτρέψουν τη Ρωσία να εξαπολύσει πυρηνική επίθεση σε μεγάλο υψόμετρο, οι ΗΠΑ θα πρέπει επίσης να σχεδιάσουν μια ξεκάθαρη στρατηγική για το πώς θα αντιδρούσαν σε μια τέτοια επίθεση που θα διασφαλίζει ότι το κόστος για τη Μόσχα είναι ανάλογο με το κόστος για τη Δύση.