Το ελληνικό «Ground Zerο» και οι ευκαιρίες

Τα τελευταία τριάντα χρόνια στη χώρα μας, από πολιτικούς και πολίτες, εμπεδώθηκαν αντιλήψεις όπως: το κράτος δεν χρεοκοπεί, μπορούμε να ζούμε με δανεικά, ο στόχος ζωής της νεολαίας (και όχι μόνο) μπορεί να είναι το βόλεμα στο δημόσιο, η Ελλάδα μπορεί, αντίθετα με όλες τις άλλες χώρες, να κάνει ό,τι επιθυμεί, οι πολιτικές ηγεσίες μπορούν να υπόσχονται και να κρύβουν την αλήθεια από τον ελληνικό λαό...

Σήμερα τίποτα από αυτά δεν ισχύει!

Αντίστοιχα, στον χώρο των αγορών και των επενδύσεων, ειδικά μετά την κρίση του 1999, εδραιώθηκαν απόψεις όπως: η αγορά ακινήτων είναι αποδοτική (πρόσοδος και υπεραξία), τα κρατικά ομόλογα είναι ασφαλής επένδυση, οι αγορές είναι για τους «ειδικούς», ο απλός επενδυτής θα πρέπει να προσανατολίζεται σε τραπεζικές καταθέσεις και ομόλογα, οι τραπεζικές μετοχές προσφέρουν ασφάλεια και απόδοση διαχρονικά...

Σήμερα τι από αυτά ισχύει;

Διεθνώς η πρόσφατη κρίση προκλήθηκε από την αγορά ακινήτων και τα δομημένα (και τοξικά) ομόλογα, οι «ειδικοί» εγκλωβισμένοι στις σοφιστικέ τους προτάσεις ζημιώθηκαν περισσότερο από τους «απλούς επενδυτές», συνειδητοποιήθηκε το ρίσκο των κρατικών ομολόγων, ενώ η απόλυτη εμπιστοσύνη για τις τραπεζικές καταθέσεις τέθηκε σε αμφιβολία, τέλος οι τραπεζικές μετοχές επλήγησαν περισσότερο από κάθε άλλη κατηγορία μετοχών.

Τώρα είναι η στιγμή -στο σημείο μηδέν- όπου θα πρέπει να διατυπωθούν καθαρά οι αρχές και οι αξίες, και σε αυτές θα πρέπει να συμφωνούμε όλοι, να αναδειχθούν καλές πρακτικές και αποδεκτές συμπεριφορές, και με αυτές θα πρέπει να είμαστε συμβατοί όλοι. Οι διαφορές μας μπορούν να ξεκινούν μετά από αυτό το ελάχιστο επίπεδο συνεννόησης και ανεκτικότητας.

Τα στοιχεία αυτά όμως είναι αναγκαία, αλλά δεν αρκούν. Απαιτείται να μεταδίδουμε αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης σε αυτούς με τους οποίους συναλλασσόμαστε. Τότε μπορεί το σημείο μηδέν να γίνει το σημείο καμπής για την επανεκκίνηση τόσο της χώρας όσο και του χώρου...

Η ανάγκη

Αυτό που αναδείχθηκε από την τρέχουσα κρίση είναι ότι δεν αρκούν οι διορθωτικές παρεμβάσεις, απαιτούνται διαρθρωτικές αλλαγές. Απαιτείται αλλαγή υποδείγματος και παραγωγικού μοντέλου, όχι απλή αναδιάταξη των συντελεστών. Αυτού του τύπου οι αλλαγές όμως εμπεριέχουν υψηλότερο ρίσκο -αβεβαιότητα σχετικά με την επιτυχία τους-, αλλά ταυτόχρονα και προσδοκίες για υψηλότερες αποδόσεις. Η επιτυχία εξόδου από την κρίση θα είναι αποτέλεσμα εξέλιξης της κοινωνίας και ανάπτυξης της οικονομίας και όχι απλής ανάκαμψης.

Αυτό το εγχείρημα απαιτεί χρηματοδότηση μακροπρόθεσμου ορίζοντα, υψηλών προσδοκιών στις αποδόσεις αλλά και αποδοχή υψηλού ρίσκου. Τέτοιας μορφής χρηματοδότηση είναι η αύξηση κεφαλαίου και η έκδοση χρέους στις διάφορες εναλλακτικές εφαρμογές.

Το πολυσχιδές επιχειρηματικό περιβάλλον παρουσιάζει ποικιλομορφία και ανομοιογένεια, οι δε επενδυτικές ανάγκες εμφανίζουν αντίστοιχη πολλαπλότητα. Τα προσφερόμενα χρηματοοικονομικά εργαλεία οφείλουν να «διαβάζουν» το επενδυτικό ανάγλυφο και να το ακολουθούν αντίστοιχα. Μόνο έτσι μπορούν να τοποθετηθούν αποτελεσματικά στη συγκυρία.

Η νέα αρχιτεκτονική για μια διαρκή επιτυχία

Τα χρηματοοικονομικά εργαλεία μπορούν να λειτουργήσουν μόνο σε ένα ευρύτερο περιβάλλον με επαρκή θεσμική ανάπτυξη, με ευκολία στο «επιχειρείν» και κατάλληλο φορολογικό σύστημα. Οι υποψήφιοι επενδυτές πρέπει να νιώθουν ότι λειτουργούν σε ένα ασφαλές, δίκαιο, άνετο και φιλικό περιβάλλον.

Για να έχει η προσέλκυση των επενδύσεων διάρκεια θα πρέπει και οι αγορές να παρέχουν ένα περιβάλλον ελεύθερης επιλογής, με διαφάνεια, προστασία και ασφάλεια. Η επενδυτική διαδρομή θα πρέπει να είναι «δίκαιη» και ασφαλής (διαφάνεια και ίση μεταχείριση) έτσι ώστε το αποτέλεσμα (κέρδος ή ζημία) να εξαρτάται μόνο από την ορθή ή λάθος επενδυτική επιλογή.

Για την έξοδο από την κρίση θα πρέπει να «ξαναανακαλύψουμε» την επιχειρηματικότητα, την ανταγωνιστικότητα και τη διάχυση του εισοδήματος μέσα από τις αγορές.

Ο στόχος είναι το κράτος να παίξει αποτελεσματικά τον ρυθμιστικό του ρόλο. Αλλά η περισσότερη ρύθμιση θα πρέπει να συνοδεύεται από λιγότερο κράτος. Η υπερβολική ρύθμιση πνίγει την αγορά. Η απορρύθμιση όμως δεν εξασφαλίζει την αποτελεσματικότητα των αγορών - ακυρώνει την ελεύθερη αγορά!

Για μια σταθερή και βιώσιμη αγορά απαιτείται να συμμετέχουν ιδιώτες και θεσμικοί επενδυτές, εγχώριοι και ξένοι. Οι εγχώριοι επενδυτές στέλνουν μηνύματα εμπιστοσύνης στους ξένους (κανένας ξένος δεν εμπιστεύεται μια αγορά αν δεν την εμπιστεύονται πρώτα οι ντόπιοι) και συμβάλλουν στη σταθερότητα του συστήματος (συχνά τα «γρήγορα» και μεγάλης μόχλευσης κεφάλαια του εξωτερικού σπεύδουν να εγκαταλείψουν μια αγορά στο πρώτο διεθνές «γύρισμα»).

Η «δεσπόζουσα θέση» των τραπεζών στον έλεγχο της ρευστότητας για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων πρέπει να δώσει τη θέση της σε ένα άλλο μοντέλο περισσότερο ισορροπημένο. Σε αυτό θα συμμετέχουν και το χρηματιστήριο αλλά και όλα τα άλλα είδη του χρηματοοικονομικού οικοσυστήματος (τράπεζες, θεσμικοί επενδυτές, venture capital κ.λπ.) καθιστώντας το μοντέλο περισσότερο αποτελεσματικό και αποδοτικό αφού θα εκτίθεται στον ελεύθερο ανταγωνισμό και περισσότερο σταθερό αφού θα έχει περισσότερους πυλώνες στήριξης (περισσότερους συμμετέχοντες).

Η πολιτεία θα πρέπει να εργαστεί για την εμπέδωση αισθήματος ασφάλειας για τις αγορές, ώστε να μπορεί να τις αξιοποιεί διαρκώς για την εφαρμογή του αναπτυξιακού της προγράμματος. Άλλωστε η δέσμευσή της για αυτό αποστέλλει αξιόπιστα μηνύματα ασφάλειας και εμπιστοσύνης στους υποψήφιους επενδυτές.

Τέλος, για να μεγιστοποιηθεί η ωφέλεια (διάρκεια και πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα) απαιτείται ένα ελάχιστο επίπεδο κεντρικού συντονισμού. Όλοι οι συμμετέχοντες πρέπει να βλέπουν την ίδια μεγάλη εικόνα. Το κράτος ως διαχειριστής του «δημοσίου συμφέροντος» θα πρέπει να διαμορφώσει το πλαίσιο και να ορίσει τον στόχο. Αυτή η εικόνα μαζί με το θεσμικό πλαίσιο ορίζουν το επενδυτικό περιβάλλον που πρέπει να είναι σαφές σε όλους - εντός και εκτός της Ελλάδας.

Αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει εναλλακτική. Άλλωστε τόσο στη χώρα όσο και στον χώρο είδαμε το εξής φαινόμενο: ατομικά ή ως ομάδες (επιμέρους συμφερόντων) κερδίζαμε μάχες..., αλλά τελικά όλοι μαζί χάσαμε τον πόλεμο...

* Ο κ. Παντελής Λάμπρου είναι Μηχανικός Η/Υ, INSEAD IEP και δραστηριοποιείται ως διευθυντικό στέλεχος στον χρηματοοικονομικό τομέα.