Gros: «Αδύναμος κρίκος» οι ελληνικές εξαγωγές

H ελληνική οικονομία θα είχε ήδη βγει από την ύφεση αν οι εξαγωγές αυξάνονταν με τον ρυθμό της Πορτογαλίας ή της Ισπανίας, εκτιμά σε άρθρο του ο Daniel Gros.

Ο Γερμανός οικονομολόγος επισημαίνει πως, ενώ η Ιρλανδία και η Πορτογαλία έχουν επιστρέψει στις αγορές και έχουν αρχίσει και πάλι να αναπτύσσονται, η Ελλάδα δυσκολεύεται να επιτύχει τους στόχους του προγράμματος και αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο τρίτου πακέτου διάσωσης.

Σύμφωνα με τον ίδιο, το πρόβλημα της χώρας είναι οι εξαγωγές. Σημειώνει επίσης πως δεν πρέπει να δίνεται τόση σημασία στο πρωτογενές πλεόνασμα. Όπως τονίζει, το 2013 η ελληνική οικονομία εξήγαγε λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες από ό,τι το 2012. Την ίδια ώρα, όλες οι υπόλοιπες χώρες της περιφέρειας κατέγραψαν σημαντική αύξηση.

Ο D. Gros υποστηρίζει ότι η έλλειψη χρηματοδότησης και η χαμηλή εξωτερική ζήτηση δεν μπορούν να εξηγήσουν την ιδιαιτερότητα της Ελλάδας. Oι πορτογαλικές εξαγωγές αυξήθηκαν με ετήσιο ρυθμό 5% - 6% τα τελευταία χρόνια, παρά τις δυσμενείς εξωτερικές συνθήκες και την έλλειψη χρηματοδότησης από τις τράπεζες. Η αρνητική επίδοση στον τομέα των εξαγωγών δεν μπορεί να εξηγηθεί ούτε από τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα, καθώς το μισθολογικό κόστος σημείωσε τη μεγαλύτερη πτώση από οποιαδήποτε άλλη χώρα, με εξαίρεση την Ιρλανδία.

Η μοναδική εξήγηση για τις χαμηλές επιδόσεις της Ελλάδας είναι, σύμφωνα με τον ίδιο, οι σημαντικές στρεβλώσεις στην ελληνική αγορά και η αδυναμία προσαρμογής στις αλλαγές των τιμών. Στην Ιρλανδία, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, οι εξαγωγές σημείωσαν σημαντική άνοδο όταν κατέρρευσε η εγχώρια οικονομία και προσαρμόστηκαν οι μισθοί.

Όμως, όπως υπογραμμίζει, οι χώρες αυτές ήταν ήδη πιο ευέλικτες και σε μερικές περιπτώσεις εφάρμοσαν ισχυρές μεταρρυθμίσεις.

Στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι πολλές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που επιβλήθηκαν από την τρόικα έχουν οδηγήσει σε κάποια πραγματική βελτίωση. Αντιθέτως, πολλοί δείκτες που μετρούν την αποτελεσματικότητα με την οποία λειτουργούν η κυβέρνηση και η αγορά εργασίας έχουν επιδεινωθεί.

Το εύκολο επιχείρημα πως η Ελλάδα δεν έχει πολλά να εξάγει δεν έχει βαρύτητα, τονίζει ο D. Gros, λέγοντας πως το πρόβλημα δεν είναι ότι το επίπεδο των ελληνικών εξαγωγών είναι χαμηλό, αλλά ότι δεν αυξάνεται, γεγονός το οποίο θα έπρεπε να είναι εφικτό, ειδικά όταν ξεκινά από χαμηλή βάση. Πριν από μερικά χρόνια οι ελληνικές εξαγωγές ήταν στο ίδιο επίπεδο με την Πορτογαλία. Σήμερα η Πορτογαλία είναι μπροστά κατά 20 δισ. ευρώ, ποσό που αντανακλά απώλεια 10% για την Ελλάδα.

Η Ελλάδα έχει εκμηδενίσει το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αλλά σε αντίθεση με άλλες οικονομίες της ευρωζώνης η βελτίωση επιτεύχθηκε κυρίως μέσα από την υποχώρηση των εισαγωγών. Αυτό σημαίνει σύμφωνα με τον D. Gros ότι η ανάκαμψη δεν μπορεί να είναι βιώσιμη αν δεν αρχίσουν να αναπτύσσονται οι εξαγωγές. 

Συχνά, διατυπώνεται η άποψη ότι με λιγότερη λιτότητα η εγχώρια ζήτηση θα ήταν ισχυρότερη. Αυτό μπορεί να είναι σωστό, υποστηρίζει, αλλά όπως αναφέρει μια πιο ισχυρή εγχώρια ζήτηση θα οδηγούσε σε υψηλότερες εισαγωγές που θα έπρεπε να πληρωθούν με υψηλότερα έσοδα από εξαγωγές, καθώς η χώρα δεν μπορεί να συσσωρεύσει περισσότερο χρέος. Χωρίς εξαγωγές δεν υπάρχει και ανάπτυξη, υπογραμμίζει, προσθέτοντας ότι σε αυτό βασίζεται και η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους.

Όσον αφορά το πρόγραμμα προσαρμογής, εκτιμά πως έδωσε περισσότερο βάρος στη λιτότητα από την ανάπτυξη των εξαγωγών. Ο πραγματικός στόχος για κάθε χώρα που ξεκινά ένα πρόγραμμα προσαρμογής με διψήφιο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη των εξαγωγών, προσθέτει.

Παράλληλα, επισημαίνει πως καθοριστικό ρόλο παίζει ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόζονται οι μεταρρυθμίσεις και με τον οποίο ανταποκρίνεται η οικονομία. Ένα πρόγραμμα προσαρμογής πετυχαίνει ή αποτυγχάνει στη χώρα που το εφαρμόζει, όχι στις Βρυξέλλες ή στην Ουάσιγκτον, καταλήγει.

* O Daniel Gros είναι διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Πολιτικών Σπουδών (Centre for European Policy Studies) στις Βρυξέλλες.