Economist: Η εποχή του ΣΥΡΙΖΑ

Οι ηγέτες της Ευρώπης συχνά κατηγορούνται ότι δεν έμαθαν τίποτα από την κρίση της ευρωζώνης. Αν όμως το διάστημα που προηγείται των εκλογών της 25ης Ιανουαρίου έχει αποδείξει κάτι, αυτό είναι ότι οι πολιτικοί έχουν γίνει... εξπέρ στην «σκοτεινή τέχνη» της διαχείρισης προσδοκιών. Ο ΣΥΡΙΖΑ λέει στους ψηφοφόρους ότι θα βάλει τέλος στην εποχή λιτότητας, διαβεβαιώνοντας ταυτόχρονα τους γερμανούς φορολογούμενους ότι δεν θέλει να τσακωθεί μαζί τους.

Οι γερμανοί αξιωματούχοι διαρρέουν στους δημοσιογράφους ότι είναι έτοιμοι για μια έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, δημοσίως όμως λένε το ακριβώς αντίθετο. Κάθε αόριστα σχετικό σχόλιο ευρωπαίου πολιτικού αναλύεται πολλαπλώς για κρυφά ή διπλά νοήματα. Οι Έλληνες συγχωρούνται που νομίζουν ότι χρειάζονται πτυχίο στην θεωρία των παιγνίων για να αποφασίσουν πώς θα ψηφίσουν.

Μετά από έξι χρόνια ύφεσης - τα πέντε υπό την κηδεμονία της μισητής τρόικας- το μέλλον της Ελλάδας στο ευρώ τίθεται και πάλι υπό αμφισβήτηση. Ο Αλέξης Τσίπρας, ο φλογερός νεαρός ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ, υπόσχεται πλήθος πολιτικών ευημερίας, στις οποίες περιλαμβάνονται μειώσεις στους φόρους και προσλήψεις στο δημόσιο, καθώς και μείωση του χρέους της Ελλάδας. Όμως τέτοιου είδους δεσμεύσεις φαίνεται πως είναι αντίθετες με αυτές που έχουν λάβει οι ελληνικές κυβερνήσεις ως αντάλλαγμα των διασώσεων που έχουν κρατήσει την χώρα στη νομισματική ένωση. Οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων έχουν καταγράψει απότομη αύξηση και υπάρχουν ανησυχητικά σημάδια για εκροές καταθέσεων από τις τράπεζες.

Κανένας δεν θέλει πραγματικά ένα Grexit, πόσω μάλλον οι Έλληνες: το 74% λέει ότι θέλει να παραμείνει στην ευρωζώνη. Μια έξοδος θα ήταν επώδυνη και με υψηλό κόστος. Όμως, σε αντίθεση με το 2012, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε για λίγο τις εκλογές, οι γερμανοί και άλλοι υπονόησαν ότι αυτή τη φορά η ευρωζώνη είναι σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσει μια αποχώρηση της Ελλάδας.

Υπάρχει ένας μηχανισμός διασώσεων, οι τράπεζες της Ευρώπης είναι σε καλύτερη κατάσταση και, μετά από το τεράστιο «κούρεμα» που δέχθηκαν οι ιδιώτες ομολογιούχοι το 2011, περισσότερο από τα τρία τέταρτα του ελληνικού χρέους βρίσκεται σε «επίσημα» χέρια, μειώνοντας τους φόβους για μετάσταση. Οι ξένοι επενδυτές μπορούν να ξεχωρίσουν καλύτερα τις χώρες μέλη της ευρωζώνης. Οι αποδόσεις των ομολόγων πέραν αυτών της Ελλάδας έχουν παραμείνει αμετάβλητες κατά τη διάρκεια της τελευταίας αναταραχής.

Σημαίνει αυτό ότι το ρίσκο που αντιπροσωπεύει η Ελλάδα είναι πλέον ανάλογο του μικροσκοπικού μεριδίου της στο ΑΕΠ της ευρωζώνης (2%); Δυστυχώς, όχι. Ένα Grexit θα διέλυε την ψευδαίσθηση ότι το να είναι κανείς κράτος μέλος της ευρωζώνης, είναι μη αναστρέψιμο. Μεσομακροπρόθεσμα, αυτό θα καθιστούσε το ευρώ μια πρόταση υψηλότερου ρίσκου, ανοίγοντας την πόρτα σε κερδοσκοπικές επιθέσεις σε άλλα μέλη της ευρωζώνης. Μην γελιέστε, λέει ανώτατος ευρωπαίος αξιωματούχος: ένα Grexit «θα ήταν καταστροφή». Για να αποφευχθεί όμως, θα πρέπει να υπάρξει συμβιβασμός και από τις δυο πλευρές –περισσότερο ίσως από την ελληνική πλευρά.

Οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιμένουν πως δεν θα δεχθούν ανατροπή στις βασικές δημοσιονομικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, εν μέρει υπό τον φόβο να μην ενθαρρυνθούν όσοι τάσσονται κατά της λιτότητας αλλού. Ούτε θα δεχθούν άλλη διαγραφή χρέους. Στην καλύτερη περίπτωση ο κ. Τσίπρας μπορεί να εξασφαλίσει πιο ήπιους όρους για την αποπληρωμή του χρέους, κυρίως περαιτέρω επέκταση των λήξεων.

Υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να θεωρηθεί ότι είναι δυνατή μια συμφωνία. Από το 2012 ο κ. Τσίπρας έχει γίνει πιο λογικός και ο ΣΥΡΙΖΑ πιο «επαγγελματίας». Έχει συσφίξει την κομματική πειθαρχία. Και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να χρειαστεί να βασιστεί στη στήριξη πιο μετριοπαθών κομμάτων για να κυβερνήσει: αυτό θα βοηθούσε τον κ. Τσίπρα να καταλήξει σε συμφωνία. Από την πλευρά τους, οι αξιωματούχοι της τρόικας εξετάζουν μια παράταση του μνημονίου ώστε να δοθεί χρόνος για διαπραγματεύσεις. Ο κ. Τσίπρας έχει σκαρφαλώσει στην κορυφή της ελληνικής πολιτικής σκηνής υποσχόμενος ρήξη με το παρελθόν, όμως στο τέλος μπορεί τελικά να υπογράψει σε μια κλασσική ευρωπαϊκή μεσοβέζικη λύση.

Οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι ήλπιζαν να αποφύγουν μια κυβέρνηση της οποίας θα ηγείται ο ΣΥΡΙΖΑ. Όμως δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη που μια χώρα που έχει δει πτώση 25% στο ΑΕΠ της, με ανεργία στο 26% και με πάνω από το ένα τρίτο του πληθυσμού της σε κίνδυνο φτώχειας, απορρίπτει αυτούς που επέβλεπαν αυτή τη μιζέρια. Οι γερμανοί και άλλοι συχνά κωφεύουν στα δεινά που προκαλούν οι πολιτικές λιτότητας που έχουν επιβάλει. Η έκπληξη είναι ότι ποτέ στο παρελθόν δεν είχε αναδυθεί μια ριζοσπαστική εναλλακτική.

Εν τούτοις, το ευρωπαϊκό κατεστημένο δικαίως ανησυχεί. Οι πιθανότητες ατυχήματος είναι πραγματικές. Ο κ. Τσίπρας πρέπει να «πουλήσει» μια συμφωνία στα πιο ακραία μέλη του κόμματός του, ορισμένοι εκ των οποίων ποτέ δεν είχαν πειστεί από το ευρώ. οι ηγέτες του ΣΥΡΙΖΑ είναι άπειροι διαπραγματευτές και οι προεκλογικές επαφές τους με κάποιους πιστωτές ήταν ελάχιστες ως ανύπαρκτες. Ακόμα χειρότερα, η τελευταία φάση της διάσωσης της Ελλάδας από την ευρωζώνη λήγει στο τέλος Φεβρουαρίου και στη συνέχεια αρχίζουν οι λήξεις διαφόρων ομολόγων. Αυτό δίνει μικρό χρονικό περιθώριο στον κ. Τσίπρα και την «εύθυμη μπάντα» των νεόφυτών του, να καταλήξουν σε κάποιον διακανονισμό.

Όπως η αντιμετώπιση της Ελλάδας εντός της ευρωζώνης δεν αφορούσε ποτέ μόνο την Ελλάδα, έτσι και σήμερα οι πολιτικές της έχουν αντίκτυπο πέραν των συνόρων της. Το Podemos, το κόμμα που αναδύθηκε από το πουθενά στην κορυφή των δημοσκοπήσεων στην Ισπανία, συντάσσεται ξεκάθαρα με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο ηγέτης του, Pablo Inglesias, χαρακτηρίζει τις ελληνικές εκλογές ως μια μάχη μεταξύ του κ. Τσίπρα και της γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ.

Η πλατφόρμα του Podemos είναι αλλοπρόσαλλη και οι ηγέτες του κόμματος, ένας όχλος αντικαπιταλιστών και fan του Ούγκο Τσάβεζ, δεν είναι έτοιμοι να κυβερνήσουν. Όμως, έχοντας ταρακουνήσει το παραπαίον δικομματικό σύστημα, μπορεί να έχουν ήδη προσφέρει μια πολύτιμη υπηρεσία στους Ισπανούς.

Μια θλιβερή «κληρονομιά» της κρίσης της ευρωζώνης ήταν η αποδυνάμωση των δεσμών της δημοκρατικής νομιμότητας μεταξύ των κυβερνώντων και των κυβερνούμενων. Η ευρωζώνη έχει μόλις έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει τις εντάσεις μιας νομισματικής ένωσης που δεν θα στηρίζεται από μια πολιτική ένωση. Και ο κ. Τσίπρας φαίνεται πιθανότερο να επιστρέψει στα σοσιαλιστικά συνθήματα, παρά να αντιμετωπίσει το κακόηθες πελατειακό σύστημα και τη διαφθορά στην Ελλάδα. όμως αν μια νίκη του ΣΥΡΙΖΑ δώσει στους Έλληνες την αίσθηση ότι έχουν τουλάχιστον κάποια μικρή επιρροή στη μοίρα τους, αυτό θα μπορούσε να επιδιορθώσει τις βλάβες των περασμένων ετών. Από την πλευρά τους, οι ευρωπαίοι μπορεί να θεωρήσουν εαυτούς τυχερούς ότι η πρώτη σοβαρή κονταρομαχία τους με τον λαϊκισμό, έχει πιθανότητες να αποφύγει την καταστροφή.