Πώς θα αντιδράσει η ΕΕ στη Ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πιθανότατα θα επιβάλλει ισχυρές οικονομικές κυρώσεις αν η Ρωσία εισβάλλει στην Ουκρανία, αλλά θα δυσκολευτεί να βρει τιμωρητικά μέτρα με μεγάλη επίπτωση ως αντίδραση σε άλλες, πιθανότερες ενέργειες ρωσικής επιθετικότητας.

Τις τελευταίες ημέρες, οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν εντείνει τη συζήτηση ως προς το πώς να χειριστούν μια πιθανή κλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Ενώ τα κράτη μέλη συμφωνούν πως μια επίσημη εισβολή της Ρωσίας θα πυροδοτούσε οικονομικές και πολιτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας, το μπλοκ είναι διχασμένο ως προς το πώς να αντιδράσει στις εκστρατείες παραπληροφόρησης, τις κυβερνοεπιθέσεις, τις απόπειρες αποσταθεροποίησης της ουκρανικής κυβέρνησης ή τις διαταράξεις των προμηθειών φυσικού αερίου προς την Ουκρανία, που είναι κάποιες από τις πολλές επιλογές που έχει η Ρωσία.

Οι κυβερνήσεις της ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής πιστεύουν πως μια κυβερνοεπίθεση ή μια εκστρατεία παραπληροφόρησης θα πρέπει να είναι αρκετή για να πυροδοτήσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά ορισμένες κυβερνήσεις της δυτικής Ευρώπης υπεραμύνονται μιας πιο επιφυλακτικής προσέγγισης, υποστηρίζοντας πως θα είναι δύσκολο να ταυτοποιηθούν οι δράστες πίσω από τέτοιες ενέργειες.

Δεδομένων των πολλών επιλογών που έχει η Ρωσία για να επιτεθεί στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πιθανόν να εξετάσει αρκετές εναλλακτικές και να λάβει απόφαση μόνο αφού η Μόσχα κάνει κάποια κίνηση. Σύμφωνα με αναφορές σε μέσα ενημέρωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται αυτή τη στιγμή έναν κατάλογο πιθανών κυρώσεων, αλλά δεν θα τον αποκαλύψει, εκτός και αν η Ρωσία επιδείξει άμεση επιθετικότητα έναντι της Ουκρανίας.

Οι επιλογές της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμπεριλαμβάνουν την επιβολή ελέγχων στις εξαγωγές ρωσικών προϊόντων, την στόχευση στην ικανότητα της Μόσχας να μετατρέψει ξένο συνάλλαγμα, την επιβολή αυστηρότερων κυρώσεων στην βιομηχανία πετρελαίου και αερίου της Ρωσίας (πιθανότατα θα επικεντρώνεται αρχικά στις μεταφορές τεχνολογίας), την επιβολή περιορισμών στην πρόσβαση της Ρωσίας στη δυτική τεχνολογία ημιαγωγών, την απαγόρευση σε δυτικά funds να αγοράζουν ρωσικό κρατικό χρέος και την προσθήκη περισσότερων ατόμων από τον κύκλο του Ρώσου προέδρου Vladimir Putin στην ευρωπαϊκή λίστα ταξιδιωτικών απαγορεύσεων και παγώματος περιουσιακών στοιχείων.

Αλλά είναι απίθανο να ληφθούν πιο δραστικά μέτρα –όπως η αποκοπή της πρόσβασης της Ρωσίας στο σύστημα SWIFT ή η επιβολή ευρύτερων κυρώσεων στον ρωσικό κλάδο πετρελαίου και αερίου αντίστοιχων με αυτών που επιβλήθηκαν στο Ιράν- εάν δεν υπάρξει εισβολή, λόγω των οικονομικών επιπτώσεων που θα είχαν στο μπλοκ τέτοιου είδους ενέργειες.

Οι στενές εμπορικές και επενδυτικές σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Ρωσία εξηγούν επίσης γιατί το μπλοκ θα είναι πιο απρόθυμο από τις ΗΠΑ (που έχουν συγκριτικά πιο αδύναμους οικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία) να επιβάλλουν επώδυνες κυρώσεις. Αλλά η πιθανότητα ισχυρότερων ευρωπαϊκών κυρώσεων θα αυξηθεί σημαντικά εάν η Ρωσία προχωρήσει σε μια ολοκληρωτική στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία.

Η Ρωσία είναι ένας μεγάλος προμηθευτής της Ευρώπης σε προϊόντα όπως λιπάσματα, αλουμίνιο, χάλυβας και νικέλιο, που σημαίνει πως οι αυστηροί έλεγχοι εξαγωγών θα δημιουργούσαν επίσης διαταραχές στις ευρωπαϊκές εφοδιαστικές αλυσίδες. Μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες σε διάφορους κλάδους, από την τραπεζική μέχρι τα αυτοκίνητα, δραστηριοποιούνται στη Ρωσία και θα επηρεάζονταν αρνητικά από οικονομικές και εξαγωγικές απαγορεύσεις.

Η Ρωσία είναι ο βασικός προμηθευτής φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που δίνει στη Μόσχα κάποιο πλεονέκτημα στις δοσοληψίες με τις Βρυξέλλες. Οι εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη βρίσκονται σε μειωμένα επίπεδα εδώ και αρκετούς μήνες, κάτι που έχει συμβάλλει στην αύξηση των ενεργειακών τιμών στην Ευρώπη σε μια περίοδο που τα αποθέματα βρίσκονται σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα.

Η γερμανική κυβέρνηση παραμένει διχασμένη ως προς το αν θα πρέπει να μπλοκάρει τη λειτουργία του αγωγού Nord Stream 2, που στηρίζεται από τη Ρωσία. Στα τέλη του 2021 η κυβέρνηση έβαλε την απόφαση στα χέρια της γερμανικής ενεργειακής ρυθμιστικής αρχής, η οποία εξετάζει εάν ο αγωγός συμμορφώνεται με τους κανόνες της ΕΕ. Μια επίσημη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία θα αύξανε σοβαρά την πιθανότητα η γερμανική κυβέρνηση να μπλοκάρει τον αγωγό, αλλά αν η Ρωσία κινηθεί λιγότερο επιθετικά, το Βερολίνο θα μπορούσε να διατηρήσει την τρέχουσα αμφίσημη στάση της για το θέμα.

Οι εσωτερικές διχόνοιες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορούσαν να πείσουν τη Ρωσία πως οποιαδήποτε επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας που δεν είναι στρατιωτική εισβολή, θα έχει ανεκτές οικονομικές συνέπειες. Οι Βρυξέλλες είναι πιθανόν να υιοθετήσουν μια προοδευτική προσέγγιση προς τις κυρώσεις, προσαρμόζοντάς τες στην σοβαρότητα των ενεργειών της Μόσχα και αφήνοντας παράθυρο για τροποποίησή τους.

Σύμφωνα με αναφορές στα μέσα ενημέρωσης, ορισμένες κυβερνήσεις της ΕΕ ήδη ζητούν εξαίρεση ορισμένων εταιρειών ή υφιστάμενων συμβάσεων (όπως για τις ενεργειακές προμήθειες) από πιθανές κυρώσεις. Επιπλέον, οι πανευρωπαϊκές κυρώσεις απαιτούν ομόφωνη στήριξη από τα 27 μέλη του μπλοκ, κάτι που θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα μετριασμένα μέτρα για να κατευναστούν ορισμένα κράτη μέλη.

Σε αυτό το σκηνικό, η Ρωσία είναι πιο πιθανό να αυξήσει την υποστήριξη αυτονομιστών στην ανατολική Ουκρανία, να εξαπολύσει κυβερνοεπιθέσεις εναντίον της ουκρανικής κυβέρνησης ή και να πραγματοποιήσει εκστρατείες αποσταθεροποίησης με στόχο το Κίεβο –ενέργειες που πιθανότατα θα προκαλούσαν μια πιο ήπια αντίδραση από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε σύγκριση με μια ολοκληρωτική εισβολή. Η Μόσχα πιθανότατα θα κρατήσει και τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη σε σχετικά χαμηλό επίπεδο και θα αρνηθεί να μειώσει τις τιμές για δυνητικούς αγοραστές, προκειμένου να κρατήσει το πλεονέκτημά της στις διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και για να αποθαρρύνει τις Βρυξέλλες από το να επιβάλλουν οικονομικά επώδυνες κυρώσεις.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι επίσης διχασμένη ως προς το ζήτημα των εξαγωγών όπλων προς την Ουκρανία, μια απόφαση που τα κράτη μέλη θα συνεχίσουν να λαμβάνουν σε μεμονωμένο επίπεδο. Η χορήγηση επιπλέον οικονομικής βοήθειας στο Κίεβο είναι λιγότερο αμφιλεγόμενη, και το μπλοκ είναι πιθανό να αυξήσει τις χορηγίες και τα δάνεια για την ουκρανική κυβέρνηση τις επόμενες εβδομάδες.