Το νέο δόγμα για τα τραπεζικά «σωσίβια»

Οι παράπλευρες απώλειες από την αλλαγή στρατηγικής στις διασώσεις. Ο συστημικός κίνδυνος και τι ξεχνούν οι εμπνευστές του σχεδίου. Γιατί η ΕΕ δεν είναι ΗΠΑ. Η ανάλυση του Centre for European Policy Studies.

Δημοσιεύθηκε: 12 Απριλίου 2013 - 07:42

Η πιο σημαντική επίπτωση της εν εξελίξει κυπριακής περιπέτειας είναι ότι οι κανόνες επίλυσης μιας μελλοντικής τραπεζικής κρίσης έχουν πλέον αλλάξει οριστικά, επισημαίνει στην ανάλυσή του ο Paul De Grauwe(*), συνεργάτης- αναλυτής του Centre for European Policy Studies.

Σύμφωνα με το νέο δόγμα διάσωσης, όπως αυτό τέθηκε από τη Γερμανία και το ΔΝΤ, οι μελλοντικές επιχειρήσεις διάσωσης θα εμπλέκουν και τους καταθέτες. Αυτοί που έχουν καταθέσεις μεγαλύτερες των 100.000 ευρώ γνωρίζουν ότι εάν η χώρα τους έχει οικονομικούς μπελάδες και ζητήσει τη στήριξη από άλλες χώρες της ευρωζώνης, είναι πιθανόν να χάσουν όλες ή μέρος των καταθέσεών τους. Το νέο δόγμα διάσωσης τραπεζών έχει δύο βασικές συνέπειες:

Πρώτον, επισημαίνει ο ίδιος, αυξάνει τον συστημικό κίνδυνο στην ευρωζώνη και κάνει τις μελλοντικές τραπεζικές κρίσεις πιο πιθανές. Δεν είναι δύσκολο να δει κανείς γιατί. Κάθε φορά που ο φόβος φουντώνει σε μια χώρα της οποίας η κυβέρνηση ή οι τράπεζες εμπλέκονται σε κάποιο σχέδιο διάσωσης, θα προκαλείται τραπεζικός πανικός, αφού οι καταθέτες θα σπεύσουν να αποσύρουν τις καταθέσεις από τα ταμεία.

Εν απουσία τραπεζικής ένωσης, η μοίρα των κρατικών και των τοπικών τραπεζών στην ευρωζώνη θα επιδίδεται σε θανάσιμο εναγκαλισμό. Όταν το δημόσιο θα καταρρέει θα παρασύρει μαζί τους και τις τράπεζες, και το αντίστροφο.

Δεύτερον, το νέο πρότυπο διάσωσης θα επιβάλει σημαντικό οικονομικό κόστος σε χώρες υποκείμενες σε διάσωση με συμμετοχή ιδιωτών (bail in). Το τραπεζικό σύστημα έχει υψηλό βαθμό εσωτερικής διασύνδεσης. Όταν μια τράπεζα χρεοκοπήσει θα πάρει μαζί της και άλλες, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που είναι φερέγγυες.

Υπάρχει όμως και ένα ακόμη επίπεδο εσωτερικής διασύνδεσης των τραπεζών: αυτό των επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν στις μεταξύ τους συναλλαγές το ίδιο σύστημα πληρωμών. Ως αποτέλεσμα, όταν οι τράπεζες χρεοκοπήσουν θα παρασύρουν μαζί τους και ένα μεγάλο ποσοστό του ιδιωτικού τομέα. Αυτό συνέβη στη δεκαετία του 1930 και θα συμβεί και στην περίπτωση της Κύπρου.

Αυτοί που εμπνεύστηκαν το νέο σχέδιο διασώσεων με συμμετοχή ιδιωτών δεν έδωσαν σημασία στις συνέπειες που αφορούν τις τράπεζες. Φαίνεται ότι πορεύονται έχοντας στο μυαλό τους ότι οι καταθέσεις είναι επενδύσεις όπως όλες οι άλλες και ότι οι καταθέτες μπορούν να εξαναγκαστούν να πληρώσουν, όπως πληρώνουν οι ομολογιούχοι ή οι κάτοχοι ενός CDO όταν ο εκδότης του τίτλου τους αντιμετωπίσει προβλήματα. Αλλά καθώς οι τραπεζικές καταθέσεις αποτελούν τον βασικό πυρήνα του μηχανισμού πληρωμών, όταν η αξία αυτών των καταθέσεων υπονομεύεται λόγω… αρπαγής, ο μηχανισμός σταματά να λειτουργεί και το ίδιο κάνει και η οικονομία.

Τα επιχειρήματα όσων στηρίζουν το νέο σχέδιο του bail in είναι βασικά τρία. Το πρώτο από αυτά λέει ότι πρέπει να προστατευθούν οι φορολογούμενοι. Το πρόβλημα με αυτό είναι ότι θα πρέπει να απορροφήσουν το χτύπημα οι καταθέτες και έτσι θα προκληθεί βαθιά οικονομική ύφεση.

Στην πραγματικότητα αυτοί που έφτιαξαν το νέο σχέδιο bail in με συμμετοχή ιδιωτών ανησυχούσαν πρωτίστως για τους Γερμανούς φορολογούμενους και όχι γι' αυτούς στην Κύπρο σήμερα, και σε άλλες χώρες αύριο, αναφέρει κριτικά ο κ. Grauwe. Αυτοί οι φορολογούμενοι θα επιβαρυνθούν με ολόκληρο το κόστος που συνεπάγεται μια τραπεζική κατάρρευση. Αλλά αυτό δεν ανησυχεί τον Γερμανό φορολογούμενο.

Το δεύτερο επιχείρημα, που ακούγεται συχνά για να αιτιολογήσει τη συμμετοχή των καταθετών, λέει ότι με τον τρόπο αυτό οι καταθέτες θα αποκτήσουν μεγαλύτερη επίγνωση των κινδύνων που έχει η διατήρηση καταθέσεων σε μια συγκεκριμένη τράπεζα. Αυτή η άποψη θεωρεί τις καταθέσεις επένδυση όπως όλες τις άλλες.

Δεν είναι όμως ακριβώς έτσι, αφού οι καταθέσεις είναι απαραίτητες για τις επιχειρήσεις και δεν αποτελούν επενδυτική επιλογή. Όταν όμως εξαφανίζονται, εξαφανίζεται μαζί τους και μεγάλο μέρος των ιδιωτικών δραστηριοτήτων, δημιουργώντας ταυτόχρονα τεράστιες παράπλευρες απώλειες.

Προκειμένου να αποφευχθεί ο ανταγωνισμός των τραπεζών για τις προθεσμιακές καταθέσεις μέσω της προσφοράς υψηλών επιτοκίων, οι ρυθμιστικές αρχές θα μπορούσαν να αναγκάσουν τις τράπεζες να αυξήσουν τα απαραίτητα κεφάλαια όταν τα επιτόκια που πληρώνουν για προθεσμιακές καταθέσεις υπερβούν ένα ορισμένο επίπεδο. Ή θα μπορούσε να μπει ένα ανώτατο όριο σε αυτά τα επιτόκια.

Το τρίτο ισχυρίζεται ότι με τον ίδιο και αρκετά επιτυχημένο τρόπο είναι οργανωμένα και όλα τα bank resolution στις ΗΠΑ και μάλιστα αρκετά επιτυχημένα. Πράγματι, όταν μια τράπεζα καταρρεύσει, η ομοσπονδιακή FDIC θα προχωρήσει στο κλείσιμό της και θα ενισχύσει τις καταθέσεις που δεν είναι ασφαλισμένες. Γενικά, κάτι τέτοιο δεν οδηγεί σε τραπεζικό πανικό. Επίσης αληθεύει ότι συνήθως αυτό λειτουργεί με τις μικρές τράπεζες. Στην πρόσφατη κρίση δεν εφαρμόστηκε στις μεγάλες και συστημικώς σημαντικές περιπτώσεις- με εξαίρεση τη Lehman Brothers, όπου οι συνέπειες ήταν καταστροφικές.

Γιατί εφαρμόστηκε αυτή η επικίνδυνη συνταγή στην περίπτωση της Κύπρου; Ο βασικός λόγος είναι ότι τα κράτη-δανειστές στην ευρωζώνη δεν θέλουν να πληρώσουν για επιχειρήσεις διάσωσης που περιλαμβάνουν τράπεζες δανειζομένων, αναφέρει ο συντάκτης της ανάλυσης. Η επικρατούσα γνώμη στις δανείστριες χώρες είναι ότι οι δανειζόμενες είναι πλήρως υπεύθυνες για τη δύσκολη θέση στην οποία βρέθηκαν και για το λόγο αυτό οι φορολογούμενοί των πρώτων θα ήταν τελείως παράλογο να τις στηρίξουν.

Η αλήθεια είναι ότι η ευθύνη για την κρίση είναι μοιρασμένη, επισημαίνει ο Paul De Grauwe. Για κάθε απερίσκεπτο δανειστή υπάρχει ένας απερίσκεπτος δανειζόμενος. Οι χώρες του βορρά ήταν έτοιμες να χορηγήσουν δάνεια στους νότιους ώστε να μπορέσουν να συγκεντρώσουν εξαγωγικά πλεονάσματα. Οι τράπεζες των νότιων χωρών που ήταν αναμεμειγμένες σε αυτές τις δανειακές δραστηριότητες κατάφεραν να μετακηλίσουν τις δανειακές τους απώλειες στις κυβερνήσεις τους.

Όταν ξεσπά μια τραπεζική κρίση, οι αρχές έχουν να σταθμίσουν δύο κινδύνους. Ο ένας είναι ηθικής φύσης και θα ανακύψει στο μέλλον, όταν οι τράπεζες λάβουν βοήθεια διάσωσης. Ο άλλος είναι ο άμεσος κίνδυνος το τραπεζικό σύστημα να εκραγεί όταν υπάρξει bail in. Όλες οι κυβερνήσεις που θα έχουν τη δυνατότητα είναι σχεδόν βέβαιο πως θα προτιμήσουν την διάσωση όταν πρόκειται για συστημικώς σημαντικές τράπεζες ώστε να αποφύγουν τις άμεσες επιπτώσεις στην οικονομία, όπως είναι μια βαθιά ύφεση.

Όταν οι κυβερνήσεις έχουν να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο κακά σε καιρό κρίσης, όπως ο μελλοντικός ηθικός κίνδυνος ή ο άμεσος της οικονομικής ύφεσης θα επιλέξουν τον πρώτο για να αποφύγουν τον δεύτερο. Είναι επομένως αφελές να θεωρεί κανείς ότι οι κυβερνήσεις της βόρειας Ευρώπης που επιβάλλουν τώρα bail in στο νότο θα κάνουν το ίδιο και για τις δικές τους τράπεζες σε μια μελλοντική τραπεζική κρίση.

Η επιβολή αυστηρότερων ρυθμιστικών κανόνων, περιλαμβανομένων πολύ υψηλότερων κεφαλαιακών προβλέψεων, χωρισμού των δραστηριοτήτων επενδυτικής και εμπορικής τραπεζικής και επιβολής ανώτατου ορίου στα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων είναι καλύτερη προοπτική από ό,τι τα bail in, καταλήγει ο κ. Grauwe.

Τα bail in θα έχουν τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις για τις χώρες της ευρωζώνης που έχουν μεταφέρει την "ανεξαρτησία" τους στις χώρες-πιστωτές του βορρά.

(*) Ο κ. Grauwe είναι Βέλγος οικονομολόγος, καθηγητής στο London School of Economics, κι έχει στο παρελθόν συνεργαστεί με το ΔΝΤ, τη FED και την Bank Of Japan.

*Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο; Τι γνώμη έχετε;

To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.