Οι «κούφιες» υποσχέσεις της Δύσης για την επέκταση του ΝΑΤΟ

«Δεν δόθηκε καμία υπόσχεση και δεν υπάρχουν στοιχεία που να τεκμηριώνουν τον ισχυρισμό της Ρωσίας» -  Έκθεση του ΝΑΤΟ, 2014

Οσο περνάει ο χρόνος τόσο έρχονται στη δημοσιότητα νέα αποχαρακτηρισμένα δυτικά κρατικά έγγραφα που ρίχνουν φως στο κρίσιμο για την κατανόηση της σημερινής κρίσης ερώτημα: Δόθηκαν εγγυήσεις στους ηγέτες της μετακομμουνιστικής Σοβιετικής Ενωσης και Ρωσίας -όπως ισχυρίζεται ο Πούτιν- ότι δεν επρόκειτο να υπάρξει επέκταση του ΝΑΤΟ ανατολικά προς τα σύνορα με τη Ρωσία;

Aς κοιτάξουμε μερικά απ’ αυτά τα έγγραφα με δημοσιογραφική ματιά και χωρίς αξιώσεις επιστημονικής ανάλυσης.

• (6 Μαρτίου 1991). Συνάντηση των πολιτικών διευθυντών των υπουργείων Εξωτερικών των ΗΠΑ, Αγγλίας, Γαλλίας και Γερμανίας. Ο εκπρόσωπος της Γερμανίας Jurgen Chrobog δηλώνει: «Καταστήσαμε σαφές κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων ότι δεν πρόκειται να επεκτείνουμε το ΝΑΤΟ πέρα από τον Ελβα. Δεν μπορούμε λοιπόν να προσφέρουμε συμμετοχή στο ΝΑΤΟ στην Πολωνία και στους άλλους».
• (17 Μαΐου 1990). Ομιλία στις Βρυξέλλες του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ Woemer: «To γεγονός ότι δεν είμαστε διατεθειμένοι να τοποθετήσουμε στρατό του ΝΑΤΟ έξω από τα σύνορα της Γερμανίας παρέχει στην Σοβιετική Ενωση σοβαρή εγγύηση ασφαλείας».
• (9 Φεβρουάριου 1990). Συζήτηση του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ James Baker με τον Ρώσο ηγέτη Gorbachev. Baker: «Θέλω να σας κάνω μια ερώτηση... Αν υποθέσουμε ότι η ενοποίηση της Γερμανίας πραγματοποιηθεί, τι θα προτιμούσατε; Mια ενωμένη Γερμανία έξω από το ΝΑΤΟ ανεξάρτητη και χωρίς αμερικανικά στρατεύματα ή μια ενοποιημένη Γερμανία που διατηρεί τις σχέσεις της με το ΝΑΤΟ αλλά με εγγυήσεις ότι η δικαιοδοσία ή τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθούν ανατολικά πέρα από τα σημερινά σύνορα;». Gorbachev: «Είναι αυτονόητο ότι μια διεύρυνση της ζώνης του ΝΑΤΟ δεν είναι αποδεκτή». Baker: «Συμφωνούμε με αυτό».
• (18 Μαΐου 1990). Baker προς Gorbachev: «Θέλω να τονίσω ότι η πολιτική μας δεν στοχεύει να χωρίσει την Ανατολική Ευρώπη από τη Σοβιετική Ενωση».
• (13 Φεβρουαρίου 1990). Εγγραφο του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ προς τις αμερικανικές πρεσβείες. «Ο υπουργός Εξωτερικών κατέστησε σαφές ότι υποστηρίζουμε μια ενοποιημένη Γερμανία εντός του ΝΑΤΟ, όμως είμαστε διατεθειμένοι να διασφαλίσουμε ότι η στρατιωτική παρουσία του ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί πιο ανατολικά».
• (9 Φεβρουαρίου 1990). Συνάντηση μεταξύ του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Robert Gates με τον αρχηγό της KGB Vladimir Kryuchkov. Gates: «Πώς σας φαίνεται η πρόταση όπου μια ενοποιημένη Γερμανία θα έχει σχέσεις με το ΝΑΤΟ, όμως όπου τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ δεν θα μετακινηθούν πιο ανατολικά από εκεί που είναι τώρα; Εμάς μας φαίνεται πολύ λογική».
• (5 Μαρτίου 1991). Συζήτηση μεταξύ του Βρετανού πρωθυπουργού Jon Major και του υπουργού Αμυνας της Ρωσίας Dmitry Yazov. Yazov: «Με ανησυχεί ότι οι Τσέχοι, οι Πολωνοί και οι Ούγγροι θα γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ». Mejor: «Σας διαβεβαιώνω ότι κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί». Yazov: «Ποια είναι τα σχέδια του ΝΑΤΟ για την περιοχή;». Μejor: «Δεν προβλέπω καταστάσεις τώρα ή στο μέλλον όπου οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης θα γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ».
• (26 Μαρτίου 1991). Επιστολή του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών Douglas Hurd προς τον Σοβιετικό ομόλογό του Aleksandr Bessmertnykh στην οποία αναφέρει: «Δεν υπάρχουν σχέδια του ΝΑΤΟ να δεχθεί ως μέλη τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης με τον έναν ή τον άλλο τρόπο».
• (31 Ιανουαρίου 1990). Δημόσια ομιλία από τον υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας Hans-Dietrich Genser στο Tutzig: «Οι αλλαγές στην Ανατολική Ευρώπη και η διαδικασία ενοποίησης της Γερμανίας δεν πρέπει να οδηγήσουν σε αποδυνάμωση των σοβιετικών συμφερόντων που αφορούν την ασφάλεια. Για αυτό τον λόγο, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να αποκλείσει οποιαδήποτε επέκταση του εδάφους του προς τα ανατολικά, δηλ. εγγύτερα προς τα σοβιετικά σύνορα».

Ίσως την πλέον αντικειμενική αξιολόγηση της σημασιολογίας των προαναφερθέντων γεγονότων θα πρέπει να την αναζητήσουμε στη δήλωση του αρχηγού της CIA Robert Gates, που το 2000 άσκησε κριτική «για τη συνέχιση της επέκτασης του ΝΑΤΟ ανατολικά, τη στιγμή που ο Gorbachev οδηγείτο να πιστεύει ότι αυτό δεν επρόκειτο να συμβεί».

Υ.Γ. Οι περισσότερες δηλώσεις εμπεριέχονται σε διπλωματικά έγγραφα (τηλεγραφήματα πρεσβειών, memoranda κ.λπ.), τα οποία σήμερα βρίσκονται στην κατοχή του George Washington University.