Η Κύπρος και η πολιτική του ηθικού κινδύνου

Η κρίση στην Κύπρο έδειξε ότι η πραγματική διαμάχη δεν κρύβεται μεταξύ του ηθικού κινδύνου και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας, αλλά αλλού, σύμφωνα με τον Jean Pisani-Ferry.

Δημοσιεύθηκε: 6 Απριλίου 2013 - 08:29

Η Κύπρος και η πολιτική του ηθικού κινδύνου

Η Κύπρος έγινε το μεγαλύτερο πεδίο μάχης μεταξύ των υποστηρικτών του ηθικού κινδύνου –που θεωρούν ότι μια από τις μεγαλύτερες ευθύνες που έχουν οι νομοθέτες είναι να δίνουν κίνητρα που δείχνουν ότι η ασύνετη συμπεριφορά δεν έχει αποτέλεσμα- και των οπαδών της χρηματοοικονομικής σταθερότητας – που θεωρούν ότι η εμπιστοσύνη στο χρηματοοικονομικό σύστημα δεν πρέπει αν τίθεται ποτέ σε κίνδυνο, σύμφωνα με τον Jean Pisani-Ferry (*).

Στις 25 Μαρτίου, μετά τη λήψη της απόφασης για διάλυση της δεύτερης μεγαλύτερης κυπριακής τράπεζας και για επιβολή μεγάλου «κουρέματος» στους μη ασφαλισμένους καταθέτες, ο πρόεδρος του Eurogroup, Γερούν Ντάισελμπλουμ, διακήρυξε ότι σε ένα υγιές χρηματοοικονομικό σύστημα, «όταν παίρνεις ρίσκο, θα πρέπει και να το διαχειριστείς». Ο στόχος, πρόσθεσε, θα πρέπει να είναι η δημιουργία ενός περιβάλλοντος στο οποίο οι υπουργοί Οικονομικών «δεν θα χρειαστεί ποτέ να εξετάσουν το ενδεχόμενο μιας άμεσης ανακεφαλαιοποίησης» τράπεζας από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.

Όμως, αμέσως μετά τη δήλωση αυτή, οι τιμές στις ευρωπαϊκές τραπεζικές μετοχές έκαναν «βουτιά» και ο Ντάισελμπλουμ κατηγορήθηκε από πολλούς (και από ορισμένους συναδέλφους του) ότι έριξε λάδι στη φωτιά. Έτσι, μέσα σε λίγες ώρες, εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι «η Κύπρος είναι μια ειδική περίπτωση με έκτακτες προκλήσεις» και πως «δεν χρησιμοποιούνται πρότυπα» στην προσέγγιση της ευρωπαϊκής κρίσης. Δεν έπεισε όμως.

Οι αγορές μαθαίνουν από μια τρέχουσα κρίση το ποίες αρχές θα εφαρμοστούν στην επόμενη. Και αυτός ακριβώς είναι ο σκοπός της μάχης κατά του ηθικού κινδύνου, να μπορούν οι αγορές να μάθουν, σχολιάζει ο Pisani-Ferry.

Όπως επισημαίνει, το δίλημμα των ευρωπαίων νομοθετών κατά τη διάρκεια της κυπριακής κρίσης ήταν το ίδιο: το βάρος της διάσωσης των προβληματικών τραπεζών του νησιού ήταν υπερβολικά μεγάλο για το ήδη χρεωμένο κυπριακό κράτος και το ΔΝΤ ήταν αμετακίνητο στη θέση του ότι δεν θα ωραιοποιήσει την κατάσταση. Έτσι, στα μέσα Μαρτίου, η Κύπρος όδευε προς μια απότομη μείωση του τραπεζικού της συστήματος, κάτι που θα είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια ενός πολύ μεγάλου μέρους του χρηματοοικονομικού πλούτου της χώρας. Για το ΔΝΤ και τη Γερμανία, που πίεσαν για ένα τέτοιο αποτέλεσμα, η λογική αφορούσε στην ανάγκη να αποτραπεί ο ηθικός κίνδυνος.

Ο κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης -όπως εικάζεται και με την στήριξη ορισμένων ευρωπαϊκών θεσμών- προσπάθησε απεγνωσμένα να αποφύγει αυτό το αποτέλεσμα, στο όνομα της χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Η λύση που βρέθηκε το βράδυ της 15ης Μαρτίου – η επιβολή έκτακτου φόρου στις καταθέσεις- ήταν βάσιμη από την άποψη των Κυπρίων. Η διατήρηση της εγχώριας χρηματοπιστωτικής σταθερότητας απαιτούσε τον περιορισμό στην φορολόγηση των μεγάλων καταθέσεων, διότι ένα μεγάλο μέρος τους ανήκε σε ξένους καταθέτες. Η αποφυγή μιας μαζικής απόσυρσης ξένου κεφαλαίου, συνεπώς, υποδήλωνε την φορολόγηση όλων των καταθέσεων κάτω του ορίου των 100.000 ευρώ. απουσία ξένης διάσωσης, δεν προσφέρθηκε άλλη λύση.

Όμως, αυτή η λύση ήταν επιζήμια για την χρηματοοικονομική σταθερότητα της υπόλοιπης Ευρώπης, διότι σηματοδοτούσε ότι το όριο των 100.000 ευρώ σε ότι αφορά την εγγύηση των καταθέσεων, δεν είναι πλέον απαράβατο. Νομικά, βεβαίως, αυτή η εγγύηση αξίζει μόνο όσο είναι φερέγγυος ο εγγυοδότης –σ’ αυτή την περίπτωση η Κύπρος, μια χώρα στο χείλος της χρεοκοπίας. Όμως αυτή η ακύρωση δημιούργησε ανησυχίες σε όλη την Ευρώπη.

Ο εμφανέστερος τρόπος επίλυσης αυτού του διλήμματος θα ήταν οι εταίροι της Κύπρου στην ευρωζώνη να αναλάβουν το κόστος του φόρου στις καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ. Αυτό θα τους κόστιζε περίπου 1,3 δισ. ευρώ, ή περίπου 0,01% του ΑΕΠ τους –ένα γελοία χαμηλό τίμημα για την διατήρηση της χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Δεν θα δημιουργούσε και τόσο μεγάλο ηθικό κίνδυνο: οι μεγαλοκαταθέτες θα φορολογούνταν και η κυπριακή κυβέρνηση θα εξακολουθούσε να πρέπει να υποστεί τους περιορισμούς ενός προγράμματος ΔΝΤ/ευρωζώνης.

Όμως, σε μια περίοδο όπου οι βορειοευρωπαίοι πολίτες δυσανασχετούν για τις τράπεζες και εξοργίζονται με τις μεταφορές προς τον Νότο, η γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel και οι ομόλογοί της δεν ήθελαν να ζητήσουν από τους φορολογούμενούς τους να πληρώσουν για τα λάθη μιας άλλης χώρας-εταίρου.

Η συμφωνία της 15ης Μαρτίου δεν ήταν πολιτικά βιώσιμη και απορρίφθηκε σχεδόν ομόφωνα από την κυπριακή Βουλή. Έτσι, δέκα μέρες μετά την πρόταση της λύσης αυτής, οι υπουργοί του Eurogroup άλλαξαν πορεία και υιοθέτησαν την προσέγγιση που προσπαθούσαν να αποφύγουν. Οι τράπεζες οδηγούνταν σε διάλυση.

Οι συνέπειες είναι ήδη εμφανείς: για να αποφύγει την πλήρη κατάρρευση, η Κύπρος έχει αναγκαστεί να εισάγει περιορισμούς στην διακίνηση κεφαλαίων –κάτι που όλοι νόμιζαν ότι είναι παράνομο και αδιανόητο εντός της ευρωζώνης. Ως αποτέλεσμα, οι επενδυτές και οι καταθέτες έμαθαν ότι η έγερση χρηματοοικονομικών εμποδίων εντός της νομισματικής ένωσης είναι πράγματι ένα υπαρκτό ρίσκο. Και οι κύπριοι είναι τόσο θυμωμένοι με την Ευρώπη, που μια εκούσια έξοδος από την ευρωζώνη είναι πλέον μια ευδιάκριτη πιθανότητα.

Τελικά, υποστηρίζει ο Pisani-Ferry, η πραγματική διαμάχη δεν είναι τόσο μεταξύ του ηθικού κινδύνου και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας, αλλά μεταξύ των χρηματοοικονομικά λογικών και των πολιτικά αποδεκτών λύσεων.

(*) O Jean Pisani-Ferry είναι διευθυντής του think tank Bruegel και καθηγητής Οικονομικών στο Universite Paris-Dauphine. Είχε διατελέσει σύμβουλος της γενικής διεύθυνσης οικονομικών και χρηματοοικονομικών υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ήταν διευθυντής του ινστιτούτου διεθνών οικονομικών ερευνών του Παρισιού, CEPII. Είχε επίσης διατελέσει οικονομικός σύμβουλος του γάλλου υπουργού Οικονομικών, εκτελεστικός πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικής Ανάλουσης του γάλλου πρωθυπουργού και σύμβουλος του διευθυντή του γαλλικού υπουργείου Οικονομίας.

*Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο; Τι γνώμη έχετε;

To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.