Οι ισπανικές κάλπες και ο γρίφος για το σχηματισμό κυβέρνησης

Μετά την επιστροφή της Ισπανίας στη Δημοκρατία στα τέλη της δεκαετίας του 1970, δυο κυρίαρχα κόμματα αναλάμβαναν εναλλάξ την εξουσία, το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα και το κεντροαριστερό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Όμως ένας συνδυασμός οικονομικής ύφεσης, αυξανόμενης ανεργίας, αντιλαϊκών μέτρων λιτότητας και μεγάλων σκανδάλων διαφθοράς, μείωσαν δραστικά την στήριξη προς τα κόμματα αυτά. Αυτό οδήγησε στην άνοδο δυο νέων κομμάτων, του αριστερού Podemos και του κεντρώου Ciudadanos.

Αυτό που κάποτε ήταν ένα σταθερό δικομματικό σύστημα τώρα έχει μετατραπεί σε ένα απρόβλεπτο πολυκομματικό σύστημα που τον Δεκέμβριο απέφερε μια Βουλή στην οποία κανένα κόμμα δεν είχε την απόλυτη πλειοψηφία και οδήγησε σε δυο μήνες άκαρπων διαπραγματεύσεων για τον σχηματισμό κυβερνητικού συνασπισμού. Η Ισπανία διενεργεί πάλι γενικές εκλογές και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως και αυτή η ψήφος θα φέρει παρόμοιο αποτέλεσμα.

Το Λαϊκό Κόμμα του προσωρινού πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι είναι πιθανό να κερδίσει σε αυτές τις εκλογές περισσότερες έδρες από οποιοδήποτε άλλο κόμμα, χωρίς όμως να εξασφαλίζει και την πλειοψηφία.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν επίσης πως το Unidos Podemos (ο συνασπισμός μεταξύ του Podemos και της Ενωμένης Αριστεράς) θα μπορούσε να καταλήξει στη δεύτερη θέση, στέλνοντας τους Σοσιαλιστές στην τρίτη και τους Ciudadanos στην τέταρτη θέση.

Αν τα αποτελέσματα των εκλογών επιβεβαιώσουν τις δημοσκοπήσεις, τότε θα ακολουθήσουν περίπλοκες διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβερνητικού συνασπισμού. Οι Σοσιαλιστές πιθανότατα θα είναι αυτοί που θα καθορίσουν τις εξελίξεις, καθώς θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα στηρίξουν το Λαϊκό Κόμμα, τον παραδοσιακό αντίπαλό τους, ή τους Unidos Podemos, που θέλει να εδραιώσει τον ρόλο του ως η κύρια προοδευτική δύναμη στην Ισπανία.

Η ηγεσία των Σοσιαλιστών είναι διχασμένη πάνω στο ζήτημα αυτό. Ακόμα και αν τα κόμματα καταφέρουν να διαπραγματευτούν έναν κυβερνητικό συνασπισμό, η Ισπανία έχει μικρή εμπειρία από αυτούς και έτσι θα μπορούσε να είναι ασταθής, και τα υπόλοιπα κόμματα σύντομα θα άρχιζαν να κάνουν υπολογισμούς για τις επόμενες εκλογές.

Η επόμενη κυβέρνηση στη Μαδρίτη θα πρέπει να αντιμετωπίσει μια εύθραυστη οικονομική ανάκαμψη. Η Ισπανία είχε μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ευρώπης το 2015, όμως οι ισχυρές επιδόσεις οφείλονταν σε μεγάλο βαθμό σε εξωτερικούς παράγοντες όπως οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου και οι επεκτατικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Η συνεχιζόμενη πολιτική αστάθεια θα μπορούσε να υπονομεύσει την μελλοντική ανάπτυξη. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ισπανίας, η χώρα θα αντιμετωπίσει «μέτρια επιβράδυνση» κατά το β' εξάμηνο του 2016, δεδομένου ότι ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ, που ήταν 0,8% το α' τρίμηνο, προβλέπεται να επιβραδυνθεί στο 0,6% το β' και γ' τρίμηνο και στο 0,5% το δ' τρίμηνο. Η Τράπεζα της Ισπανίας αναμένει συνολική ανάπτυξη 2,7% φέτος, από 3,2% το 2015.

Μια ακόμα βασική πρόκληση για το μέλλον της ισπανικής κυβέρνησης θα είναι να μειώσει την ανεργία. Αυτή τη στιγμή, το 21% του πληθυσμού αναζητά ενεργά εργασία –το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρώπη μετά την Ελλάδα. Αν και η ανεργία μειώνεται, το μεγαλύτερο μέρος των θέσεων εργασίας που προστέθηκαν αφορούν σε προσωρινή ή μερική απασχόληση. Η ανεργία των νέων είναι στο 50% και η μακροχρόνια ανεργία συνεχίζει να διαβρώνει τις δεξιότητες των εργαζομένων, με αποτέλεσμα να είναι ακόμα δυσκολότερο να βρουν δουλειά.

Η κυβέρνηση θα πιεστεί επίσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις αγορές να διατηρήσει το ισπανικό έλλειμμα υπό έλεγχο και να συνεχίσει τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Αυτό θα αποδειχθεί μια ιδιαίτερη πρόκληση, ιδιαίτερα αν τα κόμματα τηρήσουν τις προεκλογικές τους υποσχέσεις. Το Λαϊκό Κόμμα και οι Ciudadanos έχουν υποσχεθεί να μειώσουν τους φόρους αν εκλεγούν. Το Unidos Podemos έχει υποσχεθεί σημαντική αύξηση των δημόσιων δαπανών και οι Σοσιαλιστές έχουν υποσχεθεί αύξηση του κατώτατου μισθού.

Κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, οι Βρυξέλλες αποφάσισαν να μην τιμωρήσουν την Ισπανία για την αποτυχία της να υλοποιήσει τους στόχους για το έλλειμμα που είχαν συμφωνηθεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Όμως οι Βρυξέλλες θα επανεξετάσουν την κατάσταση της Ισπανίας τον Ιούλιο, προκαλώντας νέες συγκρούσεις.

Η νέα κυβέρνηση στη Μαδρίτη θα έχει βασικά δυο επιλογές: η πρώτη θα είναι να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις της ΕΕ μειώνοντας τις δαπάνες ή αυξάνοντας τους φόρους, κάτι που δεν θα είναι δημοφιλές για τους ισπανούς ψηφοφόρους. Η δεύτερη επιλογή θα είναι να αγνοήσει τους στόχους της ΕΕ και να αντέξει τις πιέσεις των αγορών και της ΕΕ που θα προκύψουν.

Επιπλέον, η επόμενη ισπανική κυβέρνηση θα έχει να αντιμετωπίσει το θέμα της ανεξαρτησίας της Καταλονίας. Εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των κομμάτων της Καταλονίας που τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας, αποδυναμώνουν την ώθηση για απόσχιση, όμως η επόμενη κυβέρνηση στη Μαδρίτη θα συνεχίσει να βλέπει «επαναστατικές» κινήσεις σε αυτήν την πλούσια περιοχή.

Το Λαϊκό Κόμμα, οι Σοσιαλιστές και οι Ciudadanos δεν θέλουν να επιτραπεί στην Καταλονία να διενεργήσει δημοψήφισμα για νόμιμη ανεξαρτησία. Το Unidos Podemos, που είχε υποσχεθεί να εγκρίνει ένα δημοψήφισμα για ανεξαρτησία, πρόσφατα άμβλυνε τη στάση του, λέγοντας πως δεν θα επιμένει σε Καταλανικό δημοψήφισμα ως όρο για να συμφωνήσει να συμμετέχει σε συνασπισμό με τους Σοσιαλιστές.

Μέχρι τώρα, η πολιτική αβεβαιότητα της Ισπανίας είχε περιορισμένη επίπτωση στην οικονομία της. Όμως η χώρα βιώνει βαθύτατες αλλαγές καθώς νέες δυνάμεις αμφισβητούν ένα ξεπερασμένο κομματικό σύστημα, αποσχιστικά κινήματα απειλούν την εδαφική της ενότητα και οι πολίτες γίνονται όλο και πιο σκεπτικιστικοί ως προς τους παραδοσιακούς θεσμούς. Οι βασικοί ανταγωνιστές των εκλογών θα βρεθούν υπό λαϊκή πίεση να καταλήξουν σε συμφωνίες και να αποφύγουν μια τρίτη εκλογική διαδικασία. Η αποτυχία σχηματισμού συνασπισμού θα βλάψει την ανάκαμψη της ισπανικής οικονομίας και θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα στο μέλλον.