Μπαλάκι στον τουρκικό προεκλογικό αγώνα οι Σύροι πρόσφυγες

Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) της Τουρκίας υποκύπτει σε αντιπροσφυγικά αισθήματα, ενισχύοντας όσους θέλουν να οδηγήσουν τους Σύρους ξανά στην πατρίδα τους και παράλληλα προωθώντας την ιδέα να εξαπολύσει η Άγκυρα μια νέα επικίνδυνη επίθεση στη Συρία, που θα μπορούσε να προκαλέσει τη φυγή περισσότερων προσφύγων στην Τουρκία.

Από την 1η Ιουλίου, οι τουρκικές αρχές θα επιβάλουν όριο στην παραμονή ξένων σε ορισμένες γειτονιές ανά τη χώρα, περιορίζοντας τον αριθμό των προσφύγων στο 20%. Σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού, η απόφαση ουσιαστικά θα απαγορεύσει την είσοδο νεοεισερχόμενων αλλοδαπών σε περίπου 1.200 γειτονιές σε όλη τη χώρα. Κι αυτό εν μέσω της αυξανόμενης λαϊκής αντίδρασης των νατιβιστών (γηγενών) ενάντια στους πρόσφυγες στην Τουρκία, που γρήγορα γίνεται θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης ενόψει των εκλογών του 2023.

• Η Τουρκία φιλοξενεί περίπου 3,7 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες και άλλους 320.000 πρόσφυγες διαφορετικής καταγωγής, οι οποίοι υποστηρίζονται από τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι πρόσφυγες λαμβάνουν επιδόματα μέσω του Δικτύου Κοινωνικής Προστασίας Έκτακτης Ανάγκης (ESSN) που χρηματοδοτείται από την ΕΕ. Ωστόσο, ενώ το ESSN και άλλα μέτρα έχουν βοηθήσει τους πρόσφυγες να αποφύγουν την εκτεταμένη φτώχεια, εντούτοις έχει πυροδοτήσει δυσαρέσκεια στους Τούρκους πολίτες, που βλέπουν τους πρόσφυγες ως ανταγωνιστές σε θέσεις εργασίας και πόρους -ειδικά τώρα που ο πληθωρισμός ξεπερνά το 70% και κάνει απρόσιτα όλο και περισσότερο τα αγαθά και τις υπηρεσίες για την εργατική και τη μεσαία τάξη.
• Τα αντιπροσφυγικά αισθήματα έχουν ήδη οδηγήσει ορισμένους τοπικούς αξιωματούχους να περιορίσουν τις δημόσιες παροχές προς τους πρόσφυγες. Μέχρι πρόσφατα, το ΑΚΡ αντιστεκόταν στον νατιβισμό, σε μεγάλο βαθμό επειδή η υποβόσκουσα ισλαμιστική ιδεολογία του επιβάλλει τη φιλοξενία μουσουλμάνων ανεξαρτήτως περιστάσεων. Αλλά καθώς η αντίθετη στάση του Εθνικιστικού Κινήματος ΜΗΡ διακινεί όλο και περισσότερο τη ρητορική του νατιβισμού, το AKP έχει αρχίσει να δεσμεύεται πως θα μειώσει τον αριθμό των προσφύγων στη χώρα.

Το AKP ενδεχομένως θα αγκαλιάσει τη ρητορική και τις πολιτικές του νατιβισμού ενόψει των εθνικών εκλογών του 2023, ενισχύοντας εν τω μεταξύ τις φωνές κατά των προσφύγων στην τουρκική κοινωνία.

Οι τοπικοί αξιωματούχοι του κόμματος είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν στάση υπέρ της περικοπής δημόσιων υπηρεσιών προς τους πρόσφυγες, ειδικά σε αγροτικές περιοχές, όπου η αντίληψη των σπάνιων πόρων είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη και όπου οι Τούρκοι εθνικιστές είναι πολιτικά ισχυρότεροι.

Σε κεντρικό επίπεδο, το AKP είναι πιθανό να ενισχύσει τις πολιτικές που έχουν σχεδιαστεί για να αναγκάσουν τους Σύρους να μετακινηθούν σε εδάφη που ελέγχει η Τουρκία στη χώρα τους. Τέτοιες πολιτικές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν το κλείσιμο περισσότερων προσφυγικών καταυλισμών, την παροχή μετρητών ως κίνητρο για επιστροφή στη Συρία, την επιβολή αυστηρότερων ορίων διαμονής αλλοδαπών σε ολόκληρη τη χώρα και την άρνηση δίωξης εγκλημάτων κατά προσφύγων που διαπράττονται από Τούρκους πολίτες. Το ΑΚΡ μπορεί επίσης να επιτρέπει όλο και περισσότερο στα μέσα ενημέρωσης που υποστηρίζονται από το κράτος να δημοσιεύουν ρεπορτάζ και άρθρα που στρέφονται κατά των προσφύγων.

• Η εγκληματικότητα κατά των προσφύγων αυξάνεται παράλληλα με την κατάρρευση της οικονομίας της Τουρκίας. Επίσης, τα δικαστήρια και η αστυνομία της χώρας ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από το κυβερνών AKP. Το κόμμα χρησιμοποιεί αυτόν τον έλεγχο για να προωθήσει τα πολιτικά του συμφέροντα, για παράδειγμα διασφαλίζοντας ότι τα εγκλήματα κατά της κοινότητας LGBTQ θα μείνουν ατιμώρητα, ώστε να κερδίσει την υποστήριξη των σκληροπυρηνικών συντηρητικών ισλαμιστών. Ακόμη και φιλοκυβερνητικές δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο κυβερνητικός συνασπισμός AKP-MHP δεν κερδίζει πάνω από το 45% των ψήφων στις γενικές εκλογές του 2023.

Ωστόσο, υποκύπτοντας στον νατιβισμό, το AKP ενισχύει τις εγχώριες δυνάμεις που υποστηρίζουν μια νέα επικίνδυνη στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία, με στόχο την επέκταση μιας ζώνης ασφαλείας για τους πρόσφυγες, παρά τις αντιρρήσεις της Ρωσίας. Η πολιτική πίεση στην τουρκική κυβέρνηση να βρει λύση για τους πρόσφυγες θα αυξηθεί καθώς περισσότεροι πολιτικοί -τόσο από το ΑΚΡ όσο και από την αντιπολίτευση- υιοθετούν τη νατιβιστική ρητορική και περισσότεροι ψηφοφόροι -αναζητώντας αποδιοπομπαίους τράγους για τα οικονομικά τους προβλήματα- απαιτούν την απέλαση των προσφύγων. Αλλά το AKP είναι απίθανο να στείλει πρόσφυγες στην Ευρώπη από φόβο μήπως χάσει την οικονομική βοήθεια της ΕΕ και υποστεί κυρώσεις από τον κυριότερο εμπορικό εταίρο της χώρας, σε μια εποχή που η αποδυνάμωση της τουρκικής οικονομίας τροφοδοτεί τα αντικυβερνητικά αισθήματα.

Αντίθετα, πιο βιώσιμη επιλογή φαίνεται η έναρξη μιας νέας στρατιωτικής επιχείρησης στη Συρία, με το επιχείρημα ότι θα επεκταθεί εν μέρει η ζώνη ασφαλείας όπου θα εγκατασταθούν έως και ένα εκατομμύριο Σύροι πρόσφυγες. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, η Ρωσία παραμένει αντίθετη σε μια τέτοια επιχείρηση. Μάλιστα, οι ρωσικές δυνάμεις θα πρέπει να αποσυρθούν από τα εδάφη που εποφθαλμιά η Τουρκία, ώστε να μην υπάρξει νέα ρωσο-τουρκική στρατιωτική αντιπαράθεση. Η πίεση των νατιβιστών στο εσωτερικό θα μπορούσε να παρακινήσει την Τουρκία να ξεκινήσει στρατιωτικές επιχειρήσεις μερικώς ή πλήρως, ακόμη και με ρωσοτουρκικές διαπραγματεύσεις σε εξέλιξη. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, ίσως γυρίσει μπούμερανγκ στην Άγκυρα, πυροδοτώντας ένα γύρο συγκρούσεων μεταξύ τουρκικών και ρωσικών δυνάμεων στη Συρία, που, με τη σειρά του, θα στείλει νέα πλημμύρα προσφύγων στην Τουρκία.

• Η Τουρκία και η Ρωσία είχαν πολλές αντιπαραθέσεις στη Συρία, λόγω της επιθυμίας της Τουρκίας να οικοδομήσει μια ουδέτερη ζώνη κατά μήκος των συνόρων για την επανεγκατάσταση προσφύγων και να αποκλείσει Κούρδους μαχητές, καθώς και λόγω της υποστήριξής της προς τους αντάρτες που μάχονται ενάντια στο υποστηριζόμενο από τη Ρωσία καθεστώς του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ. Η τελευταία μεγάλη σύγκρουση Μόσχας και Άγκυρας στη Συρία ήταν το 2020, σε μια στρατιωτική κρίση που τουρκικές και ρωσικές δυνάμεις πολεμούσαν η μία την άλλη διά των κατά τόπους αντιπροσώπων τους. Η κρίση έστειλε περισσότερους πρόσφυγες πίσω στην Τουρκία και είχε ως αποτέλεσμα οι σύμμαχοι της Τουρκίας να χάσουν έδαφος από τις συριακές δυνάμεις στην Ιντλίμπ.