Αγώνας επιβίωσης Bitcoin και εθνικών νομισμάτων

Ζούμε στην εποχή της γνώσης, της ανεμπόδιστης πρόσβασης στις πληροφορίες και της τεχνολογικής εξέλιξης. Οποιαδήποτε ανάλυση και να κάνουμε, όμως, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας κάποιες παραδοχές, ώστε να περιορίσουμε τα λαθεμένα συμπεράσματα, τις γενικές αλήθειες και να είμαστε ακριβείς στον μικρόκοσμο που οριοθετούμε.

Άλλωστε και ο Αντρέ Ζιντ (Γάλλος μυθιστοριογράφος) μάς παροτρύνει να πιστέψουμε εκείνους που ψάχνουν την αλήθεια και να αμφισβητήσουμε όσους την έχουν βρει. Ακολουθώντας τη συμβουλή του, λοιπόν, σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να ψάξουμε, βασισμένοι στις αρχές της οικονομικής θεωρίας, να φανταστούμε σύμφωνα με τα ερεθίσματα του εξωτερικού περιβάλλοντος και τελικά να αναλύσουμε την αποτίμηση του Bitcoin. Το νέο ψηφιακό νόμισμα, που από την ξαφνική και μυστηριώδη εμφάνισή του το 2008 δεν έχει σταματήσει να προβληματίζει τόσο ακαδημαϊκούς όσο και επαγγελματίες.

Ο λόγος έγκειται στο γεγονός ότι, παρά τον καινοτόμο χαρακτήρα του, θεωρείται πως βρίσκεται ακόμα σε εμβρυακό στάδιο. Συνεπώς, με το πέρασμα των χρόνων, όσο διαδίδεται και το περιβάλλον (χρηματοοικονομικό, νομικό, κοινωνικό) εξοικειώνεται με αυτό, το αναγνωρίζει, το μελετά, το χρησιμοποιεί και το ενσωματώνει, τόσο συντομότερα θα έρθει και η περίοδος που θα απολαμβάνουμε όλοι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του (γι' αυτά θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο).

Το Βitcoin δεν είναι μόνο νόμισμα αλλά και εμπόρευμα και σύστημα συναλλαγών. Ναι. Όλα αυτά μαζί! Προς το παρόν τουλάχιστον. Με απλά λόγια, επιτελεί όλες τις λειτουργίες ενός νομίσματος που είναι η διαφύλαξη αγοραστικής δύναμης, ο υπολογισμός οικονομικών αξιών και η χρήση του ως μέσου συναλλαγών.

Είναι εμπόρευμα, γιατί επενδύεις για να εξορύξεις, και σύστημα πληρωμών αφού αποτελείται από ένα πρωτόκολλο με κανόνες χρεώσεων και πιστώσεων λογαριασμών.

Παρ’ όλα αυτά, για λόγους ευκολίας, ας πάρουμε ως παραδοχή ότι η μόνη χρήση του Bitcoin είναι ως ένα μέσο ανταλλαγής -δηλαδή παίρνει τη θέση που έχουν τα εθνικά νομίσματα (fiat money). Στη μακροοικονομική και συγκεκριμένα, στο κεφάλαιο για τη ζήτηση του χρήματος, αναφέρεται ότι η προσφορά του χρήματος επηρεάζεται από την Κεντρική Τράπεζα (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα -για εμάς) και ως εκ τούτου είναι εξωγενώς δεδομένη.

Αφήνοντας τη φαντασία να μας παρασύρει, θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε για το εάν μελλοντικά θα μπορούσε η ΕΚΤ να αναλάβει τον έλεγχο του Βitcoin. Η απάντηση είναι προφανής και οφείλεται στην αρχιτεκτονική του, που από τη γένεσή του έχει σχεδιαστεί να είναι πεπερασμένο σε συνολικό αριθμό. Όμως, πριν βγάλουμε συμπεράσματα, να θυμόμαστε ότι στον αγώνα για κυριαρχία τελικά κερδίζουν εκείνοι που ελέγχουν τους νόμους…

Ο ρυθμός παραγωγής του καθώς και το πλαφόν στην ποσότητα σε κυκλοφορία αποτελούν μέρος των κανόνων του δικτύου. Ο μέγιστος αριθμός Βitcoin που θα παραχθεί ποτέ είναι 21.000.000 και ο ρυθμός παραγωγής του (που γίνεται μέσω της επιβεβαίωσης μιας συναλλαγής, δηλαδή εξόρυξης) θα ελαττώνεται σταδιακά έως περίπου το 2140.

Αυτή η αξιοθαύμαστη τεχνολογική αρχιτεκτονική αντιγράφει τη μητέρα φύση και καθρεφτίζει τον τρόπο διάθεσης των πολύτιμων μετάλλων (χρυσός, πλατίνα) στην παγκόσμια αγορά. Υπάρχει όμως πιθανότητα η ΕΚΤ να ελέγχει το δικό της κρυπτονόμισμα; Σε αυτό δεν υπάρχει κανένας περιορισμός.

Σύμφωνα με τη θεωρία, η αξία του κάθε νομίσματος εξαρτάται από την οικονομική ισχύ της κάθε χώρας και της νομισματικής πολιτικής που ακολουθεί η κεντρική της τράπεζα που το ελέγχει. Όμως, για το bitcoin τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η αξία του σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο νόμισμα είναι το αποτέλεσμα των δυνάμεων της προσφοράς και της ζήτησης.

Στην πλευρά της ζήτησης βρίσκονται από ιδιώτες μέχρι μεγάλες εταιρίες και τράπεζες. Οι παράγοντες που ωθούν στην αγορά και πώληση των ψηφιακών νομισμάτων ποικίλλουν καθώς μπορεί να είναι ψυχολογικοί, κερδοσκοπικοί ή να σχετίζονται με τις τεχνολογικές εξελίξεις.

Παραδείγματα που σχετίζονται με την ψυχολογία είναι η περιέργεια/πίστη για κάτι νέο ή ο φόβος για κάτι μη δοκιμασμένο. Επιπλέον, η επιρροή της διάθεσης για κερδοσκοπία μπορεί να είναι είτε θετική (αγορά Βitcoin) είτε αρνητική (πώληση), με τρανή ένδειξη τη χρονιά 2013, όταν η σελίδα του Mt.Gox «έπεσε» γιατί δεν μπορούσε να εκπληρώσει τις εντολές των μελών της, λόγω της μεγάλης εισροής τους μετά το bail-out της Κύπρου. Παρ' όλα αυτά, πολλοί νόμισαν ότι επρόκειτο για επίθεση από hacker, κάτι που οδήγησε σε σημαντική πτώση της τιμής του Bitcoin.

Σήμερα (20/9/2018), 1 Βitcoin ανταλλάσσεται με περίπου $6,433.61, πράγμα που αποδεικνύει ότι η ζήτηση για Βitcoin ξεπερνά εκείνη του νομίσματος σε ευρώ. Δεν μπορούμε όμως να θεωρήσουμε την παραπάνω ισοτιμία ουσιαστικά αντίστοιχη για το Βitcoin όπως για τα άλλα νομίσματα καθώς δεν υπόκειται σε κανόνες ισοτιμίας.

Ενώ στο τέλος της ημέρας γνωρίζουμε τη «μία» ισοτιμία μεταξύ π.χ. ευρώ/δολαρίου, επειδή το Βitcoin διαπραγματεύεται σε πολλά ανταλλακτήρια, η επίδραση των αγοραστών και των πωλητών που συμμετέχουν σε αυτά διαμορφώνουν τιμές ελαφρώς διαφοροποιημένες μεταξύ των ανταλλακτηρίων-αγορών.

Πού μας οδηγεί λοιπόν η παραπάνω μικρή και σαφώς αποσπασματική ανάλυση; Οι υπογράφοντες αυτό το κείμενο έχουν καταλήξει σε τέσσερα συμπεράσματα:

Πρώτον, η εφευρετικότητα του ανθρώπου σε συνδυασμό με την τεχνολογία μπορούν να επαναπροσδιορίσουν (disrupt) την αγορά των εθνικών νομισμάτων.

Δεύτερον, οι δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης, όπως άλλωστε έχει επιβεβαιωθεί θεωρητικά, είναι πολύ ισχυρότερες από τις δεδομένες καταστάσεις (status quo).

Τρίτον, η «ισοτιμία ισορροπίας» μεταξύ Βitcoin και ενός κυρίαρχου νομίσματος, όπως το ευρώ και το δολάριο, θα προκύψει με τη συμμετοχή περισσότερων στη διαμόρφωση της συγκεκριμένης αγοράς.

Τέταρτον, η περιορισμένη προσφορά έχει οδηγήσει σε ένα βαθμό την άνοδο της τιμής, όμως το συγκεκριμένο νόμισμα αποτελείται από Satοshi (μικρότερη υποδιαίρεση) και ένα Βitcoin έχει 100.000.000 Satοshi!

Τελικά ο κόσμος είναι έτοιμος να γυρίσει, νομισματικά, στον κανόνα του χρυσού. Αυτή τη φορά όμως ο χρυσός είναι ψηφιακός. Όπως και με το φυσικό, η ζήτηση διαφοροποιείται από περίοδο σε περίοδο και αυτή η διαφοροποίηση οδηγεί τις τιμές. Τα πράγματα ίσως εδώ να είναι περισσότερο πολύπλοκα, ισχύει όμως για τις γενιές που έμαθαν αλλιώς.

Ποιος άλλωστε δεν θυμάται τις ανησυχίες των μεγαλύτερων σε ηλικία, με την υιοθέτηση του ευρώ από τη χώρα μας πριν από λίγα χρόνια; Αν θέλετε να πάρετε μια γεύση από το μέλλον, ρωτήστε ένα εικοσάχρονο τι γνώμη έχει για το ιστορικά πρώτο ευρωπαϊκό νόμισμα (δραχμή).

* Ο Θεόδωρος Ν. Κρίντας, PhD, είναι Επισκέπτης Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η Ιζάουρα Μαντσάι είναι Audit Assistant. Οι συγγραφείς ευχαριστούν θερμά τον Σόλωνα Μόλχο που τους έφερε σε επαφή.