Η δίψα Ερντογάν για εξουσία βάζει την Τουρκία στη γωνία

Στις 31 Μαρτίου φαινόταν ότι το CHP πέτυχε να κερδίσει την δημαρχία της Κωνσταντινούπολης από το κυβερνών AKP του Ερντογάν, το οποίο κρατούσε αυτή την ισχυρή οικονομικά και πολιτικά θέση για σχεδόν δυο δεκαετίες. Αλλά παρότι εξασφάλισε 14.000 περισσότερους ψήφους από τον ανταγωνιστή του, η νίκη δεν ήταν μακρόβια. Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων το AKP έθεσε θέμα νομιμότητας των εκλογών με αποτέλεσμα να αποφασιστεί να επαναληφθούν. Αν χάσει για μια ακόμα στις 23 Ιουνίου, το κόμμα είναι πιθανό να επαναλάβει την ίδια τακτική, ρίχνοντας φως στο πόσο μακριά μπορεί να φτάσει για να εξασφαλίσει τον έλεγχο της πόλης.

Ισως πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι η ήττα του κόμματος Ερντογάν στις δημοτικές εκλογές της 31 Μαρτίου ίσως εν τέλει λειτουργήσει ως το «καναρίνι στο ορυχείο» για την μειούμενη δημοτικότητα και την αυξανόμενα αδύναμη θέση του κόμματος στην εξουσία, με τον υποψήφιο του CHP να κερδίζει την προσοχή των ψηφοφόρων στην πόλη που κάποτε ήταν προπύργιο για το AKP.

Ετσι, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κόμμα του Ερντογάν είδε την κούρσα για τις σημερινές κάλπες έχοντας στο μυαλό τις προεδρικές εκλογές του 2023, όπως και την απειλή ότι η παρουσία του CHP θέτει σε κίνδυνο την συνέχεια της πολιτικής του κυριαρχίας.

Αντιμετωπίζοντας υπαρξιακές δυσκολίες, το AKP θα προωθήσει περισσότερο εθνικιστική ρητορική και λαϊκιστικές πολιτικές που ιστορικά το έχουν υπηρετήσει καλά. Και ενώ η προσέγγιση αυτή μπορεί προσωρινά να εξυπηρετήσει το κόμμα δημιουργεί τον κίνδυνο να προκαλέσει περισσότερο μόνιμη ζημιά στην ήδη εύθραυστη οικονομία και τις διεθνείς σχέσεις της χώρας.

Πού οφείλονται τα αδιέξοδα του AKP

Η υπόσχεση του κόμματος Ερντογάν για μια νέα προσέγγιση στην τουρκική οικονομία, η οποία πέρασε μια δεκαετία ευπάθειας το 1990 ήταν αυτό που έφερε το κόμμα στην εξουσία πριν από σχεδόν 20 χρόνια. Ετσι, η σημερινή εικόνα της οικονομίας είναι ένα πρόβλημα για το κόμμα. Μεγάλα εταιρικά χρέη συνδυασμένα με πεισματικά υποτονική κατανάλωση έχουν περιορίσει την επιχειρηματική δραστηριότητα. Και παρότι έπεσε από τα υψηλά του 2018 ο πληθωρισμός παραμένει πάνω από το 18%, ενώ η ανεργία βρίσκεται στο 11%.

Τον Μάιο η Τουρκία κατέγραψε ρεκόρ εξαγωγών, αλλά παρότι αυτό φαίνεται ως θετικό στοιχείο οφείλεται στο γεγονός πως η τουρκική λίρα υπέστη μεγάλες απώλειες. Κάποιοι ψηφοφόροι απογοητευμένοι από το φρενάρισμα της οικονομίας έχουν κατηγορήσει το κυβερνών κόμμα, κάτι φυσιολογικό. Αυτό το αίσθημα είναι ένας βασικός λόγος που το AKP έχασε αρκετές πόλεις-κλειδιά, περιλαμβανομένης της Κωνσταντινούπολης.

Ξανά στην αρχή

Αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο μειωμένης υποστήριξης και τη δύσκολη μάχη για την δημαρχία της Κωνσταντινούπολης, το AKP στράφηκε σε εθνικιστικές πολιτικές και λαϊκιστικά οικονομικά μέτρα, αμφότερα έχουν αποδειχτεί δημοφιλή στην εκλογική του βάση. Με αυτή την κίνηση το κόμμα θα συνεχίσει να στηρίζεται στο μήνυμα που έχει στείλει εδώ και καιρό, ότι είναι το μοναδικό που μπορεί να εξασφαλίσει τα εθνικά συμφέροντα της Τουρκίας εντός και εκτός συνόρων, μια στρατηγική που θα βοηθήσει να διατηρήσει τον έλεγχο μετά τις εκλογές της 23 Ιουνίου, ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Ωστόσο μακροπρόθεσμα η στρατηγική «η Τουρκία μπροστά» και οι αντίστοιχες κινήσεις, δημιουργούν τον κίνδυνο να γίνει ακόμα πιο περίπλοκη η οικονομική κατάσταση της χώρας και οι διεθνείς σχέσεις της.

Η υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων έναντι ισχυρότερων δυνάμεων, όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση και οι ΗΠΑ θα βοηθήσει την κυβέρνηση να στηρίξει την εσωτερική της δύναμη απευθυνόμενη στο πατριωτικό αίσθημα.

Τον Ιούλιο ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να επισκεφτεί την χώρα για να συζητήσει τις αποκλίνουσες πολιτικές των δυο πλευρών σε θέματα όπως η παγκόσμια επιρροή της Ρωσίας και η σύγκρουση στη Συρία. Αλλά με βάση την ανανεωμένη ροπή προς τον εθνικισμό η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να βάλει προτεραιότητα τα εθνικά συμφέροντα έναντι οποιουδήποτε συμβιβασμού, και θα επιμείνει στις θέσεις της, ανεξάρτητα από το πόσο αυτό δυσαρεστεί την Ουάσιγκτον. Εντούτοις, η πρόκληση οποιουδήποτε είδους διπλωματικής διαμάχης με τις ΗΠΑ δημιουργεί τον κίνδυνο πλήγματος στην οικονομία, καθώς η Τουρκία θα ρισκάρει να υποστεί κυρώσεις και δασμούς, όπως έγινε πέρυσι.

Επιδιώκοντας την διατήρηση της εξουσίας το κόμμα του Ερντογάν θα συνεχίσει να προωθεί την παραδοσιακά σκληρή γραμμή του έναντι των Κούρδων της Τουρκίας. Με στόχο να προστατεύσει την εθνική ασφάλεια έναντι της κουρδικής αντίστασης, τόσο εντός όσο και εκτός τουρκικών συνόρων, αυτή η σκληρή γραμμή, η οποία δούλεψε υπέρ του κόμματος στις προηγούμενες εκλογές, μπορεί βραχυπρόθεσμα να οδηγήσει σε εκλογικά οφέλη το κόμμα. Ωστόσο μια σκληρή πίεση ενάντια στα φιλοκουρδικά κόμματα, όπως το HDP, θα απομακρύνει νέους ψηφοφόρους, τους Κούρδους ή ακόμα και απογοητευμένους υποστηρικτές του AKP που χάνουν την πίστη τους στην εσωτερική πολιτική του κόμματος.

Ως αποτέλεσμα, το κυβερνών κόμμα μπορεί να αναγκαστεί να προσαρμόσει την προσέγγισή του σε ότι αφορά την σχέση με τους Κούρδους της Τουρκίας. Πράγματι, υπάρχουν σημάδια που δείχνουν ότι αυτό μπορεί ήδη να γίνεται, με αναφορές ότι το AKP εξετάζει πραγματιστικές συζητήσεις με τον Αμπουλάχ Οτσαλάν, τον φυλακισμένο ηγέτη των Κούρδων, τις πρώτες εδώ και σχεδόν μια δεκαετία.

To AKP θα συνεχίσει επίσης τις επιχειρήσεις κατά των Κούρδων στο Ιρακ και τη Συρία, παρά τις ανησυχίες της Ευρώπης αλλά και των ΗΠΑ που τους χρησιμοποιούν στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους. Ετσι, αυτή η στρατηγική αν και αρέσει στους εθνικιστές της χώρας δημιουργεί τον κίνδυνο να πλήξει τη φήμη της χώρας στο εξωτερικό.

Στο ίδιο πλαίσιο το κόμμα «ανεβάζει» το θέμα των ερευνών για πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην Ανατολική Ευρώπη. Αλλά και αυτή η κίνηση φουντώνει τις ανησυχίες της Δύσης. Τους επόμενους μήνες οι έρευνες θα συνεχιστούν σε περιοχές που η Αγκυρα θεωρεί ότι ανήκουν στο ψευδοκράτος αλλά βρίσκονται εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Εν τω μεταξύ οι Βρυξέλλες στηρίζουν τις θέσεις της Λευκωσίας, όπως και οι ΗΠΑ.

Μακροπρόθεσμος πόνος για βραχυχρόνια κέρδη

Για να ενισχύσει τη στήριξή του, το κόμμα του Ερντογάν θα επιδιώξει λαϊκιστικές πολιτικές για να βελτιώσει το κλίμα αυτό το καλοκαίρι που οι συνθήκες στην αγορά θυμίζουν ύφεση. Θα περιλαμβάνουν πιθανότατα επιδοτήσεις για τρόφιμα αλλά και κίνητρα σε επιχειρήσεις για να χρησιμοποιούν λίρα στις συναλλαγές τους, αντί για αμερικανικά δολάρια.

Ωστόσο η ανάταση της τουρκικής οικονομίας θα απαιτήσει μια περίοδο επώδυνων δομικών μεταρρυθμίσεων και μέτρα λιτότητας, όχι πρόχειρες λύσεις. Ένα περισσότερο ασφαλές εκλογικό αποτέλεσμα θα δώσει στην κυβέρνηση περιθώριο να εφαρμόσει τέτοιες μεταρρυθμίσεις. Αλλά αντιμετωπίζοντας πιθανή ήττα στην Κωνσταντινούπολη στις 23 Ιουνίου, το AKP ξέρει ότι δεν μπορεί να εφαρμόσει αντιδημοφιλή μέτρα. Ετσι, θα επιδιώξει τη δοκιμασμένη συνταγή των εθνικιστικών πολιτικών το επόμενο διάστημα καθώς θα προσπαθεί να κρατήσει τη δύναμή του για να αποτρέψει εκλογικές προκλήσεις το 2023.

Αυτή η βραχυπρόθεσμη στρατηγική ωστόσο εν τέλει θα αποδειχτεί κοντόφθαλμη δημιουργώντας ακόμα χειρότερες συνθήκες για την οικονομία και περισσότερα προβλήματα που θα πρέπει να λύσει η κυβέρνηση.