Stratfor: Κίνδυνος για Ιταλία να γίνει η επόμενη Ελλάδα

Τους τελευταίους έξι μήνες, η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο της ευρωπαϊκής προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης, καθώς σχεδόν ένα εκατ. άνθρωποι έφθασαν στις ακτές της χώρας δια θαλάσσης, κυρίως από την Τουρκία. Όμως, η Ιταλία αντιμετωπίζει το δικό της μεταναστευτικό/προσφυγικό πρόβλημα, ένα πρόβλημα το οποίο ναι μεν δεν φτάνει το Ελληνικό από άποψη μεγέθους και εμβέλειας, ωστόσο θα μπορούσε να είναι το ίδιο προβληματικό για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περισσότεροι από 150.000 άνθρωποι έφτασαν στη νότια Ιταλία δια θαλάσσης το 2015, ιδιαίτερα στο διάστημα Απριλίου-Σεπτεμβρίου, όταν οι καιρικές συνθήκες διευκόλυναν τις μικρές βάρκες να διασχίσουν τη Μεσόγειο.

Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους, με τη βοήθεια οργανώσεων εμπορίας ανθρώπων που εκμεταλλεύονται το χάος στη Λιβύη, προέρχονται από χώρες όπως η Νιγηρία, η Γκάμπια, η Γουινέα, η Σενεγάλη, η Σομαλία και η Ερυθραία αναζητώντας οικονομικές ευκαιρίες στην Ευρώπη. Είναι λιγότερο πιθανό να πληρούν τα κριτήρια για χορήγηση ασύλου, σε σχέση με τους πρόσφυγες/μετανάστες που φτάνουν στην Ελλάδα, οι περισσότεροι εκ των οποίων διαφεύγουν από εμπόλεμες ζώνες στη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαθέτει πολιτικό ομόλογο στη Λιβύη για να διαπραγματευτεί μέτρα για τη διαχείριση των προσφυγικών ροών, όπως κάνει με την Τουρκία.

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, η οδός της κεντρικής Μεσογείου ήταν σχετικά ήσυχη, με λιγότερους από 10.000 ανθρώπους να φτάνουν στην Ιταλία στο διάστημα Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου. Συγκριτικά, περισσότεροι από 126.000 άνθρωποι έφτασαν στην Ελλάδα μέσω της οδού της ανατολικής Μεσογείου την ίδια περίοδο. Όμως η μετανάστευση μέσω της Μεσογείου προς την Ιταλία θα αρχίσει και πάλι γύρω στον Απρίλιο, και πιθανότατα θα κορυφωθεί στο διάστημα Ιουνίου-Αυγούστου, αναγκάζοντας για μια ακόμα φορά τις ακτοφυλακές της Ιταλίας και της ΕΕ να διενεργήσουν περισσότερες επιχειρήσεις διάσωσης στη θάλασσα και να παράσχουν στους μετανάστες στέγη, τροφή και ρούχα.

Εν τω μεταξύ, πολλοί μετανάστες σε άλλες οδούς, εμποδιζόμενοι να συνεχίσουν τα όλο και πιο δύσκολα μονοπάτια προς τη Βόρεια Ευρώπη, απλά θα αρχίσουν να βρίσκουν εναλλακτικές οδούς. Κατά τη διάρκεια του 2015 και στις αρχές του 2016, οι περισσότεροι αιτούντες άσυλο που έφτασαν στη Ελλάδα προσπάθησαν να μπουν στην Αυστρία και τη Γερμανία περνώντας από την ΠΓΔΜ, την Σερβία και την Κροατία.

Όμως η ΠΓΔΜ έχτισε φράχτη στα σύνορά της με την Ελλάδα και ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων/μεταναστών είναι τώρα αναγκασμένοι να μείνουν στην Ελλάδα, ή να βρουν άλλες χώρες για να μπουν. Επιπλέον, ακόμα και αν η συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας επιτύχει και η Άγκυρα αρχίσει να δέχεται πίσω μετανάστες που έφτασαν στην Ελλάδα μέσω της Τουρκίας, η μετανάστευση δεν θα σταματήσει τελείως, αλλά ούτε και η αυξανόμενη εχθρότητα των κρατών-μελών της ΕΕ προς τους μετανάστες/πρόσφυγες θα αποτρέψει ορισμένους από αυτούς από το να προσπαθήσουν να φτάσουν στον επιθυμητό προορισμό τους.

Αλβανία: Το νέο «πάτημα» προς την Ιταλία

Συνεπώς, πιθανότατα θα προκύψει μια εναλλακτική οδός προς την Ιταλία μέσω της Αδριατικής Θάλασσας, με την χρήση της Αλβανίας ως χώρας διέλευσης. Οι ιταλικές αρχές έχουν προειδοποιήσει πως οργανώσεις εμπορίας ανθρώπων στην Αλβανία ίσως χρησιμοποιήσουν πλαστικές βάρκες για να περάσουν τα στενά του Οτράντο, που στο στενότερο σημείο τους έχουν πλάτος περίπου 72 χιλιομέτρων.

Δεν θα ήταν η πρώτη φορά. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, χιλιάδες Αλβανοί έφθασαν με καράβι στην Ιταλία. Μέχρι σήμερα, εγκληματικές ομάδες περνούν τα στενά τακτικά για να μεταφέρουν λαθραία ναρκωτικά στην Ιταλία. Τα στενά χρησιμοποιήθηκαν ακόμα και από έναν μικρό αριθμό μεταναστών πέρυσι. Και επειδή όλοι οι μετανάστες που διασώζωνται από την ιταλική ακτοφυλακή θεωρούνται πιθανοί πρόσφυγες και δεν μπορούν να επιστραφούν στην Αλβανία, οι μετανάστες θα μπορούσαν να έχουν κίνητρο να δοκιμάσουν την τύχη τους διαπλέοντας τα στενά του Οτράντο.

Στις αρχές Μαρτίου, τα μέσα ενημέρωσης των πόλεων της Ιταλίας στην Αδριατική, περιλαμβανομένων των Λέτσε και Μπάρι, μετέδωσαν πως τοπικές κυβερνήσεις καταρτίζουν σχέδια να φιλοξενήσουν περισσότερους από τους αιτούντες άσυλο που θα φτάσουν στις ακτές τους. Στις 4 Μαρτίου, ο υπουργός Εσωτερικών της Ιταλίας συναντήθηκε με τον Αλβανό ομόλογό του για να συζητήσουν μια πιθανή μεταναστευτική οδό στην Αδριατική και να αυξήσουν την ανταλλαγή πληροφοριών.

Ωστόσο, ο αριθμός των ανθρώπων που θα φτάσουν στην Ιταλία μέσω της Αλβανίας θα είναι σχετικά μικρός. Τα ελληνοαλβανικά σύνορα είναι ορεινά και πιο δύσκολο να τα περάσει κανείς απ' όσο τα σύνορα Ελλάδας-ΠΓΔΜ, κάτι που θα αποτρέψει ορισμένους μετανάστες. Όμως η δύσκολη γεωγραφία σημαίνει επίσης πως τα σύνορα Ελλάδας-Αλβανίας είναι δύσκολο να προστατευθούν. Αν οι μετανάστες αρχίσουν να προσπαθούν να εισέλθουν στην Αλβανία, η πρώτη αντίδραση των Τιράνων θα είναι να κλείσουν τα σύνορα της χώρας, αν και πολλοί μετανάστες πιθανότατα θα βρουν τρόπους ώστε να αποφύγουν τελείως τους συνοριακούς ελέγχους. Ορισμένοι θα προσπαθήσουν να φθάσουν στο Μαυροβούνιο και τη Βοσνία, όμως ορισμένοι θα προσπαθήσουν να περάσουν την Αδριατική Θάλασσα για να φτάσουν στην Ιταλία.

Όμως, σε αντίθεση με τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Αλβανία έχει τώρα μια λειτουργική αστυνομική δύναμη και καλύτερο έλεγχο της περιοχής της. Επίσης, γνωρίζει το οργανωμένο έγκλημα, με αποτέλεσμα να είναι δυσκολότερο οι εγκληματικές οργανώσεις να περάσουν λαθραία ανθρώπους στην Ιταλία, σε μεγάλους αριθμούς. Οι πλαστικές βάρκες είναι επίσης λίγες και πολύ μικρές για να μεταφέρουν μεγάλους αριθμούς ανθρώπων. Όμως, αν και οι αφίξεις από την Αλβανία δεν θα αυξηθούν δραματικά, ωστόσο ο συνδυασμός μιας πιο ενεργής μεταναστευτικής οδού στην κεντρική Μεσόγειο και μιας ανάπτυξης της Αδριατικής οδού, θα δημιουργήσουν προβλήματα για την Ιταλία και τους γείτονές της.

Η Ρώμη δοκιμάζει μια διαφορετική προσέγγιση

Στο παρελθόν, η στρατηγική της Ιταλίας για την αντιμετώπιση της αύξηση της μετανάστευσης τους θερινούς μήνες, ήταν να καταγράφει μόνο μέρος των μεταναστών και να αφήνει τους υπόλοιπους να προχωρούν προς άλλα κράτη της ΕΕ, δημιουργώντας εντάσεις με τη Γαλλία και την Αυστρία. Όμως το Παρίσι και η Βιέννη μόνο σποραδικά επανέφεραν τους συνοριακούς ελέγχους, ως απάντηση στις μεθόδους της Ιταλίας.

Φέτος, η κατάσταση είναι διαφορετική, αφού οι συνοριακοί έλεγχοι έχουν γίνει ο νέος κανόνας στην Ευρώπη. Η Γαλλία και η Αυστρία τηρούν σκληρότερη στάση για τη μετανάστευση και πιθανότατα δεν θα είναι τόσο ανεκτικές έναντι της Ιταλίας όπως ήταν στο παρελθόν. Η Ελβετία, η οποία δεν είναι μέλος της ΕΕ, επίσης δεν θα δίσταζε να κλείσει τα σύνορά της με την Ιταλία.

Το αποτέλεσμα, όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας, θα ήταν οι μετανάστες να εγκλωβιστούν στα βόρεια σύνορα της Ιταλίας. Οι προσπάθειες των μεταναστών να περάσουν τα σύνορα της Ιταλίας με τη Γαλλία (που είναι και τα ευκολότερα να περάσουν πεζή), θα μπορούσε να αναζωπυρώσει τις εντάσεις μεταξύ των ιταλικών και των γαλλικών αρχών. Άλλες χώρες πιθανότατα θα ζητούσαν και αυτές από την Ιταλία να δημιουργήσει περισσότερα κέντρα υποδοχής και να γίνει πιο αποτελεσματική στην λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων των μεταναστών που φτάνουν στις ακτές της.

Η εισροή νεοεισερχόμενων θα δημιουργήσει πολιτικά προβλήματα για την Ιταλία και στο εσωτερικό της. Πολλοί δήμοι και περιφερειακές κυβερνήσεις, ιδιαίτερα αυτές που ελέγχονται από την κεντροδεξιά αντιπολίτευση, θα αρνηθούν να φιλοξενήσουν μετανάστες. Η μετανάστευση θα βρίσκεται στην ατζέντα της προεκλογικής εκστρατείας πολλών υποψηφίων των δημοτικών εκλογών του Ιουνίου, οι οποίες θα «δοκιμάσουν» την δημοφιλία του κεντροαριστερού Δημοκρατικού Κόμματος του ιταλού πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι.

Μέχρι τώρα, ο Ρέντσι έχει επωφεληθεί από την κατακερματισμένη αντιπολίτευση, όμως η μεταναστευτική κρίση θα μπορούσε να προκαλέσει τις αντιμεταναστευτικές και ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης να ενώσουν τις δυνάμεις τους. Ο Ρέντσι, με τη σειρά του, πιθανότατα θα χρησιμοποιήσει και πάλι την κρίση ως δικαιολογία για αύξηση των δημοσίων δαπανών, κάτι που θα δημιουργήσει μελλοντικά προβλήματα μεταξύ της Ιταλίας και της ευρωζώνης.

Για να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα που εμφανίζονται, η ιταλική κυβέρνηση θα συνεχίσει να πιέζει για μια πανευρωπαϊκή προσέγγιση για την μεταναστευτική κρίση της Ευρώπης. Επίσης, θα πιέσει ώστε να διατηρηθεί η Συμφωνία Σένγκεν και θα αντισταθεί στις προσπάθειες των κρατών-μελών να αποβάλλουν την Ελλάδα από την ζώνη Σένγκεν. Η Ιταλία έχει πολλά να χάσει αν το σύστημα Σένγκεν καταργηθεί, διότι οι μετανάστες που θα έφταναν στις ιταλικές ακτές θα δυσκολεύονταν να κινηθούν προς τη Βόρεια Ευρώπη αν εφαρμοστούν μόνιμοι συνοριακοί έλεγχοι. Η Ιταλία πιθανότατα θα συνεργαστεί με τη Γερμανία σε αυτό το ζήτημα, αφού το Βερολίνο ανησυχεί για την οικονομική επίπτωση της επαναφοράς των συνοριακών ελέγχων.

Τέλος, η Ρώμη θα στηρίξει τα σχέδια για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής για να συντονιστούν οι επιχειρήσεις των εθνικών αρχών φύλαξης συνόρων (η Ολλανδική προεδρία της ΕΕ έχει υποσχεθεί να παρουσιάσει σχέδιο για το θέμα μέχρι τον Ιούνιο). Όμως η Ιταλία θα ταχθεί με τις χώρες των εξωτερικών συνόρων του μπλοκ, περιλαμβανομένων της Ελλάδας, της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, αντιστεκόμενη στις προτάσεις της Κομισιόν για δημιουργία μιας δομής που θα δίνει στις Βρυξέλλες την εξουσία να αναπτύσσει νέες δυνάμεις ασφαλείας χωρίς την συγκατάθεση του ενδιαφερόμενου κράτους-μέλους.

Τα μεταναστευτικά προβλήματα της Ιταλίας δεν θα είναι ούτε κατά διάνοια όσο δραματικά είναι αυτά της Ελλάδας, όμως αυτό δεν σημαίνει πως θα αποτρέψουν τον κατακερματισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης πολιτικά και εδαφικά.