«Επίθεση φιλίας» από την πΓΔΜ στους γείτονες

Η νέα κυβέρνηση της πΓΔΜ βρίσκεται σε «αποστολή» για τη βελτίωση των σχέσεων με τους γείτονες και για ανάπτυξη στενότερων δεσμών με τη Δύση. Έχοντας να κρατήσει «λεπτές ισορροπίες» στο εσωτερικό, η κυβέρνηση στα Σκόπια, που βρίσκεται στην εξουσία για μόλις δυο μήνες, ψάχνει για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη στήριξη από το εξωτερικό.

Τον Ιούνιο, ο υπουργός Εξωτερικών της πΓΔΜ συναντήθηκε με τον Έλληνα ομόλογό του για να συζητήσουν πιθανές λύσεις για το ζήτημα της ονομασίας. Τον Ιούλιο, ο υπουργός Άμυνας της χώρας επισκέφθηκε την Αλβανία και δεσμεύτηκε να αυξήσει τη συνεργασία Σκοπίων-Τιράνων. Η πΓΔΜ έχει μια μεγάλη μειονότητα Αλβανών (περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού) και τα Τίρανα έχουν κατηγορήσει τα Σκόπια ότι κάνουν διακρίσεις σε θέματα όπως η παιδεία και οι θέσεις απασχόλησης στον Δημόσιο τομέα. Την 1η Αυγούστου, η πΓΔΜ και η Βουλγαρία υπέγραψαν σύμφωνο φιλίας με το οποίο αποκηρύσσουν τις εκατέρωθεν εδαφικές διεκδικήσεις. Η συμφωνία ήταν αποτέλεσμα σχεδόν δυο δεκαετιών διαπραγματεύσεων.

Μια εύθραυστη χώρα

Οι κινήσεις αυτές συνδέονται με την κατάσταση στο εσωτερικό της πΓΔΜ. Τον Μάιο, ο Ζόραν Ζάεβ έγινε πρωθυπουργός της χώρας, βάζοντας τέλος στη δεκαετή διακυβέρνηση του εθνικιστικού κόμματος VMRO-DPMNE του πρώην πρωθυπουργού Νίκολα Γκρουέφσκι. Όμως η θέση του Ζάεβ είναι αβέβαιη. Η κεντροαριστερή Σοσιαλδημοκρατική Ένωσή του βρίσκεται σε κυβέρνηση συνασπισμού με δυο μικρότερα Αλβανικά κόμματα, που πιέζουν για βελτίωση των δικαιωμάτων της Αλβανικής μειονότητας. Εν τω μεταξύ, το VMRO-DPMNE, που άφησε απρόθυμα την εξουσία και κατόπιν διεθνούς πίεσης, είναι ένας ισχυρός πολιτικός παίκτης και εξακολουθεί να ελέγχει την προεδρία της χώρας. Το πολιτικό περιβάλλον της πΓΔΜ παραμένει επίσης «θερμό». Τον Απρίλιο, δεκάδες άνδρες, μερικοί φορώντας μάσκες, εισέβαλαν στη βουλή για να διαμαρτυρηθούν για τον διορισμό Αλβανού στην θέση του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου. Αρκετοί βουλευτές, περιλαμβανομένου του Ζάεβ, τραυματίστηκαν στην επίθεση.

Με το βλέμμα στην εύθραυστη εσωτερική κατάσταση στην πΓΔΜ, ο Ζάεβ έχει αναγνωρίσει πως η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ είναι τρόπος για να διασφαλιστεί όσο το δυνατόν περισσότερη διεθνής στήριξη προς την κυβέρνησή του. Η πΓΔΜ περιβάλλεται κυρίως από μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, που σημαίνει ότι δεν τη συμφέρει να έχει «ψυχρές» σχέσεις μαζί τους αν θέλει να ενταχθεί στους οργανισμούς αυτούς. Η ΠΓΔΜ προσπαθεί να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 και της ΕΕ από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, όμως ένας συνδυασμός θεμάτων στο εσωτερικό και το εξωτερικό έχουν σταθεί εμπόδιο.

Αν και η πΓΔΜ αποσχίστηκε ειρηνικά από την Γιουγκοσλαβία το 1991, οι δεκαετίες που ακολούθησαν ήταν δύσκολες για τη νέα χώρα. Η Ελλάδα αντέδρασε από την αρχή στο να ονομάζεται η χώρα «Μακεδονία», επέβαλε προσωρινό εμπάργκο και απείλησε να μπλοκάρει την ένταξη της χώρας στον ΟΗΕ. Ως αποτέλεσμα, η χώρα άφησε τον ΟΗΕ και άλλους διεθνείς οργανισμούς να της απευθύνονται ως Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Κατά την διάρκεια του πολέμου στο Κόσοβο το 1998-1999, χιλιάδες Αλβανοί διέφυγαν από το Κόσοβο και πήγαν στην πΓΔΜ. Η μαζική εισροή απείλησε να διαταράξει την εθνοτική ισορροπία στη χώρα. Στις αρχές του 2011, μια ομάδα Αλβανών πήρε τα όπλα κατά της κυβέρνησης της πΓΔΜ για να απαιτήσει μεγαλύτερα πολιτικά δικαιώματα. Υπό την πίεση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, υπήρξε εκεχειρία, όμως η σύγκρουση οδήγησε σε εκατοντάδες θανάτους και χιλιάδες εκτοπίσεις ανθρώπων.

Μέχρι σήμερα, η πΓΔΜ παραμένει μια από τις πιο εύθραυστες χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Η Σλοβενία και η Κροατία είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, ενώ το Μαυροβούνιο εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ φέτος. Συγκριτικά, η πολιτική ευθραυστότητα της πΓΔΜ και τα άλυτα εθνοτικά ζητήματα, καθιστούν την χώρα πηγή πιθανών κοινωνικών και πολιτικών συγκρούσεων.

Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο καθώς και η Ρωσία είναι «ενεργή» στην περιοχή. Νωρίτερα φέτος, ένας σύνδεσμος ερευνητών δημοσιογράφων, ο Organized Crime and Corruption Reporting Project, δήλωσε πως Ρώσοι κατάσκοποι και διπλωμάτες εμπλέκονται σε μια προσπάθεια να διασπείρουν προπαγάνδα και να κάνουν προβοκάτσιες στην πΓΔΜ για να αποτρέψουν την ένταξή της στο ΝΑΤΟ. Η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου πρόσφατα δήλωσε πως η Μόσχα προσπάθησε να την εμποδίσει και αυτήν από το να ενταχθεί στην στρατιωτική συμμαχία. Μετά τον διορισμό του Ζάεβ στην πρωθυπουργία, το Κρεμλίνο κατηγόρησε την νέα κυβέρνηση της πΓΔΜ και τη Δύση ότι προσπαθούν να δημιουργήσουν μια «Μεγάλη Αλβανία» στην περιοχή.

Από τότε που ο Ζάεβ ανέλαβε τα καθήκοντά του, αξιωματούχοι της ΕΕ και του ΝΑΤΟ έχουν επισκεφθεί την πΓΔΜ για να εκφράσουν στήριξη για την ένταξη της χώρας και στους δυο θεσμούς. Όμως η διαδικασία δεν θα είναι εύκολη, διότι το θέμα της ονομασίας και οι εδαφικές διαφωνίες δεν είναι τα μόνα ζητήματα που καθυστερούν την ένταξη της πΓΔΜ σε οργανισμούς της Δύσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανησυχεί για την κατάσταση της Δημοκρατίας και το κράτος δικαίου στη χώρα, και έχει προειδοποιήσει πως η διαφθορά και το έγκλημα παραμένουν σημαντικά προβλήματα στη χώρα.

Επιπλέον, οι Βρυξέλλες έχουν εκφράσει ανησυχία για τις συχνές εντάσεις μεταξύ των Αλβανόφωνων και των άλλων εθνοτικών πληθυσμών στη χώρα. Άρα, αν και οι θερμές σχέσεις με τους γείτονες είναι μια από τις σημαντικότερες επιδιώξεις της πΓΔΜ, σίγουρα δεν είναι η μόνη. Και δεδομένου του συνεχιζόμενου πολιτικού κατακερματισμού της ΕΕ, το μπλοκ είναι απίθανο να δεχθεί νέα μέλη σύντομα.

Αυτό πιθανότατα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για ολόκληρα τα Δυτικά Βαλκάνια: αν οι χώρες αυτές θεωρήσουν πως η ένταξη στην ΕΕ δεν είναι ρεαλιστικός στόχος, θα μπορούσαν εύκολα να χάσουν το ενδιαφέρον τους να προχωρήσουν σε οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις.