Οι ευρωτράπεζες και οι επιπτώσεις από τα νέα λογιστικά πρότυπα

Η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (EBA-European Banking Authority) έδωσε πρόσφατα στο φως της δημοσιότητας τα αποτελέσματα μιας έρευνας που εκπόνησε σχετικά με την εκτίμηση των επιπτώσεων που θα έχει η εφαρμογή του Διεθνούς Προτύπου Χρηματοοικονομικής Αναφοράς 9 (ΔΠΧΑ 9 / IFRS 9) στις Ευρωπαϊκές τράπεζες. Η έρευνα βασίστηκε σε δείγμα 58 τραπεζών.

Από τα αποτελέσματά της φαίνεται πως οι τράπεζες βρίσκονται, ακόμα, σε αρχικό στάδιο προετοιμασίας για την εφαρμογή του IFRS 9. Την ίδια περίοδο, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA-European Securities and Markets Authority) εξέδωσε οδηγίες σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις γνωστοποιήσεων τις οποίες οι τράπεζες καλούνται να συμπεριλάβουν στους ισολογισμούς του 2016 και του 2017, ώστε να είναι ξεκάθαρη στο ευρύ επενδυτικό κοινό η επίπτωση της μετάβασης από το IAS 39 στο IFRS 9.

Τα ευρήματα της έρευνας που διενήργησε η EBA παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον και συνοψίζονται στα εξής:

— Το 75% των τραπεζών του δείγματος, αναμένει ότι η εφαρμογή του IFRS 9 θα δημιουργήσει έντονες διακυμάνσεις στην κερδοφορία τους. Το 60% αναμένει ότι θα επηρεαστεί η πιστωτική τους πολιτική σε θέματα όπως η τιμολόγηση και η διάρκεια των χρηματοδοτήσεων.

— Οι περισσότερες τράπεζες βρίσκονται στη φάση του σχεδιασμού των διαδικασιών ταξινόμησης και υπολογισμού της απομείωσης και ορισμένες μόνο έχουν περάσει στη φάση της υλοποίησης.

— Η εμπλοκή του διοικητικού συμβουλίου και της επιτροπής ελέγχου φαίνεται ότι είναι ακόμα περιορισμένη. Μαζί με τις προκλήσεις σε θέματα διακυβέρνησης, οι τράπεζες καλούνται να καλύψουν τις ανάγκες τους σε εξειδικευμένο προσωπικό (π.χ. με γνώση στην ανάπτυξη στατιστικών μοντέλων) καθώς και σε αγορά πληροφορικών συστημάτων, με αποτέλεσμα να αναμένεται αύξηση στις αντίστοιχες αμοιβές/ τιμές.

— Η έρευνα ανέδειξε ότι τα θέματα ποιότητας και πληρότητας των δεδομένων είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι τράπεζες μαζί με τη διαδικασία ελέγχου, την επικύρωση των μοντέλων και τη συμφωνία των αποτελεσμάτων με τις οικονομικές τους καταστάσεις. Επιπλέον, οι τράπεζες αντιμετωπίζουν δυσκολίες ως προς την ενσωμάτωση των μακροοικονομικών προβλέψεων στα μοντέλα υπολογισμού της αναμενόμενης ζημίας.

— Εκτιμάται πως η επίπτωση της υλοποίησης του IFRS 9 στα εσωτερικά μοντέλα (πιστωτικού κινδύνου, κινδύνου αγοράς και κινδύνου αντισυμβαλλομένου) θα πρέπει να γίνει σε συνδυασμό με τον σχεδιασμό των κεφαλαίων και ο έλεγχος αξιοπιστίας των μοντέλων θα πρέπει να γίνει αντικείμενο των εποπτικών αρχών. Μέχρι στιγμής, η έρευνα έδειξε ότι κάποιες τράπεζες ξεκίνησαν να διαμορφώνουν τις εσωτερικές τους πολιτικές για τον έλεγχο αξιοπιστίας των μοντέλων.

— Η εκτιμώμενη επιβάρυνση από την εφαρμογή του IFRS 9 οφείλεται κυρίως στον υπολογισμό της αναμενόμενης ζημίας των δανείων που εμπίπτουν στη δεύτερη κατηγορία (stage 2). Η επιβάρυνση εκτιμάται ότι θα είναι της τάξεως του 18% κατά μέσο όρο (και μέχρι 30% για το 86% των τραπεζών του δείγματος). Συνεπώς, οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν σημαντικές προκλήσεις ως προς την επίτευξη των στόχων κερδοφορίας, τόσο λόγω της τρέχουσας οικονομικής κατάστασης αλλά και λόγω της μετάβασης στο IFRS 9. Δεδομένου ότι οι τράπεζες δεν έχουν ακόμη μία σαφή εικόνα για το ποσό της αύξησης των προβλέψεων, είναι πολύ νωρίς για να αξιολογηθούν οι ευρύτερες επιπτώσεις στη λειτουργία των τραπεζών.

— Τα στοιχεία κεφαλαίου κοινών μετοχών της κατηγορίας 1 (CET 1) και ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας εκτιμάται ότι θα μειωθούν κατά μέσο όρο 59 και 45 μονάδες βάσης αντίστοιχα (και κατά 75 μονάδες βάσης για το 79% του δείγματος). Από την άλλη, περαιτέρω επιδείνωση της κεφαλαιακής επάρκειας αναμένεται λόγω του πρόσφατου αυστηρότερου πλαισίου στάθμισης των στοιχείων ενεργητικού.

Η ESMA τονίζει την ανάγκη για μια κοινή πρακτική στην υλοποίηση του νέου πλαισίου από τις τράπεζες, με διαφάνεια και σαφήνεια για τους επενδυτές, οι οποίοι θα βασίζονται στην ανάλυση των οικονομικών καταστάσεων προκειμένου να πάρουν αποφάσεις. Οι εταιρείες θα πρέπει να δημοσιεύουν όλες τις γνωστές μέχρι στιγμής πληροφορίες αλλά και εκείνες που μπορούν εύκολα να εκτιμηθούν, είτε είναι ποσοτικές είτε ποιοτικές, και δίνουν αξία λόγω της εφαρμογής του IFRS 9.

H ESMA εκτιμά ότι για τις περισσότερες εισηγμένες τράπεζες οι επιπτώσεις από την εφαρμογή του IFRS 9 θα είναι, λίγο-πολύ, γνωστές κατά τη σύνταξη των ενδιάμεσων οικονομικών τους καταστάσεων το 2017.

Για αυτό πιστεύει ότι η πρώτη εφαρμογή του IFRS 9 το 2018 δεν θα φέρει σημαντικές αποκλίσεις εκτός εάν υπάρχουν αλλαγές στο χαρτοφυλάκιο ή τη γενικότερη οικονομική κατάσταση. Η ESMA υποδεικνύει ότι σε περίπτωση που η επίπτωση της μετάβασης αναμένεται να είναι σημαντική, η εταιρεία θα πρέπει:

— Να παρέχει πληροφόρηση σχετική με τους αναμενόμενους λογιστικούς χειρισμούς.
— Να παρέχει ανάλυση των στοιχείων που σχετίζονται με τις επιπτώσεις της μετάβασης.
— Να εξηγεί τη φύση των όποιων επιπτώσεων, ώστε οι χρήστες των οικονομικών καταστάσεων να είναι σε θέση να κατανοήσουν τις διαφορές και τις κύριες επιπτώσεις σε σχέση με το IAS 39.
— Να παρέχει αξιόπιστη πληροφόρηση σχετικά με τους εποπτικούς δείκτες και τον σχεδιασμό των κεφαλαιακών αναγκών.
— Να εξηγεί τις επιπτώσεις στη διαχείριση κινδύνων καθώς και σε άλλους δείκτες μέτρησης της απόδοσης της τράπεζας.

Για την ελληνική αγορά, θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα πιστωτικά ιδρύματα:

— Έχουν σχεδόν ολοκληρώσει μία πρώτη μελέτη των επιπτώσεων του νέου προτύπου τόσο στις οικονομικές καταστάσεις όσο και στα μηχανογραφικά τους συστήματα, ενώ παράλληλα εξετάζουν και τις επιπτώσεις στις διαδικασίες τους.
— Η ερμηνεία του προτύπου και οι αποφάσεις σχετικά με την κατάταξη των ανοιγμάτων τους είναι ένα από τα κύρια θέματα που τις απασχολούν, όπως και τις περισσότερες της Ευρώπης.
— Οι εμπλεκόμενες μονάδες τους για την υλοποίηση του νέου πλαισίου, εργάζονται/συνεργάζονται στο να καταλάβουν τις επιπτώσεις του προτύπου στην εμπορική τους πολιτική.
— Δοθείσης της ευκαιρίας, βλέπουμε τις ελληνικές τράπεζες να προχωράνε και στη βελτίωση των συστημάτων τους σχετικά με τον υπολογισμού του Effective Interest Rate ή/και τον υπολογισμό των εξατομικευμένων προβλέψεων.
— Οι πρόσθετες προβλέψεις που καλούνται να πάρουν δεν θα είναι σημαντικές λόγω του υψηλού ποσοστού κάλυψης από προβλέψεις των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Η EBA θα συνεχίσει να επιβλέπει την επίπτωση της εφαρμογής του IFRS 9. Έχει ήδη ξεκινήσει τη διενέργεια δεύτερης άσκησης από τον Νοέμβριο 2016, βασισμένη στα στοιχεία του Σεπτεμβρίου 2016, και πρόκειται να ανακοινώσει τα αποτελέσματα το Φεβρουάριο 2017. Βασισμένη στα αποτελέσματα της δεύτερης έρευνας, ενδέχεται να εκδώσει καινούριες οδηγίες προς τις τράπεζες.

Το IFRS 9 αποτελεί προτεραιότητα για όλους τους ευρωπαϊκούς εποπτικούς μηχανισμούς. Οι υψηλές απαιτήσεις ως προς την επεξεργασία των δεδομένων, σε συνάρτηση με τις εποπτικές απαιτήσεις, σημαίνουν ότι οι τράπεζες θα πρέπει να επενδύσουν περισσότερο στην ποιότητα των δεδομένων. Ακόμα και αν οι τράπεζες είναι επιφορτισμένες με διάφορα άλλα έργα συμμόρφωσης, βάσει οδηγιών των εποπτικών αρχών, θα πρέπει να μείνουν προσηλωμένες στη σωστή εφαρμογή του IFRS 9.

*Ο Κώστας Λευκαδίτης είναι Διευθυντής στο Τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της KPMG