Μαρκάκης: Πώς θα καταπολεμηθεί το ξέπλυμα χρήματος

Έχουν περάσει 10 χρόνια από την πρώτη έκδοση της παγκόσμιας έρευνας της KPMG για τη νομιμοποίηση των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (ξέπλυμα χρήματος και χρηματοδότηση τρομοκρατίας) ή όπως έχει επικρατήσει AML (Anti-Money Laundering) και παρά τις δραματικές αλλαγές που συνέβησαν στον χρηματοοικονομικό χώρο, το AML παραμένει ψηλά στο ενδιαφέρον των διοικήσεων.

Εξάλλου τα ιδιαίτερα μεγάλα πρόστιμα που οι αρχές πλέον επιβάλλουν (τα οποία φτάνουν σε επίπεδα δισεκατομυρίων ευρώ) δεν είναι δυνατόν να τις αφήσουν αδιάφορες.

Στη φετινή μας έρευνα συμμετείχαν υπεύθυνοι για το AML από τις 1.000 μεγαλύτερες παγκοσμίως τράπεζες, σύμφωνα με την έκδοση του «The Banker Magazine - 2013» καθώς και συνεργάτες της KPMG σε πάνω από 40 χώρες.

Στους πρωταρχικούς στόχους της έρευνας περιλαμβάνονταν:

‒ Ο προσδιορισμός των αναδυόμενων τάσεων, ευκαιριών και απειλών

‒ Η καταγραφή των αντιλήψεων του κλάδου για το κανονιστικό πλαίσιο, το κόστος και την αποτελεσματικότητα

‒ Η συγκριτική αξιολόγηση των προσπαθειών AML στον χρηματοπιστωτικό τομέα.

Διαχρονικά, η έρευνα παρακολουθεί οκτώ θέματα, τα οποία παρουσιάζονται παρακάτω:

1. Προτεραιότητα για τα ανώτερα στελέχη - Το ενδιαφέρον της διοίκησης για το AML επανήλθε μετά από σχετική πτώση κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, με το 88% να το θεωρεί προτεραιότητα.

2. Κόστος συμμόρφωσης - Συνεχίζει να αυξάνεται και το 53% των τραπεζών το ανεβάζει σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα. Οι τρεις κύριες περιοχές επενδύσεων είναι συστήματα παρακολούθησης συναλλαγών, KYC έλεγχοι και επικαιροποιήσεις, και προσλήψεις προσωπικού.

3. Συνολική προσέγγιση - Πολιτική σε επίπεδο ομίλου ακολουθείται από την πλειονότητα των περιπτώσεων (95%), αλλά υπάρχει περιθώριο βελτίωσης αφού μόνο το 32% εξ αυτών καταφέρνει να διατηρήσει ομοιόμορφη συμμόρφωση σε όλες τις θυγατρικές.

4. Πολιτικώς Εκτεθειμένα Πρόσωπα (ΠΕΠ) – Συνεχίζουν να απασχολούν τις διοικήσεις με το 82% των ανωτάτων στελεχών να εμπλέκονται σε εγκρίσεις θεμάτων ΠΕΠ.

5. Γνωρίστε τον Πελάτη σας (Know Your Customer -KYC) – Παραμένει περιοχή αυξημένης επιμέλειας με το 70% να δηλώνει ότι δέχθηκε σχετικό έλεγχο από τις εποπτικές αρχές για τις διαδικασίες αναγνώρισης και πιστοποίησης ταυτότητας και αποδοχής πελατών.

6. Τήρηση κυρώσεων (sanctions compliance) - Παραμένει μια πρόκληση αλλά και ένα ευαίσθητο θέμα. Το 75% χρησιμοποιεί μηνύματα MT202COV SWIFT για τη μεταφορά κεφαλαίων, αλλά μόνο το 52% δηλώνει ότι στην περίπτωση έλλειψης στοιχείων προχωρά σε απόρριψη της συναλλαγής.

7. Παρακολούθηση συναλλαγών – Τα σχετικά συστήματα εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη δαπάνη για το AML, ενώ η ικανοποίηση για αυτά μειώθηκε όσον αφορά την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητά τους.

8. Κανονιστική προσέγγιση – Το 84% δήλωσε ότι ο ρυθμός και ο αντίκτυπος των κανονιστικών αλλαγών είναι σημαντική πρόκληση για τη λειτουργία τους.

Επιπλέον στην παρούσα έρευνα μελετώνται τα εξής δύο επιπλέον θέματα:

Στελέχωση και εκπαίδευση – Οι σχετικές πρωτοβουλίες απαιτούν συνεπή διεθνή προσέγγιση αφού η αποτελεσματική εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχή υιοθέτηση AML πρακτικών. Το 62% των μελών του Δ.Σ. και το 66% του προσωπικού πρώτης γραμμής έχουν λάβει σχετική εκπαίδευση, που όμως αφήνει χώρο για βελτίωση.

Εξωπορισμός – Υπάρχει αυξανόμενη τάση χρήσης πρακτικών εξωτερικής ανάθεσης (outsourcing) ή μεταφοράς (off-shoring) υπηρεσιών AML, αφού το 46% έχει -έστω μερικώς - μεταφέρει τις σχετικές λειτουργίες, παρά τις επιφυλάξεις ανωτέρων στελεχών λόγω απώλειας άμεσου ελέγχου και εποπτείας.

Πολλοί παγκόσμιοι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί συνεχίζουν να επενδύουν σημαντικά σε συστήματα ελέγχου για το AML και να διασφαλίζουν τη συμμετοχή των ανώτερων στελεχών της διοίκησης. Ωστόσο, σημαντικές προκλήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν. Συγκεκριμένα, η παρακολούθηση των συναλλαγών υπήρξε η μεγαλύτερη επένδυση από το 2004, αλλά παραμένει περιοχή με αδυναμίες. Η διατήρηση επικαιροποιημένων αρχείων πελατών, καθώς και η απόκτηση και η διατήρηση εκπαιδευμένου προσωπικού είναι επίσης μια πρόκληση, ενώ ο εντοπισμός και η παρακολούθηση των συνδεδεμένων με το «ξέπλυμα» φορέων έχει σημαντικά πρακτικά θέματα.

Αν και ο χρηματοπιστωτικός κλάδος κινείται όλο και περισσότερο προς μια παγκόσμια τυποποιημένη προσέγγιση, εξακολουθεί να υφίσταται μια σημαντική ασυνέπεια όσον αφορά την εφαρμογή ενός αποτελεσματικού πλαισίου ελεγκτικών μηχανισμών για το AML σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Ασαφείς κανονισμοί έχουν αφήσει κενά στα οποία η νομιμοποίηση των παράνομων εσόδων ευδοκιμεί.

Η κατάσταση στην Ελλάδα, σε συνολικό επίπεδο, δεν διαφέρει ουσιαστικά από τις διαπιστώσεις της διεθνούς έρευνας. Ένα στοιχείο που διαμορφώνει συνθήκες μεγαλύτερου βάρους προς τις μονάδες Κανονιστικής Συμμόρφωσης και AML των ελληνικών τραπεζών είναι η υποκατάσταση ελεγκτικών μηχανισμών του Υπουργείου Οικονομικών για φοροδιαφυγή σε συνάρτηση με ξέπλυμα χρήματος που την τελευταία διετία έχει δημιουργήσει μποτιλιάρισμα στις μονάδες και δυσκολία αντιμετώπισης του όγκου εργασίας.

Κλείνοντας, παρέχουμε τρεις προτάσεις της KPMG για τα Διοικητικά Συμβούλια:

1. Ορίστε ένα μέλος του Δ.Σ. με ευθύνη τη διατήρηση αποτελεσματικών δικλίδων ελέγχου AML.

2. Εξασφαλίστε ένα ευρύ πρόγραμμα διασφάλισης που θα ελέγχει τα συστήματα, τις λειτουργίες και τις διαδικασίες.

3. Ετοιμαστείτε αποτελεσματικά για τους εποπτικούς ελέγχους και διασφαλίστε ότι το Δ.Σ. μπορεί να επιδεικνύει γνώση και εποπτεία.

* Ο κ. Μανώλης Μαρκάκης είναι Διευθυντής, Τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου, Κανονιστικής Συμμόρφωσης και Διαχείρισης Κινδύνων, KPMG.