Ο βασικός κανόνας για εκλογή και διορισμό μελών ΔΣ

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με το Διοικητικό Συμβούλιο (ΔΣ) της Ανώνυμης Εταιρείας (ΑΕ). Συγκεκριμένα: με τη λειτουργία, την εξουσία, τα μέλη και τη θητεία τους. Καθώς όμως τα μέλη του δεν εκλέγονται μόνον από τη Γενική Συνέλευση (ΓΣ), ενδιαφέροντα ζητήματα ανακύπτουν αναφορικά με τον τρόπο της εκλογής τους. Εδώ θα μας απασχολήσει ο κανόνας (εκλογή από τη ΓΣ). Σε επόμενη αρθρογραφία θα ασχοληθούμε με τις εξαιρέσεις του.

Η εκλογή του ΔΣ από τη ΓΣ

• Ο κανόνας

Όπως και εισαγωγικά αναφέραμε, τα μέλη του ΔΣ εκλέγονται (κανόνας) από τη ΓΣ -εκτός κι αν προβλέπεται διαφορετικά στο νόμο. Οι ιδιοκτήτες (μέτοχοι) της ΑΕ αποκτούν λόγο και συμμετοχή στη διοίκηση της τελευταίας.

Η σχετική αρμοδιότητα της ΓΣ δεν είναι δυνατό να ανατεθεί σε άλλο όργανο της ΑΕ ή τρίτο. Η ΓΣ λαμβάνει την απόφαση εκλογής του ΔΣ με συνήθη απαρτία και πλειοψηφία-εκτός κι αν το καταστατικό προβλέπει αυξημένα ποσοστά ή ομοφωνία.

• Οι εξαιρέσεις

Εκλογή από διαφορετικό, πλην της ΓΣ, όργανο συναντούμε: (α) Στον ορισμό του πρώτου ΔΣ στο αρχικό καταστατικό. (β) Στον απευθείας διορισμό μέλους/μελών ΔΣ από μέτοχο. (γ) Στην εκλογή μελών από το ΔΣ, σε περίπτωση ελλιπούς ΔΣ. (δ) Στον διορισμό (προσωρινού) ΔΣ δυνάμει δικαστικής απόφασης.

Εκλογή ΔΣ βάσει καταλόγων

• Γενικά

Η εκλογή του ΔΣ από τη ΓΣ συνηθίζεται να λαμβάνει χώρα στη βάση του πλειοψηφικού συστήματος: εκλέγονται εκείνοι που θα λάβουν τις περισσότερες ψήφους. Προβλέπεται, όμως, κι ένα ακόμα: η δυνατότητα εκλογής μελών ΔΣ βάσει καταλόγων (ψηφοδελτίων).

Εφόσον υφίσταται σχετική καταστατική πρόβλεψη, οι υποψήφιοι για την εκλογή τους στο ΔΣ προτείνονται στη ΓΣ βάσει καταλόγων. Η ΓΣ εκλέγει από αυτούς ως μέλη ΔΣ κατά την αναλογία των ψήφων που λαμβάνει κάθε κατάλογος (αναλογικό σύστημα). Η αναλογική εκπροσώπηση στη διοίκηση της ΑΕ μοιάζει δημοκρατικότερη εγκυμονεί, όμως, κινδύνους για τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων, που απαιτούν αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία στο ΔΣ.

Υποστηρίζεται (και ορθά) πως αναλογικό και πλειοψηφικό σύστημα είναι δυνατό να συνυπάρχουν: ορισμένος αριθμός μελών ΔΣ είναι δυνατό να εκλέγεται στη βάση του πλειοψηφικού συστήματος και ο υπολειπόμενος στη βάση καταλόγων.

• Προϋποθέσεις

(α) Καταστατική πρόβλεψη: Όπως, ήδη, αναφέραμε η εκλογή βάσει καταλόγων προϋποθέτει σχετική καταστατική πρόβλεψη (θετική προϋπόθεση).

Tο καταστατικό, πάντως, θα πρέπει να εξειδικεύει τη διαδικασία που θα ακολουθείται για την εκλογή των μελών του ΔΣ βάσει καταλόγων. Οι τρόποι εκλογής βάσει καταλόγων ποικίλουν. Είναι, μάλιστα, δυνατό να υφίσταται ένας, μόνον, κατάλογος. Η ανάγκη εξειδίκευσης αφορά (ιδίως) στον τρόπο κατανομής των εδρών.

Ανάλογα με τις σχετικές καταστατικές προβλέψεις, από τον κάθε κατάλογο εκλέγονται τα πρόσωπα που έλαβαν τις περισσότερες ψήφους ή εκείνα που προηγούνται στη σειρά του καταλόγου. Οι υπόλοιποι θεωρούνται επιλαχόντες, οι οποίοι λογίζονται, εκ του νόμου, ως αναπληρωματικά μέλη.

(β) Ανυπαρξία καταστατικής πρόβλεψης απευθείας διορισμού: Προκειμένου να λάβει χώρα εκλογή μελών ΔΣ στη βάση καταλόγων, προϋποτίθεται (αρνητική προϋπόθεση) ανυπαρξία καταστατικής πρόβλεψης για απευθείας διορισμό μέλους/μελών ΔΣ από μέτοχο. Τούτο μοιάζει εύλογο, καθώς οι δύο δυνατότητες εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό: την εκπροσώπηση της μειοψηφίας στο ΔΣ.

Αναπληρωματικά Μέλη

• Οριστική αναπλήρωση

Εκτός από τα (με όποιο τρόπο εκλεγέντα) μέλη του ΔΣ, σημαντικό ρόλο ενδέχεται να κληθούν να διαδραματίσουν τυχόν αναπληρωματικά τους. Ως τέτοια νοούνται εκείνα που (κατά βάση) εκλέγονται ή διορίζονται με σκοπό την αντικατάσταση μέλους/μελών σε περίπτωση απώλειας της ιδιότητας αυτού/αυτών. Αποσκοπεί η εκλογή τους στην αποτροπή δικαστικής προσφυγής για ορισμό προσωρινής διοίκησης.

Εκείνος που εκλέγει ή διορίζει το ΔΣ (ή μέλη του), μπορεί να εκλέξει ή να διορίσει και τα αναπληρωματικά τους. Σε περίπτωση εκλογής μελών ΔΣ βάσει καταλόγων, ως αναπληρωματικά μέλη λογίζονται οι επιλαχόντες. Αναπληρωματικά μέλη δεν είναι, ωστόσο, δυνατό να οριστούν στο αρχικό καταστατικό της ΑΕ. Ο διορισμός των αναπληρωματικών μελών απαιτείται να υποβάλλεται σε δημοσιότητα.

Προσωρινή αναπλήρωση λόγω σύγκρουσης συμφερόντων

Τυχόν αναπλήρωση δεν είναι δυνατό να λάβει χώρα εξαιτίας προσωρινού κωλύματος μέλους. Απόκλιση εισάγεται στην περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων μέλους ΔΣ με εκείνα της ΑΕ, υπό την προϋπόθεση της σχετικής πρόβλεψης στην πράξη εκλογής ή διορισμού του αναπληρωματικού μέλους. Η αναπλήρωση, τότε, είναι προσωρινή και αφορά τις πράξεις για τις οποίες υφίσταται η σύγκρουση.

Παράσταση αναπληρωματικών μελών σε συνεδριάσεις ΔΣ

Προβλέπεται στο νόμο δυνατότητα παράστασης των αναπληρωματικών μελών στις συνεδριάσεις του ΔΣ-χωρίς δικαίωμα ψήφου και χωρίς υποχρέωση πρόσκλησής τους. Είναι, όμως, δυνατό να αντιπροσωπεύουν στις συνεδριάσεις άλλο μέλος του ΔΣ.

Αποτελεί κοινή γνώση (και τον κανόνα) πως τα μέλη του ΔΣ μιας ΑΕ εκλέγονται από τη ΓΣ της. Εκλέγει, η τελευταία, τα μέλη του ΔΣ είτε στη βάση μεμονωμένων υποψηφιοτήτων είτε υποψηφιοτήτων που συμπεριλαμβάνονται σε καταλόγους-ψηφοδέλτια. Η τελευταία θα ήταν μια επιλογή ωφέλιμη μεν για τους μετόχους μειοψηφίας, προβληματική όμως (και κατά τούτο μη επιλέξιμη) από τους πλειοψηφούντες.

Επιλέξιμη, εντούτοις, η επιλογή των αναπληρωματικών μελών του ΔΣ για την αντιμετώπιση (δυνητικά) προβληματικών καταστάσεων (λ.χ. ελλιπής σύνθεση του ΔΣ ή σύγκρουση συμφερόντων των μελών του). 

Επιλέξιμη, επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις (και όχι ασυνήθης, ενίοτε-μάλιστα, αναγκαία) η εκλογή/ορισμός μελών ΔΣ-εκτός ΓΣ. Περί αυτών, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.

* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm