Πώς η Ελλάδα μπορεί να βγει από το φαύλο κύκλο

Οι περισσότεροι Έλληνες γνωρίζουν την έκφραση «φαύλος κύκλος». Όμως αν τους ρωτήσει κανείς εάν ξέρουν τον ενάρετο κύκλο, δεν αντιλαμβάνονται τι σημαίνει ή ακόμη αγνοούν την ύπαρξή του.

Μετά από έξι χρόνια ύφεσης που έχουν συρρικνώσει την οικονομία κατά 25% και έχουν οδηγήσει την ανεργία στο 27%, δεν αποτελεί έκπληξη που ο φαύλος κύκλος έχει μπει για τα καλά στο συλλογικό ασυνείδητο. Όμως υπάρχει και η ελληνική έκφραση του ενάρετου κύκλου και η χώρα ενδέχεται να έχει μπει σε έναν τέτοιον.

Η Αθήνα επέστρεψε στις αγορές την προηγούμενη εβδομάδα με έκδοση 5ετούς ομολόγου ύψους 3 δισ. ευρώ.

Η πρόκληση πλέον είναι να χρησιμοποιηθεί αυτό το θετικό momentum για να ενισχυθούν οι ενδείξεις ανάκαμψης της πραγματικής οικονομίας. Η εμπιστοσύνη μπορεί να είναι μεταδοτική. Δεν είναι μόνο οι επενδυτές που καλοβλέπουν την Ελλάδα. Το ίδιο κάνουν και οι εταίροι της στην Ε.Ε., με πρωτοστατούσα την Άγκελα Μέρκελ, που βρέθηκε στην Αθήνα την Παρασκευή.

Το βασικό κανάλι μέσω του οποίου θα μπορούσε να λειτουργήσει ένας ενάρετος κύκλος είναι οι επενδύσεις, που θα δημιουργήσουν τις πολυπόθητες θέσεις εργασίας. Καθώς βελτιώνονται οι συνθήκες χρηματοδότησης των εγχώριων τραπεζών, θα αρχίσουν σταδιακά να δίνουν περισσότερες χορηγήσεις. Την ίδια ώρα, οι ξένοι έχουν αρχίσει επίσης να επενδύσουν στη χώρα, απολαμβάνοντας χαμηλότερους μισθούς και χαμηλότερες τιμές στο real estate.

Ο Αντώνης Σαμαράς σχεδιάζει να παρουσιάσει το νέο «αναπτυξιακό μοντέλο» της χώρας αργότερα εντός του μήνα. Η γενική ιδέα είναι ότι η μελλοντική ελληνική οικονομία θα είναι λιγότερο επικεντρωμένη στην κατανάλωση και περισσότερο στις επενδύσεις και στις εξαγωγές. Θα προσπαθήσει να τοποθετηθεί στη διεθνή αγορά ως προμηθευτής τουριστικών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας, καθώς και ως σοβαρός παίκτης στα logistics, στις μεταφορές και στα τρόφιμα.

Όμως ο ενάρετος κύκλος δεν είναι διασφαλισμένος. Όπως πάντα, το βασικό ρίσκο είναι πολιτικό. Υπάρχει ο κίνδυνος είτε να καταρρεύσει η εύθραυστη κυβερνητική πλειοψηφία είτε η κυβέρνηση να αποτύχει να περάσει τις μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για να αλλάξει οριστικά σελίδα.

Δυστυχώς, η πιθανότητα κατάρρευσης της κυβέρνησης δεν μπορεί να αγνοηθεί δεδομένης της συνήθειας του Α. Σαμαρά να εμφανίζει αυτοκαταστροφικές τάσεις. Ο πλέον πρόσφατος αυτοτραυματισμός συνέβη με την υπόθεση Μπαλτάκου. Αν μη τι άλλο, το περιστατικό δείχνει ότι ο Σαμαράς δεν έχει σωστή κρίση αφού είχε τον συγκεκριμένο άνθρωπο τόσο κοντά του για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ωστόσο, η κυβέρνηση πιθανότατα θα επιβιώσει από αυτήν την υπόθεση. Υπάρχει πιθανότητα να παραμείνει στο τιμόνι της χώρας μέχρι τον Ιούνιο του 2016, οπότε και θα πρέπει να διενεργηθούν εθνικές εκλογές.

Το μεγάλο εμπόδιο είναι η εκλογή νέου Προέδρου της Δημοκρατίας τον Μάρτιο του 2015. Με βάση το Σύνταγμα, ο νέος Πρόεδρος θα πρέπει να ψηφισθεί από το 60% των βουλευτών, τη στιγμή που ο Σαμαράς ελέγχει ποσοστό λίγο μεγαλύτερο του 50%. Ευτυχώς, φαίνεται έτοιμος να παρουσιάσει έναν κεντροαριστερό υποψήφιο, ελπίζοντας πως θα συγκεντρώσει το επιπλέον 10%.

Μία ακόμη θετική εξέλιξη είναι ότι πιθανή επικράτηση της αντιπολίτευσης στις επόμενες γενικές εκλογές δεν φαντάζει τόσο τρομακτική όσο πριν από μία διετία. Ο ΣΥΡΙΖΑ επιμένει σε σχέδια που ενέχουν λαϊκισμό, όπως η επαναπρόσληψη δημοσίων υπαλλήλων. Όμως κάποιοι από τους βουλευτές του βάζουν νερό στο κρασί τους. Επιπλέον, ο ΣΥΡΙΖΑ δύσκολα θα καταφέρει να κυβερνήσει μόνος του.

Ένας πιθανός εταίρος είναι ένα εντελώς νέο κόμμα, φιλοευρωπαϊκό και κεντροκεντροαριστερό, το Ποτάμι, που είναι πλέον τρίτο στις δημοσκοπήσεις.

Ο Σταύρος Θεοδωράκης, πρώην δημοσιογράφος, λέει ότι θέλει να κυνηγήσει τα μικρά και μεγάλα παράσιτα που έχουν κρατήσει πίσω τη χώρα επί δεκαετίες. Υπάρχουν σαφώς πολλά που πρέπει να αντιμετωπιστούν, είτε είναι οι ολιγάρχες που ελέγχουν τα μέσα ενημέρωσης και αυξάνουν τις τιμές των καυσίμων, είτε οι μη ανταγωνιστικές πρακτικές που κρατούν ψηλά το κόστος σε αγαθά, από το γάλα έως τις νομικές υπηρεσίες, για να μην κάνω λόγο για την εκτετσμένη φοροδιαφυγή.

Οι άνθρωποι του Ποταμιού δεν έχουν ιστορικό στην εγχώρια πολιτική. Στην πραγματικότητα, απαγορεύεται στους υποψήφιους να είναι επαγγελματίες πολιτικοί. Επιπλέον, τα σχέδιά του δείχνουν κάπως μπερδεμένα. Ωστόσο, θα μπορούσε να αποτελέσει κυβερνητικό εταίρο είτε για τον ΣΥΡΙΖΑ είτε για τον Σαμαρά στις επόμενες εκλογές.

Εν τω μεταξύ, το μεγάλο ερώτημα είναι αν ο Σαμαράς θα υλοποιήσει πλήρως τις 300 ενέργειες που έχει συμφωνήσει με την Ευρώπη και το ΔΝΤ, οι οποίες έχουν να κάνουν κυρίως με τον εκσυγχρονισμό και την απελευθέρωση της οικονομίας.

Ο Σαμαράς δεν είναι ένας φυσικός μεταρρυθμιστής. Όμως ο Γιάννης Στουρνάρας είναι. Μια ανησυχία αφορά το ότι ο Στουρνάρας θα μεταφερθεί σε έναν ανασχηματισμό. Αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακή ιδέα, εάν αναλάβει επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας και αντικατασταθεί από τον Σταύρο Παπασταύρου, έναν οικονομικό σύμβουλο του πρωθυπουργού, όπως λένε οι φήμες στην Ελλάδα.

Όμως θα ήταν πραγματικά κρίμα εάν, έχοντας φτάσει μέχρι εδώ, η Αθήνα δεν τελειώσει τη δουλειά. Ή, όπως λέει η ελληνική παροιμία, φάγαμε τον γάιδαρο, ας μην αφήσουμε την ουρά...

*Ο κ. Dixon είναι αρθρογράφος στο Reuters.