Σεξ, ψέματα και... στατιστικές για την Ελλάδα

Συχνά δημοσιεύονται έρευνες από διεθνείς οργανισμούς που περιέχουν λίστες κατατάξεως χωρών για διάφορα θέματα. Σχεδόν σε όλες, η Ελλάδα είναι το μαύρο πρόβατο (τουλάχιστον της Ευρώπης) ή παγκόσμιος ουραγός. Είναι βέβαιο πως επηρεάζουν αρνητικά την οικονομία και την εικόνα μας στα μάτια των ξένων.

Συχνά αναρωτιέμαι πόση αξιοπιστία έχουν, είτε από απογοήτευση είτε γιατί κάποια από τα αποτελέσματα μοιάζουν εντελώς αναξιόπιστα.

Για παράδειγμα σε έρευνα της PEW για την αξιοπιστία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, η Ελλάδα κατατάσσεται τελευταία (μια κόκκινη κουκκίδα) στον κόσμο.

Δεν υπερασπίζομαι τα ελληνικά ΜΜΕ, αλλά μοιάζει αδύνατον να είναι χειρότερα από αντίστοιχα άλλων χωρών οι οποίες φυλακίζουν δημοσιογράφους (Τουρκία) ή τους δολοφονούν (Σαουδική Αραβία και άλλες). Η απόλυτη απαξίωση των Μέσων Ενημέρωσης στην Ελλάδα έχει ευνοήσει μόνο κάποιους που αντιποιούνται το επάγγελμα του δημοσιογράφου, παριστάνοντας τους αντισυστημικούς. Μόνο τυχαία δεν είναι η εγχώρια απήχηση συνωμοσιολογικών θεωριών.

Σεξ, ψέματα και στατιστικές

Πιστεύω ότι πολλές διεθνείς στατιστικές κατατάξεις που στηρίζονται σε τοπικές έρευνες γνώμης πέφτουν θύματα των Ελλήνων που λένε υπερβολικά ψέματα στις στατιστικές. Είμαστε λαός της υπερβολής και οι απαντήσεις μας χρήζουν στατιστικής διόρθωσης. Αυτό βέβαια δεν είναι πάντα εφικτό. Για παράδειγμα είμαστε παγκόσμιοι πρωταθλητές στη συχνότητα σεξουαλικών επαφών (βάσει έρευνας της Durex).

Στα πέτρινα χρόνια που ζούμε, υπήρξαν και «σοβαρά» έντυπα που υποστήριξαν ότι «με περισσότερο σεξ “απαντούν” οι Έλληνες στην κρίση» και άλλα παρόμοια, για να ανεβάσουν πλασματικά την πεσμένη εθνική ψυχολογία.

Ένα άλλο (επίσης αρνητικό) χαρακτηριστικό μας είναι μια διάχυτη μεμψιμοιρία μας. Αυτομαστιγώνουμε τον εαυτό μας γενικεύοντας αρνητικά «εθνικά» χαρακτηριστικά με προκατασκευασμένα συμπεράσματα, και μετά προσπαθούμε να αναιρέσουμε τα συμπεράσματα. Λατρεύουμε να (αυτο)διαφημίζουμε ότι ζούμε στην πιο όμορφη (και ηρωική) χώρα του πλανήτη, αλλά οικτίρουμε τα χάλια μας με τη δικαιολογία ότι φταίνε (πάντα) κάποιοι άλλοι. Η αλήθεια είναι όμορφη, αλλά το ίδιο είναι και τα ψέματα. Μπορούν όμως στα οικονομικά να αλλοιώνονται οι δείκτες;

Όσοι θέλουν οικονομική ελευθερία μπορούν να πάνε στην Αλβανία (ή σε όποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα διαλέξουν)

Πρόσφατα το Ινστιτούτο Frazer δημοσίευσε τον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας, με την Ελλάδα να βρίσκεται στη 108η θέση, πολύ μακριά από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και από τις γειτονικές μας χώρες. Κάποιοι ακραιφνείς φιλελεύθεροι έσπευσαν να αποδώσουν το αποτέλεσμα στην παρούσα κυβέρνηση. Όμως, σύμφωνα με τα διαχρονικά στοιχεία, η βαθμολογία της χώρας επιδεινώνεται σταθερά απο το 2010. Υπήρξε άνοδος πριν ενταχθούμε στο ευρώ και τα πρώτα χρόνια μετά αλλά έκτοτε η κατάσταση επιδεινώνεται. 

Θα μπορούσε μέχρι και να επιβεβαιωθεί το δημοφιλές συμπέρασμα ότι τα μνημόνια μας στέρησαν την οικονομική ελευθερία (που ισχύει σε κάποιους τομείς). Εξάλλου η πλειοψηφία των Ελλήνων ακόμη και σήμερα πιστεύει ότι τα μνημόνια δημιούργησαν την κρίση και όχι το αντίστροφο.

Οι μελέτες του Ινστιτούτου Fraser επιβεβαιώνουν σταθερά ότι οι άνθρωποι που ζουν σε χώρες με μεγάλο βαθμό οικονομικής ελευθερίας απολαμβάνουν υψηλότερο επίπεδο ευημερίας, έχουν ευρύτερα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα καθώς και μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής. Όμως όλα αυτά δεν επιβεβαιώνονται όταν συγκρίνεται η Ελλάδα με άλλες χώρες (εδώ η σύγκριση με Αλβανία και τη γειτονική Βόρεια Ακατονόμαστη), με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αντιφατικά συμπεράσματα.

Ήρθε η ώρα να σοβαρευτούμε

Το θέμα σοβαρεύει επικίνδυνα, όταν οι έρευνες προέρχονται από οργανισμούς οι οποίοι λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Η Παγκόσμια Τράπεζα, στην τελευταία της έκθεση, κατατάσσει την Ελλάδα 67η ανάμεσα σε 190 χώρες (Doing Business).

Οι αδυναμίες μας είναι προφανείς και είναι κυρίως θεσμικές.

Τα ίδια επιβεβαιώνει και η τελευταία έκθεση του World Economic Forum, που βαθμολογεί την Ελλάδα 57η σε 140 χώρες (Global competitiveness report 2018). Είναι αδύνατον να πείσουμε επενδυτές, όταν βρισκόμαστε στην 135η θέση στην κατοχύρωση ακίνητης ιδιοκτησίας (Quality of land administration) ή στην 133η στη δικαστική επίλυση διαφορών (Efficiency of legal framework in settling disputes).

Βέβαια και σε αυτή την έκθεση παρατηρούνται ευτράπελα και περίεργα. Είμαστε στην 6η θέση στη σχέση δασκάλων/μαθητών αλλά στη 119η στην κριτική διδασκαλία (critical thinking in teaching). Δηλαδή πληρώνουμε πληθώρα εκπαιδευτικών για να μαθαίνουμε στα τέκνα μας να μη σκέφτονται. Όμως παρά τις χαμηλές επιδόσεις, από υγεία καλά πάμε• είμαστε 20οί παγκοσμίως στο προσδόκιμο επιβίωσης (Health life expectancy). Ζούμε πολύ μέσα στα χάλια μας. Σε όλα τα υπόλοιπα μάλλον δεν μας ζηλεύει κανείς.

(Πηγή: WEF- The Global Competitiveness Report 2017–2018)

Μπορούμε να βελτιωθούμε(;)

Υπάρχουν κάποιοι δείκτες που μοιάζουν αμφισβητούμενοι. Για παράδειγμα η 116η θέση του WEF στα εργασιακά δικαιώματα (Workers rights) δεν μπορεί να είναι σωστή με μια απλή ματιά στον παγκόσμιο χάρτη. Όμως η βαθμολογία δυστυχώς δημιουργεί μία καταγεγραμμένη πραγματικότητα.

Οι βαθμολογίες τις περισσότερες φορές, πάντως, δεν μας αδικούν και απεικονίζουν τη θέση της σύγχρονης Ελλάδας, η οποία φθίνει σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον που αλλάζει με απίστευτα ταχείς ρυθμούς.

Οι χαμηλές επιδόσεις είναι σταθερές διαχρονικά και συνήθως στους ίδιους τομείς. Αυτό απλά σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις (που θα έπρεπε να τις κρίνουμε από τις βελτιώσεις της βαθμολογίας) ουδόλως ενδιαφέρθηκαν για να αλλάξει η παγκόσμια θέση της χώρας. Φυσικά αυτό το γνωρίζουμε και από την οδυνηρή εμπειρία μιας δεκαετίας σε χρεοκοπία, τα αίτια της οποίας ανάγονται σε προγενέστερα χρόνια.

Αν δεν αλλάξει το βαριά άρρωστο Δημόσιο, αν δεν νικηθεί η γραφειοκρατία, αν δεν βελτιωθούν οι θεσμοί μας και δεν υπάρξει σύγκρουση με κατεστημένα συμφέροντα, η κατάσταση θα χειροτερεύει διαρκώς. Το να χρησιμοποιούνται οι αρνητικές βαθμολογίες από την αντιπολίτευση ή κάποιους αγανακτισμένους αντικυβερνητικούς σαν αποδείξεις ανικανότητας της σημερινής κυβέρνησης, δεν θεραπεύει την κατάσταση. Τα αίτια είναι βαθιά και διαχρονικά.

Συνεπώς χρειάζεται η επόμενη κυβέρνηση (καθώς δεν νομίζω ότι η σημερινή δίνει καμία σημασία) να προετοιμαστεί σε δύο κατευθύνσεις: (α) στην αποκωδικοποίηση των αιτίων που κρατούν τη χώρα χαμηλά, θέτοντας στόχους με προτεραιότητες, δράσεις και χρονοδιαγράμματα, (β) τον εντοπισμό των προβληματικών στοιχείων με τα οποία τροφοδοτούνται απίθανα χαμηλές βαθμολογίες για τη χώρα (κάποιες πηγές είναι εγχώριες ή προέρχονται από αμφιβόλου αξίας ερωτηματολόγια).

Οι κατακρημνίσεις των διεθνών κατατάξεων λειτουργούν σαν φαύλος κύκλος. Έχει έλθει εδώ και καιρό η στιγμή που θα πρέπει να ασχοληθούμε σοβαρά με τη βελτίωση τόσο της ουσίας, όσο και της εικόνας της χώρας.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)