Η εξωστρέφεια στα γρανάζια της γραφειοκρατίας

Προσπαθούν να εφαρμόσουν «ολλανδική συνταγή αλά… Γκρέκα». Πώς θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν οι εμπορικοί και οικονομικοί ακόλουθοι και το υπάρχον δίκτυο στον νέο υπό σύσταση φορέα εξωστρέφειας.

Δημοσιεύθηκε: 27 Φεβρουαρίου 2013 - 07:44

του Ειδικού Συνεργάτη

Η εξωστρέφεια στα γρανάζια της γραφειοκρατίας

Μετά την πρόσφατη ανακοίνωση για τη σύσταση του νέου Φορέα Εξωστρέφειας και τη μεταφορά του κλάδου Οικονομικών και Εμπορικών Ακολούθων από το Υπουργείο Εξωτερικών στο Υπουργείο Ανάπτυξης, βρίσκονται σε εξέλιξη τακτικές διαβουλεύσεις μεταξύ των εκπροσώπων των διαφορετικών εμπλεκόμενων υπουργείων, φορέων και κλάδων με την ενεργή εμπλοκή της Task Force και των Ολλανδών εμπειρογνωμόνων για την τελική διαμόρφωση ενός χάρτη, με βάση τον οποίο θα πάρει την τελική του μορφή ο νέος ενιαίος φορέας εξωστρέφειας.

Δεδομένης της σημασίας της εξωστρέφειας για την ανόρθωση της ελληνικής οικονομίας, το εν λόγω θέμα της μεταφοράς των ΟΕΥ (Γραφείων - υπαλλήλων Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων) και του νέου φορέα εξωστρέφειας απασχολεί και τους κυβερνητικούς εταίρους, ενώ αναφορά έγινε και στην πρόσφατη συνάντηση των τριών πολιτικών αρχηγών στο Μαξίμου.

Ταυτόχρονα με την κυοφορούμενη μεταφορά των Οικονομικών και Εμπορικών Ακολούθων στο Υπουργείο Ανάπτυξης, ο εν λόγω χάρτης προβλέπει τη συγχώνευση ΟΠΕ και InvestinGreece, με τη σύσταση επιπλέον μιας κεντρικής μονάδας στρατηγικής (Policy Unit) στο Υπουργείο Ανάπτυξης, η οποία θα χαράσει τη στρατηγική εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας και θα συντονίζει τις δράσεις των Γραφείων ΟΕΥ και του νέου φορέα για τις εξαγωγές και τις επενδύσεις σε συντονισμό και με το Υπουργείο Εξωτερικών.

Μάλιστα για το σκοπό αυτό έχουν συσταθεί τρεις ομάδες εργασίας (τα λεγόμενα Clusters), καθε μία από τις οποίες έχει αναλάβει έναν υποτομέα. Η πρώτη ομάδα εργασίας έχει αναλάβει να εκπονήσει τον χάρτη για το όραμα, τη στρατηγική και το branding, η δεύτερη ομάδα το θεσμικό πλαίσιο και τις διαδικασίες και η τρίτη ομάδα τα μέσα υλοποίησης. Τις τρεις ομάδες εργασίας συντονίζει μια τέταρτη, η οποία έχει εποπτικό και συντονιστικό ρόλο.

Τα χρονοδιαγράμματα είναι σφιχτά, η Task Force και οι Ολλανδοί εμπειρογνώμονες πιέζουν για άμεση ολοκλήρωση των εργασιών με απτά αποτελέσματα και καταληκτική ημερομηνία ολοκλήρωσης των εργασιών των τριών ομάδων είναι η 8η Μαρτίου 2013 με στόχο κατόπιν σύντομων τελικών διαβουλεύσεων με την πολιτική ηγεσία να παρουσιαστεί επίσημα μέχρι τα τέλη Μαρτίου η τελική μορφή του νέου Φορέα Εξωστρέφειας.

Ωστόσο, έχουν δημιουργηθεί κάποιες διενέξεις, ασάφειες και ερωτήματα. Αφορούν την ορθή και ολοκληρωμένη αξιοποίηση των Οικονομικών και Εμπορικών Ακολούθων και τη μεταφορά όλων των αρμοδιοτήτων τους (οικονομικές, εμπορικές και αναπτυξιακές σχέσεις, διμερή και πολυμερή οικονομική και εμπορική διπλωματία). Γι' αυτούς, αν και είναι τα στελέχη που θα κληθούν να υλοποιήσουν σε καθημερινή βάση μέσω των Γραφείων ΟΕΥ τη στρατηγική εξωστρέφειας, μένει δυστυχώς προς το παρόν ασαφές το πλαίσιο της μεταφοράς του κλάδου τους και των αρμοδιοτήτων τους (αν τελικά πράγματι μεταφερθούν καθότι η τελική έκθεση της Task Force και των Ολλανδών δεν μιλάει για μεταφορά τους!). Το γεγονός έχει δημιουργήσει έντονη ανησυχία στον κλάδο, αλλά και στους παραγωγικούς φορείς και τάξεις της χώρας.

Επίσης δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο ποια μορφή και δομή θα έχει η κεντρική μονάδα στρατηγικής (Policy Unit) του νέου φορέα εξωστρέφειας, καθώς, ενώ η Task Force επιθυμεί η εν λόγω μονάδα να έχει περισσότερο τεχνοκρατικό χαρακτήρα και να ασκεί management, ασκούνται πιέσεις ώστε να έχει περισσότερο πολιτικό χαρακτήρα.

Τέλος, ερώτημα είναι πώς θα επιτευχθεί σε μια τόσο κρίσιμη χρονικά συγκυρία για την εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας, ο πραγματικός συντονισμός στην πράξη των δύο συναρμόδιων υπουργείων Εξωτερικών και Ανάπτυξης και αν οι οικονομικές και εμπορικές διεθνείς σχέσεις θα υπάγονται σε ένα υπουργείο, όπως επιθυμεί και η Task Force και είναι το ορθό, ή θα σπάσουν σε οικονομικές και εμπορικές, κάτι που θα είναι αναποτελεσματικό και θα δημιουργήσει προβλήματα και αλληλοεπικαλύψεις και δυσκολία στο συντονισμό.

Η συζήτηση για υπογραφή μνημονίου κατανόησης (MoU) μεταξύ των υπουργείων Εξωτερικών και Ανάπτυξης σίγουρα δεν είθισται ως πρακτική μεταξύ δύο υπουργείων και δείχνει την έλλειψη κουλτούρας συντονισμού μεταξύ των φορέων του ελληνικού δημοσίου.

Η αντίδραση της ΕΝΔΥ-ΟΕΥ

Πρόσφατα η Ένωση Διπλωματικών Υπαλλήλων Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΕΝΔΥ-ΟΕΥ) αντέδρασε με ομόφωνο ψήφισμα των μελών της στην πιθανή διοικητική μεταφορά του Κλάδου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων από το Υπουργείο Εξωτερικών στο Υπουργείο Ανάπτυξης.

Όπως υποστηρίζει το ψήφισμα, παρά τις όποιες καλές αρχικές προθέσεις, η εν λόγω μεταφορά θα δημιουργήσει κατ’ αποτέλεσμα περισσότερα προβλήματα από αυτά που θα λύσει και θα θέσει σε αμφιβολία την ορθή προώθηση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας, καθότι, όπως έχει καταδείξει και η εμπειρία του παρελθόντος (μεταφορά κλάδου ΟΕΥ από τότε Υπουργείο Εμπορίου στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και από το τελευταίο στο ΥΠΕΞ) θα απαιτήσει μακρά περίοδο προσαρμογής, θα προκαλέσει απώλεια πολύτιμου χρόνου σε μια κρίσιμη για τη χώρα συγκυρία, θα τροφοδοτήσει αντιπαραγωγικές διοικητικές τριβές, θα δημιουργήσει σύγχυση, θα αναδείξει επικαλύψεις αρμοδιοτήτων και θα υπονομεύσει τις δράσεις εξωστρέφειας.

Περαιτέρω, η μεταφορά του κλάδου ΟΕΥ στο νέο υπουργείο θα αποτελέσει σπατάλη πόρων, αφού συνεπάγεται την εκ του μηδενός δημιουργία κατάλληλου διοικητικού μηχανισμού για την υποστήριξη της λειτουργίας των Γραφείων ΟΕΥ στο εξωτερικό καθώς θεωρείται αυτονόητο ότι ενδεχόμενη μεταφορά του κλάδου ΟΕΥ συνεπάγεται και αντίστοιχη μεταφορά των Γραφείων ΟΕΥ, με γνώμονα την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα και διοικητική συνοχή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η εν λόγω μεταφορά του κλάδου ΟΕΥ ανακοινώθηκε, ενώ δεν προτείνεται από τη σχετική έκθεση των Ολλανδών εμπειρογνωμόνων και της Task Force. Τα σοβαρά προβλήματα που συνεπάγεται η μεταφορά επισημάνθηκαν και στην Έκθεση της Επιτροπής Αξιολόγησης Δομών του ΥΠ.ΑΝ.

Κατά την ΕΝΔΥ-ΟΕΥ η αναγκαία προώθηση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας θα υπηρετηθεί αρτιότερα και οικονομικότερα, συνεπώς αποτελεσματικότερα, μέσα από τις δομές του κατ' εξοχήν εξωστρεφούς Υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο όμως θα πρέπει να αποκτήσει μεγαλύτερη κουλτούρα επιχειρηματικότητας και, οπωσδήποτε, με ενοποιημένες τις οικονομικές, εμπορικές και αναπτυξιακές αρμοδιότητες, σε διμερές και πολυμερές επίπεδο, σε συνεργασία και σε συντονισμό με το Υπουργείο Ανάπτυξης και το νέο Φορέα Εξωστρέφειας, δεδομένου ότι ο ρόλος των ΟΕΥ είναι διακλαδικός.

Η ανάπτυξη της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας προσέκρουε διαχρονικά (πλην άλλων εμποδίων) και στην πολυδιάσπαση και την ασυντόνιστη δράση των φορέων της. Ωστόσο, η αναμφισβήτητη ανάγκη θεραπείας αυτού του προβλήματος δεν μπορεί να έχει ως συνέπεια την εκ νέου αναζήτηση σχημάτων, που θα οδηγήσουν ξανά σε νέα πολυδιάσπαση της ενιαίας έκφρασης και εκπροσώπησης των οικονομικών συμφερόντων της χώρας στο εξωτερικό.

Αναγκαία αξιοποίηση για ενίσχυση εξωστρέφειας

Στο πλαίσιο της νέας πρωτοβουλίας για ενίσχυση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας, οι ΟΕΥ αποτελούν σήμερα το βασικό βραχίονα άσκησης Οικονομικής και Εμπορικής Διπλωματίας μέσω των Γραφείων ΟΕΥ στο εξωτερικό, προσπαθώντας να προωθήσουν κάτω από πραγματκά αντίξοες συνθήκες τόσο τα οικονομικά συμφέροντα της χώρας στο εξωτερικό όσο και τις ελληνικές εξαγωγές.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τα Γραφεία ΟΕΥ είναι από τις ελάχιστες, αν όχι η μόνη, υπηρεσίες του δημόσιου τομέα που ακολουθούν διαδικασίες ποιότητας ISO, όπως οι επιτυχημένες εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, ενώ και ο βαθμός ικανοποίησης των ελληνικών εταιρειών από την ποιότητα παροχής υπηρεσιών των Γραφείων ΟΕΥ ανήλθε σε ετήσια βάση για το 2012 στο υψηλό ποσοστό του 94,76%.

Παρά την κατακόρυφη αύξηση του αριθμού των αιτημάτων των ελληνικών επιχειρήσεων προς τα Γραφεία ΟΕΥ το 2012, τα οποία ανήλθαν σε 15.334, παρουσιάζοντας αύξηση 30,5% σε σχέση με το 2011 και συνεχή κατακόρυφη αύξηση από την αρχή της κρίσης, η συντριπτική πλειονότητα των στελεχών του κλάδου ΟΕΥ υπηρετούν στην κεντρική υπηρεσία και όχι στο εξωτερικό λόγω της δημοσιονομικής στενότητας. Ταυτόχρονα, τα περισσότερα Γραφεία ΟΕΥ στο εξωτερικό δεν είναι απλώς υποστελεχωμένα και χωρίς προϋπολογισμό αλλά τα περισσότερα εξ αυτών μονομελή, παρά την ανάγκη αυτήν την κρίσιμη συγκυρία οι ΟΕΥ να υπηρετούν στις αγορές του εξωτερικού, όπου τους χρειάζεται τόσο η χώρα όσο και οι επιχειρήσεις.

Και ενώ μιλάμε για εξωστρέφεια και για ανάγκη υποστήριξής της, ο κατεξοχήν εξωστρεφής κλάδος ΟΕΥ, ο οποίος ασχολείται και εργάζεται καθημερινά για την εξωστρέφεια, είναι υποστελεχωμένος, έχει πάψει εδώ και χρόνια να τροφοδοτείται με νέα στελέχη και ανακοινώθηκε η μεταφορά του για άλλη μία φορά σε άλλο υπουργείο, χωρίς να έχει προβλεφθεί η ανατροφοδότησή του.

Τη στιγμή που η Task Force μιλάει για την ανάγκη εφαρμογής μιας ολοκληρωμένης Συνεκτικής Οικονομικής Διπλωματίας (Integrated Economic Diplomacy), η οποία περιλαμβάνει τις διεθνείς οικονομικές και εμπορικές σχέσεις, κάτι που είναι ορθό, στην πράξη παραμένουν άλυτα ακόμα πολύ πιο πρακτικά θέματα.

Ορισμένα εξ αυτών είναι πού θα στεγαστεί ο νέος φορέας και οι Εμπορικοί και Οικονομικοί Ακόλουθοι και τα Γραφεία ΟΕΥ, πού θα εγκατασταθούν οι κεντρικές υπηρεσίες του στην Αθήνα, ποιο είναι το κονδύλι που έχει προβλεφθεί σε μια περίοδο οικονομικής στενότητας για την υλοποίηση των δράσεων, ποιες υλικοτεχνικές υποδομές θα χρησιμοποιηθούν, πώς θα γίνει πρακτικά ο συντονισμός και φυσικά αν θα παραμείνει αμιγώς υπηρεσία του Δημοσίου ή θα εμπλακεί ενεργά και ο ιδιωτικός τομέας, θα αξιοποιηθεί επιτέλους επαρκώς το στελεχιακό δυναμικό των ΟΕΥ που ήδη υπάρχει και σε επιτελικές θέσεις ή και πάλι θα ακολουθηθεί η παλαιά και μπαγιάτικη συνταγή του παρελθόντος με τους εξωτερικούς συμβούλος και τους ημετέρους.

Οι χώρες που έχουν να επιδείξουν αξιόλογες επιδόσεις στον τομέα προώθησης των εξαγωγών και της προσέλκυσης επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένης και της Ολλανδίας, συναρθρώνουν θεσμικά και αξιοποιούν επιχειρησιακά το σύνολο των δομών ενός υπουργείου, εν προκειμένου στην περίπτωση της Ολλανδίας του Υπουργείου Εξωτερικών, στο πλαίσιο της αμφίπλευρης και συντεταγμένης προώθησης των στόχων της Πολιτικής και Οικονομικής Διπλωματίας.

Τι ισχύει σε άλλες χώρες

Στις περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές χώρες η οικονομική και η εμπορική διπλωματία, ήτοι οι διεθνείς οικονομικές και εμπορικές σχέσεις, υπάγονται σε ένα και μόνο υπουργείο και ασκούνται από έναν και μόνο κλάδο, που είναι ο αντίστοιχος κλάδος Οικονομικών και Εμπορικών Ακολούθων της κάθε χώρας.

Όσον αφορά την Ολλανδία, της οποίας οι ειδικοί εμπλέκονται ενεργά στις διαπραγματεύσεις, πρόσφατα ο Υφυπουργός Εξωτερικού Εμπορίου αναβαθμίστηκε σε Υπουργό Εξωτερικών Εμπορίου και Ανάπτυξης (αναπτυξιακή βοήθεια) και πήγε στο Υπουργείο Εξωτερικών ως Αναπληρωτής Υπουργός παίρνοντας και όλη την αντίστοιχη Γενική Δ/νση Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων.

Η Γαλλία, η οποία εμπλέκεται επίσης στην αναδιάρθωση της δημόσιας διοίκησης στην Ελλάδα και έχει παράδοση στη διπλωματία, ακολουθεί επίσης το μοντέλο της Συνεκτικής Οικονομικής και Εμπορικής Διπλωματίας, η οποία ασκείται από ένα φορέα, που στην προκειμένη περίπτωση είναι το Υπουργείο Οικονομίας.

Το Policy Unit του νέου φορέα

Το Policy Unit θα πρέπει: α) να είναι συντονιστικό όργανο, το οποίο για να είναι λειτουργικό και αποτελεσματικό απαιτείται να διαθέτει ένα μικρό και ευέλικτο σχήμα και β) να εξασφαλίζει ισχυρή πολιτική δέσμευση ότι η πολιτική (εξωστρέφειας) την οποία θα χαράσσει θα υλοποιείται από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.

Στόχος του Policy Unit, όπως προτείνουν και οι Ολλανδοί εμπειρογνώμονες, είναι να συντονίζει όλους τους φορείς εξωστρέφειας σε εσωτερικό και εξωτερικό, κατ’ αναλογία του ολλανδικού Υπουργείου Εξωτερικών. Η συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων και υπηρεσιών στο σχεδιασμό της στρατηγικής για την εξωστρέφεια θα έχει ως αποτέλεσμα τη δέσμευσή τους για την υλοποίηση του μέρους των δράσεων που τους αναλογεί.

Θα είναι εποικοδομητικό τα στελέχη ΟΕΥ με την πείρα τους στις ξένες αγορές να συμμετέχουν στον σχεδιασμό της πολιτικής για την εξωστρέφεια και να αναλάβουν το μέρος των δράσεων που τους αναλογούν στο εξωτερικό, όπου είναι και ο κυρίως χώρος λειτουργίας του, ώστε να εξασφαλίζονται:

α. Ο αναγκαίος, στο εσωτερικό της χώρας μας, συντονισμός των εμπλεκόμενων φορέων και υπηρεσιών εξωστρέφειας.

β. Η διατήρηση της ενιαίας έκφρασης της εξωτερικής οικονομικής πολιτικής της χώρας στο εξωτερικό (και η λειτουργική όσμωση της πολιτικής με την οικονομική διπλωματία).

γ. Η δέσμευση των εμπλεκόμενων φορέων και υπηρεσιών ως προς την υλοποίηση των μέτρων που απαιτεί η εκάστοτε πολιτική εξωστρέφειας, μέσω της συμμετοχής τους στο σχεδιασμό της.

δ. Ο εντοπισμός και επιμερισμός της ευθύνης σε περισσότερα του ενός υπουργεία και φορείς, καθώς και η ανάδειξη της πολιτικής για την εξωστρέφεια ως συνολικής κυβερνητικής επιδίωξης άμεσης προτεραιότητας.

ε. Η καθιέρωση ενός μακροχρόνιου μοντέλου εξωστρέφειας προς αποφυγήν διοικητικών τριβών, γραφειοκρατίας, αναποτελεσματικότητας, προβλημάτων νομικής φύσεως και πολύτιμου χρόνου με τις συνεχείς αλλαγές και μεταφορές.

*Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο; Τι γνώμη έχετε;

To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.