Δύση-Ρωσία: Γιατί το «regime change» είναι λάθος πολιτική

Τον τελευταίο καιρό βλέπουν το φως της δημοσιότητας με ιδιαίτερη ένταση και συχνότητα απόψεις αξιωματούχων των χωρών του ΝΑΤΟ σύμφωνα με τις οποίες ο στόχος της Δυτικής πολιτικής στην Ουκρανική κρίση και συγκεκριμένα οι κυρώσεις , δεν θα πρέπει να είναι η επίτευξη μιας συμφωνίας με τη Ρωσία μέσω διαπραγματεύσεων αλλά αντίθετα το regime change (αλλαγή καθεστώτος).

Πρόκειται για πολύ επικίνδυνη άποψη. Πράγματι στην καλύτερη περίπτωση θα οδηγήσει σε παράταση των συγκρούσεων στην Ουκρανία με χιλιάδες πρόσθετους νεκρούς και μεγάλες καταστροφές και στην χειρότερη περίπτωση θα οδηγήσει σε Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ομως προέχει να κατανοήσουμε γιατί αυτή η άποψη είναι εκ θεμελίων λάθος. Σε όλη της την απλότητα η άποψη αυτή ταυτίζει την ύπαρξη της σημερινής κρίσης με την ύπαρξη ενός προσώπου: του Βλαδίμηρου Πούτιν. Αν ο κ. Πούτιν αύριο αναγκαζόταν να εγκαταλείψει την εξουσία («regime change”) όλα τα προβλήματα θα λυνόντουσαν αμέσως.

Το ερώτημα το οποίο προκύπτει είναι: ποιος εγγυάται ότι ο διάδοχος του δεν θα είναι χειρότερος από αυτόν; Aν οι λόγοι για τα σημερινά προβλήματα τα οποία προβάλλει ο Πούτιν δεν είναι προσωπικές του παραξενιές αλλά αντανακλούν βαθύτερες φοβίες και άγχη της ρωσικής κοινωνίας τότε μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ο διάδοχος του δεν θα διαφέρει πολύ απ’ αυτόν αν θέλει να έχει λαϊκή απήχηση.

Και οι φοβίες της ρωσικής κοινωνίας ταυτίζονταν και ταυτίζονται σε μεγάλο βαθμό με τις φοβίες της σημερινής ηγεσίας του Κρεμλίνου: είναι ο φόβος της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ με τις ανατολικοευρωπαικές χώρες, με αποκορύφωμα την Ουκρανία.

Τον Μάρτιο 2007 ο Πούτιν πήρε τον λόγο στην Διάσκεψη του Μονάχου και είπε: «To NATO έχει τοποθετήσει τα στρατεύματα κρούσης του στα σύνορα μας. Η επέκταση του ΝΑΤΟ αντιπροσωπεύει μια σοβαρή πρόκληση που μειώνει το επίπεδο της αμοιβαίας εμπιστοσύνης… και έχουμε το δικαίωμα να ρωτήσουμε: εναντίον ποιου στοχεύει η επέκταση; και τι συνέβη με τις διαβεβαιώσεις που μας έδωσαν οι δυτικοί μας εταίροι μετά την διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας;»

Yπάρχουν κορυφαίοι δυτικοί δημοσιογράφοι , διπλωματικοί και πολιτικοί που τεκμηριώνουν ότι αυτές τις φοβίες του Ρώσου ηγέτη τις συμμερίζεται η συντριπτική πλειοψηφία του ρωσικού λαού. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πηγές -που δύσκολα μπορεί να κατηγορηθεί ως «παπαγαλάκι του Κρεμλίνου»- είναι ο σημερινός διευθυντής της CIA William Burns ένας θεωρούμενος εξαιρετικός διπλωμάτης που μιλάει άπταιστα τη ρωσική γλώσσα έχοντας υπηρετήσει δυο φορές στη Μόσχα -την δεύτερη ως πρέσβης.

Πρόσφατα ο Burns έγραψε ένα βιβλίο απομνημονευμάτων με τίτλο «The Back Channel». Στο βιβλίο του αυτό Burns αναφέρει επανειλημμένα ότι όλοι οι Ρώσοι ανεξαρτήτως ιδεολογίας μισούσαν και φοβόντουσαν την διεύρυνση του ΝΑΤΟ. «Η εχθρότητα προς την αρχική διεύρυνση του ΝΑΤΟ είναι το καθολικό συναίσθημα σε όλο το πολιτικό φάσμα εδώ», αναφέρει παραπέμποντας σε ένα υπόμνημα που είχε γράψει όταν υπηρετούσε στην πρεσβεία στην Μόσχα σαν πολιτικός σύμβουλος to 1995.

Σύμφωνα με τον αρχηγό της CIA η απόφαση του Μπιλ Κλίντον να διευρύνει το ΝΑΤΟ με την Πολωνία την Ουγγαρία και την Τσεχία ήταν «στην καλύτερη περίπτωση πρώιμη και στην χειρότερη προκλητική».

Αλλα φυσικά η προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ήταν η σταγόνα που έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει. «Η Ουκρανική ένταξη στο ΝΑΤΟ είναι η πιο φωτεινή από όλες τις κόκκινες γραμμές για την ρωσική ελίτ» έγραψε σε ένα υπόμνημα το 2008 στην τότε υπουργό εξωτερικών Conoleeza Rice. Και συνεχίζει αφήνοντας ελάχιστες αμφιβολίες για το πόσο διαδεδομένοι ήταν αυτοί οι φόβοι στην ρωσική κοινωνία:

“Σε πάνω από δυόμιση χρόνια συζητήσεων που είχα με Ρώσους παίχτες-κλειδιά, από τραμπούκους στις σκοτεινές γωνιές του Κρεμλίνου μέχρι τους πιο αιχμηρούς φιλελεύθερους επικριτές του Πούτιν, δεν έχω βρει ακόμα κάποιον που να βλέπει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ως οτιδήποτε άλλο παρά μια άμεση πρόκληση στα ρωσικά συμφέροντα»

Ακόμα και ο πλέον φιλοδυτικός από τους Ρώσους ηγέτες, ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ είχε τις ίδιες ανησυχίες. Ετσι σε συνέντευξη του το 2014 στο Russia Beyond αναφέρει:

«Σήμερα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει μια κρίση στην Ευρωπαϊκή (και παγκόσμια) πολιτική. Ένας από τους λόγους... είναι η έλλειψη επιθυμίας από τους Δυτικούς μας εταίρους να πάρουν στα σοβαρά την ρωσική άποψη και τα νόμιμα συμφέροντα μας στο θέμα της ασφάλειας... Εδω αναφέρομαι κυρίως στην διεύρυνση του ΝΑΤΟ, στα θέμα της πυραυλικής άμυνας και στην δράση της Δύσης σε περιοχές μεγάλης σημασίας για την Ρωσία (Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, Γεωργία, Ουκρανία). Στην ουσία μας είπαν: «Αυτό δεν σας αφορά», και έτσι δημιουργήθηκε ένα «απόστημα που έσπασε».

Και αναφερόμενος ειδικά στην διεύρυνση του ΝΑΤΟ: «Η απόφαση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους να επεκτείνουν το ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά ελήφθη το 1993. Την αποκάλεσα από την αρχή ένα μεγάλο λάθος. Αντιπροσώπευε σίγουρα μια παραβίαση του πνεύματος των δηλώσεων και διαβεβαιώσεων που μας δόθηκαν το 1990».

Κανένα «regime change» στην Ρωσία στο βαθμό που δεν θα συνοδεύεται από μια ειλικρινή αντιμετώπιση των διαχρονικών φόβων της ρωσικής ηγεσίας και κοινωνίας για θέματα ασφαλείας δεν πρόκειται να βελτιώσει την κατάσταση. Η πρόταση Ζελένσκι για ουδετερότητα της Ουκρανίας με ισχυρές εγγυήσεις είναι ένα σωστό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, όχι το «regime change».