Η συνταγή που εξασφαλίζει υψηλότερο IQ

Ο σημερινός άνθρωπος σαφώς και είναι πολύ πιο έξυπνος από τους προγόνους του πριν αρκετά χρόνια. Και στο επίπεδο αυτό η δημιουργία γνώσεων έχει παίξει καθοριστικό ρόλο.

Oπως, όμως, έγινε γνωστό πρόσφατα από τον «Economist», μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε 72 χώρες, διαπίστωσε ότι ο μέσος όρος του Δείκτη Νοημοσύνης (IQ), αυξήθηκε κατά 2,2 μονάδες ανά δεκαετία, μεταξύ 1948 και 2020. Και αυτή η εντυπωσιακή αλλαγή είναι γνωστή ως «φαινόμενο Flynn», το οποίο πήρε το όνομά του από τον James Flynn, τον επιστήμονα που το παρατήρησε πρώτος.

Κατά το βρετανικό περιοδικό, ο Flynn αρχικά αιφνιδιάστηκε από την ανακάλυψή του. Χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να εξελιχθεί ο εγκέφαλος. Πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί τόσο γρήγορα σε διάστημα λίγων δεκαετιών;

Η απάντηση είναι σε μεγάλο βαθμό ότι οι άνθρωποι τρέφονταν καλύτερα και έτσι ενισχύθηκαν πνευματικά. Όπως οι μύες χρειάζονται τροφή και άσκηση για να δυναμώσουν, έτσι και ο εγκέφαλος χρειάζεται τα σωστά θρεπτικά συστατικά δραστηριότητα για να αναπτυχθεί. Τα σημερινά παιδιά είναι πολύ λιγότερο πιθανό να υποσιτιστούν από εκείνα των προηγούμενων δεκαετιών και τα περισσότερα από αυτά πηγαίνουν στο σχολείο.

Ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος να επαναπαυόμαστε στις δάφνες μας. Και τούτο διότι η άνοδος του Δείκτη Νοημοσύνης, όπως και αυτή της ευημερίας δεν είναι η ίδια για όλους. Κυρίως δε στις πολύ νεαρές ηλικίες που διαμορφώνουν και το διανοητικό πλαίσιο κάθε ατόμου. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι χρήσιμο να δούμε τους τρόπους με τους οποίους αναπτύσσονται τα νεαρά μυαλά.

Στις πλούσιες χώρες, το φαινόμενο Flynn έχει κάνει σε μεγάλο βαθμό τη δουλειά του. Αλλά στις φτωχές και μεσαίου εισοδήματος χώρες, πολλά παιδιά εξακολουθούν να είναι αισθητά υποσιτισμένα για να αξιοποιήσουν πλήρως τις γνωστικές τους δυνατότητες.

Παγκοσμίως, το 22% των παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών, ή περίπου 150 εκατομμύρια παιδιά υποσιτίζονται, σε σημείο καθυστέρησης στην ανάπτυξη, γεγονός που επηρεάζει και τον εγκέφαλο τους. Τα μισά από τα παιδιά στον κόσμο υποφέρουν επίσης από ανεπάρκεια μικροθρεπτικών συστατικών, που μπορεί επίσης να εμποδίσουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Η κακή διατροφή και η έλλειψη τόνωσης μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια 15 βαθμών IQ. Οι συνέπειες είναι δραματικές: μια μελέτη έδειξε ότι η καθυστερημένη ανάπτυξη είχε ως αποτέλεσμα 25% χαμηλότερο εισόδημα.

Ο κόσμος παράγει αρκετή τροφή, αλλά πολλά εμπόδια εμποδίζουν τα θρεπτικά συστατικά να εισέλθουν στους νέους εγκεφάλους. Ένα από αυτά είναι ο πόλεμος. Οι οικογένειες που προστατεύονται από σφαίρες δεν μπορούν να βγουν έξω για να φυτέψουν ή να θερίσουν και ορισμένες αυταρχικές κυβερνήσεις σκόπιμα προκαλούν λιμοκτονία στις περιοχές που δεν τους αρέσουν, για να υποταχθούν.

Η αρρώστια είναι μια άλλη αιτία. Τα πεινασμένα παιδιά αρρωσταίνουν πιο συχνά και η ενέργεια που ξοδεύουν για την καταπολέμηση των μικροβίων δεν μπορεί να αφιερωθεί στην ανάπτυξη της φαιάς ουσίας.

Η φτώχεια είναι επίσης ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος. Ωστόσο, τα παγκόσμια δεδομένα από τη Unicef δείχνουν ότι ενώ τα μισά παιδιά με πολύ περιορισμένες δίαιτες (συμπεριλαμβανομένων όχι περισσότερων από δύο ομάδες τροφίμων) προέρχονται πράγματι από φτωχές οικογένειες, τα άλλα μισά όχι. Υπάρχουν συνεπώς και άλλοι παράγοντες, όπως οι κακές διατροφικές συνήθειες, εμπλέκονται.

Πολλοί γονείς, ακόμη και σε χώρες μεσαίου εισοδήματος, πιστεύουν ότι αρκεί να ταΐζουν το παιδί τους με το ζόρι με δύσπεπτους υδατάνθρακες, αλλά παραμελούν τις πρωτεΐνες και τα μικροθρεπτικα συστατικά.

Ο σεξισμός παίζει επίσης ρόλο. Στις πατριαρχικές κοινωνίες, οι σύζυγοι συχνά τρώνε πρώτα, τρώνε νόστιμες πρωτεΐνες αφήνοντας τις έγκυες γυναίκες τους να υποφέρουν από έλλειψη σιδήρου. Σε ορισμένους πολιτισμούς, είναι ταμπού για τις μέλλουσες μητέρες να τρώνε ορισμένα εξαιρετικά θρεπτικά τρόφιμα, είτε πρόκειται για αυγά σε μέρη της Αιθιοπίας είτε για γαρίδες σε μέρη της Ινδονησίας. Οι υποσιτισμένες μητέρες είναι πιο πιθανό να γεννήσουν υποσιτισμένα μωρά.

Τα δημογραφικά στοιχεία αυξάνουν τον επείγοντα χαρακτήρα. Η γονιμότητα είναι υψηλότερη σε χώρες, όπου ο υποσιτισμός είναι πιο διαδεδομένος. Εάν η διατροφή δεν βελτιωθεί, η επόμενη γένια θα αντιμετωπίσει μεγαλύτερα γνωστικά προβλήματα από την τρέχουσα. Αυτό θα ήταν ένα οδυνηρό αποτέλεσμα, ειδικά επειδή είναι εύκολο να αποφευχθεί.

Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι η καταπολέμηση του υποσιτισμού «σε μεγάλη κλίμακα» θα κόστιζε μόνο 12 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αυτό είναι λίγο περισσότερο από το ένα τρίτο του ποσού που σπαταλούν οι Ηνωμένες Πολιτείες για τις αγροτικές επιδοτήσεις και η Κίνα για να εμποδίζει την έλευση της δημοκρατίας.

Σε κάθε περίπτωση, κατά την Παγκόσμια Τράπεζα, τρόποι να καταπολεμηθούν οι γνωστικές ανισότητες υπάρχουν κυρίως σε επιστημονικό και διατροφικό επίπεδο. Το πρόβλημα είναι ότι οι χώρες του πολιτικού αυταρχισμού δεν επιθυμούν μια τέτοια εξέλιξη. Θα χαλούσε τη σούπα μαφιόζικων καθεστώτων, τα οποία απομυζούν πλούτο και δύναμη από τη διαιώνιση της φτώχειας.

Συνήθως δε, στο όνομα της προόδου και της «κοινωνικής δικαιοσύνης».