Ο φόρος στα κανάλια και οι... «τυφλοί μαθητές»

«Μη ρωτάς για ποιον χτυπάει η καμπάνα ... Χτυπάει για σένα». Αυτήν τη φράση έχει ως εισαγωγή (και τίτλο) ο Ernest Hemingway στο περίφημο βιβλίο του για τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Την πήρε από τον Άγγλο ποιητή John Donne, από τη συλλογή ποιημάτων Devotions Upon Emergent Occasions, Meditation XVII.

Και θα αναρωτηθείτε: γιατί αυτή η φιλολογική μα και ολίγον μακάβρια εισαγωγή;

Επειδή θα σχολιάσω μια απόφαση του Φορολογικού Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία μοιάζει μακρινή από εμάς τους απλούς ανθρώπους και συνήθεις φορολογουμένους: αφορά φορολόγηση του τηλεοπτικού σταθμού ΑΝΤΕΝΝΑ TV Α.Ε. [Ξεκαθαρίζω ότι δεν έχω καμιά σχέση με το σταθμό, δεν είναι πελάτες μου ούτε έχω συμφέρον, απλώς μου έκανε εντύπωση η απόφαση και θέλησα να τη σχολιάσω].

Και θα μου πείτε: τι μας νοιάζει εμάς η φορολογία του ΑΝΤΕΝΝΑ; Κι όμως, όταν τέτοια πράγματα συμβαίνουν στη φορολογική πόρτα του διπλανού, ας είναι και μεγαλοδιπλανός, πιθανότατα θα έρθουν και στη δική μας...

Το θέμα δεν είναι εδώ ότι επιβάλλεται «πολύς» φόρος. Πολύς φόρος έχει επιπέσει επί των κεφαλών όλων ημών. Το θέμα είναι ότι, ενώ δύο δικαστήρια είπαν, σωστά κατά τη γνώμη μου, προηγούμενα από την απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας ότι κακώς επιβλήθηκε ο φόρος αυτός, το Συμβούλιο Επικρατείας τον επικύρωσε.

Το θέμα: Το 1989, στο νόμο για την ίδρυση του ραδιοτηλεοπτικού συμβουλίου, ορίστηκε ανάμεσα σ' άλλα ότι το 0,3% ετησίως των ακαθάριστων εσόδων της ιδιωτικής τηλεόρασης θα παραχωρείται υπέρ του προγράμματος για την κάλυψη των αναγκών εκπαίδευσης και πληροφόρησης των τυφλών μαθητών. Ο τηλεοπτικός σταθμός ΑΝΤΕΝΝΑ πήγε στο Δικαστήριο και κέρδισε στο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών και στο Διοικητικό Εφετείο Αθηνών (αποφάσεις 15123/2007 και 1734/2010 αντίστοιχα), αλλά τελικά έχασε στο Συμβούλιο της Επικρατείας (απόφαση 1025/2013).

Κατά την ταπεινή μου γνώμη, οι αιτιολογίες, όσο η κλίματα των Δικαστηρίων μεγάλωνε, τόσο υστερούσαν σε ορθή νομική επιχειρηματολογία.

Συγκεκριμένα:

Το Πρωτοδικείο είπε ότι τα ακαθάριστα έσοδα, που αποτελούν τη βάση υπολογισμού του επίμαχου οικονομικού βάρους, δεν είναι μέγεθος προσδιοριστικό της φοροδοτικής ικανότητας του υπόχρεου, η οποία (φοροδοτική ικανότητα) μόνον από το πραγματικό εισόδημα (δηλαδή τα καθαρά κέρδη) μπορεί να καθοριστεί, διότι μπορεί μεν κάποιος να έχει τζίρο, αλλά το τελικό αποτέλεσμα ενδέχεται να είναι ζημιογόνο. Πώς γίνεται λοιπόν να τον φορολογήσω στον τζίρο, ενώ αυτός μπορεί να έχει στο τέλος ζημιά;

Πόσο δίκιο είχε το Πρωτοδικείο... Έτσι γράφει και το άρθρο 1 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος: «Επιβάλλεται φόρος στο συνολικό καθαρό εισόδημα, που προκύπτει...». Είναι δυνατόν να μπαίνει φόρος από τον τζίρο;

Υπάρχουν τριών ειδών φόροι ανάλογα με το λεγόμενο «αντικείμενο της φορολογίας», δηλαδή το τι φορολογείται: φόρος εισοδήματος (π.χ. ο φόρος που επιβάλλεται στην αμοιβή της εργασίας), φόρος περιουσίας ή κεφαλαίου (π.χ. φόρος κληρονομίας, ΦΑΠ) και φόρος δαπάνης ή κατανάλωσης (π.χ. δασμοί, ΦΠΑ, ΦΜΑ). Ο φόρος στον τζίρο δεν ανήκει σε καμιά από αυτές τις κατηγορίες. Μοιάζει να ανήκει στην πρώτη, αλλά τα ακαθάριστα έσοδα (τζίρος) δεν είναι ακόμη εισόδημα.

Το Εφετείο ασχολήθηκε με την υπόθεση κατόπιν έφεσης του ελληνικού δημοσίου. Ανήγαγε το θέμα στο συνταγματικό επίπεδο, είπε ότι με βάση το Σύνταγμα της χώρας οι φόροι πρέπει να είναι στον καθένα ανάλογα με τις δυνάμεις του, ότι στη φορολόγηση ισχύουν οι γενικές αρχές της καθολικότητας της επιβάρυνσης και της ισότητας έναντι των βαρυνομένων. Ότι, ακόμη, μπορεί ο φόρος να πλήττει ορισμένο μόνο κύκλο προσώπων ή πραγμάτων, εφόσον πλήττει ορισμένη φορολογητέα ύλη. Με άλλα λόγια, φόρος είναι κι ο σχολιαζόμενος, κι ας επιβλήθηκε μόνο στους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς, κατά τα άλλα ισχύει η αρχή της καθολικότητας...

Και καταλήγει, το Εφετείο, ότι ο φόρος αυτός δεν είναι σύννομος διότι «...δεν προκύπτουν τα κριτήρια που τελούν σε συνάφεια με το ρυθμιζόμενο θέμα».

Με άλλα λόγια, ο φόρος 0,3% που επιβλήθηκε στον τζίρο των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών, κατά το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών, δεν έχει σχέση με το ρυθμιζόμενο θέμα, που είναι η δημιουργία υποδομής σε πανελλαδική βάση για την κάλυψη των αναγκών εκπαιδεύσεως και πληροφορήσεως εγκυκλοπαιδικής μορφώσεως στους Έλληνες τυφλούς. Φτάσαμε λοιπόν στο έτος 2010 (ο νόμος ψηφίστηκε το 1989) για να διαπιστωθεί τελεσίδικα δικαστικά το (κατά την ταπεινή μου γνώμη) αυτονόητο: Τι σχέση έχει ο τζίρος της ιδιωτικής τηλεόρασης με τις ανάγκες των τυφλών; Γιατί δηλαδή πρέπει να πληρώσουν μόνο αυτοί; Θέλουμε ως κοινωνία να εκπαιδεύουμε τους τυφλούς; Μάλιστα, πολύ σωστά και θεμιτά. Γιατί το φορτώνουμε στην ιδιωτική τηλεόραση; Όλοι δεν είμαστε υποχρεωμένοι;

Και ήρθε μετά το Συμβούλιο Επικρατείας, το οποίο, στην απόφαση 1025/2013, στη σκέψη 8, γράφει ως αιτιολογία τα εξής: Αφού ξεκινάει ότι το ένδικο οικονομικό βάρος στερείται ανταποδοτικού χαρακτήρα, άρα είναι φόρος και αποβλέπει στην κοινωνική προστασία των τυφλών, εξυπηρετώντας γενικότερο δημόσιο συμφέρον, κατόπιν παραθέτει το άρθρο 15 του Συντάγματος για το σκοπό της ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, που είναι η μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων καθώς και προϊόντων λόγου και τέχνης, η εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων, η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, ο σεβασμός της αξίας του ανθρώπου και η προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας, και καταλήγει ότι «... θεμιτώς ο νομοθέτης εκτίμησε ότι το ως άνω βάρος πρέπει να φέρουν οι επιχειρήσεις της ιδιωτικής τηλεόρασης, έστω και υπολογιζόμενο επί των ακαθαρίστων εσόδων τους, χωρίς από τη ρύθμιση αυτή να παραβιάζεται η αρχή της καθολικότητας του φόρου».

Πρέπει να σημειώσω εδώ ότι στη σύνθεση αυτή συμμετείχαν επτά δικαστές, και οι τρεις είχαν διαφορετική άποψη... Σε κάθε περίπτωση, μέτρησε η ως άνω γνώμη των τεσσάρων δικαστών και ο νόμος κρίθηκε συνταγματικός.

Συνεπώς:
α) Δεν παραβιάζεται η αρχή της καθολικότητας, κι ας επιβάλλεται ο φόρος σε ολίγες ιδιωτικές επιχειρήσεις.
β) «Θεμιτώς» ο νομοθέτης εκτίμησε ότι πρέπει να πληρώσουν το φόρο αυτό οι ιδιωτικές τηλεοπτικές επιχειρήσεις, γιατί είναι υποχρεωμένες να μεταδίδουν ποιοτικά προγράμματα, ειδήσεις και πληροφορίες, και επίσης είναι υποχρεωμένες να συμβάλλουν στο σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και στην προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας...
γ) Δεν πειράζει που ο φόρος υπολογίζεται στα ακαθάριστα έσοδα, γιατί... έτσι.

Άρα η καμπάνα του φορολογικού νομοθέτη, βοηθούσης και της Τρίτης Εξουσίας, χτυπάει για σένα.

* Ο κ. Χαράλαμπος Τσέλιος είναι Δικηγόρος.