Τα νέα δεδομένα στην εταιρική διακυβέρνηση

Η εταιρική διακυβέρνηση έχει υιοθετηθεί στην Ελλάδα μέσω σχετικού ρυθμιστικού πλαισίου όπως αυτό διαμορφώνεται κυρίως με το Νόμο 3016/2002, που επιβάλλει τη συμμετοχή μη εκτελεστικών και ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών στα ΔΣ των ελληνικών εισηγμένων εταιρειών, τη θέσπιση και τη λειτουργία μονάδας εσωτερικού ελέγχου και την υιοθέτηση εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας.

Επίσης ο Νόμος 3693/2008 επιβάλλει τη σύσταση επιτροπών ελέγχου, καθώς και σημαντικές υποχρεώσεις γνωστοποίησης, όσον αφορά στο ιδιοκτησιακό καθεστώς και τη διακυβέρνηση μιας εταιρείας, ο Νόμος 3884/2010 που αφορά σε δικαιώματα των μετόχων και πρόσθετες εταιρικές υποχρεώσεις γνωστοποιήσεων προς τους μετόχους στο πλαίσιο της προετοιμασίας της Γενικής τους Συνέλευσης και ο Νόμος 3873/2010, που προβλέπει τη σύνταξη και γνωστοποίηση δήλωσης εταιρικής διακυβέρνησης για όλες τις εισηγμένες εταιρείες συντελούν στην προσπάθεια προσέγγισης των βέλτιστων πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης.

Παρόλα αυτά τίθεται το ερώτημα κατά πόσο οι Ελληνικές εισηγμένες εταιρείες επιθυμούν την ουσιαστική συμμόρφωση με το κόστος και τις προσπάθειες που αυτή συνεπάγεται ή στοχεύουν σε τυπική εφαρμογή και συμμόρφωση με τις βέλτιστες πρακτικές και το ρυθμιστικό πλαίσιο όπως αυτό έχει διαμορφωθεί έως τώρα.

Λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες δυσμενείς οικονομικές εξελίξεις, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που διέπουν τη σημερινή Ελληνική αγορά και οικονομία, το Χρηματιστήριο καθώς και την κατάσταση των Ελληνικών εισηγμένων εταιρειών, η υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης και ο έλεγχος αυτών θεωρείται απαραίτητη εκ των ουκ άνευ.

Την συγκεκριμένη απαίτηση καλείται να καλύψει το νέο σχέδιο νόμου για την Εταιρική Διακυβέρνηση το οποίο ενισχύει το ρυθμιστικό πλαίσιο και αναβαθμίζει τις πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης. Με το εν λόγω σχέδιο νόμου επέρχονται μια σειρά από σημαντικότατες αλλαγές στη διοίκηση και λειτουργία των εισηγμένων εταιρειών οι κυριότερες από τις οποίες παρουσιάζονται στη συνέχεια.

Ανεξάρτητα μέλη του ΔΣ

Τα ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη του διοικητικού συμβουλίου κατά τη διάρκεια της θητείας τους πρέπει να μην κατέχουν μετοχές σε ποσοστό μεγαλύτερο του 0,5% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρίας και να μην έχουν σχέση εξάρτησης με την εταιρία ή με συνδεδεμένα με αυτή πρόσωπα.

Βάσει του σχεδίου νόμου και επιπλέον των οριζόμενων στον Ν.3016/2002 σχέση εξάρτησης υπάρχει όταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου:

• Είναι ή να διετέλεσε κατά τα πέντε έτη πριν τον διορισμό του στο ΔΣ διευθυντικό στέλεχος ή υπάλληλος της εταιρίας, καθώς και εάν έχει ή είχε τις ως άνω ιδιότητες ή είναι διευθυντικό στέλεχος συνδεδεμένης με την εταιρία επιχείρησης κατά την έννοια του άρθρου 42ε παρ. 5 του κ.ν. 2190/1920 ή διατηρεί, ή διατηρούσε αμέσως πριν το διορισμό του, σχέση εξαρτημένης εργασίας ή έμμισθης εντολής με την εταιρία ή τις συνδεδεμένες με αυτήν επιχειρήσεις.

• Είναι υπάλληλος ή μέλος διοικητικού συμβουλίου νομικού προσώπου που είναι μέτοχος με ποσοστό συμμετοχής ίσο ή άνω του 5% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρίας ή εταιρίας του ιδίου ομίλου με αυτήν.

• Να έχει διατελέσει νόμιμος ελεγκτής της εταιρίας κατά τα τελευταία πέντε (5) έτη.

• Να έχει συγγένεια μέχρι δεύτερου βαθμού ή είναι σύζυγος εκτελεστικού μέλους του διοικητικού συμβουλίου ή διευθυντικού στελέχους ή μετόχου της εταιρίας που κατέχει ποσοστό ίσο ή άνω του 5% του μετοχικού κεφαλαίου ή συνδεδεμένης με αυτήν επιχείρησης κατά την έννοια του άρθρου 42ε παρ. 5 του κ.ν. 2190/1920.

Ο χαρακτηρισμός μέλους διοικητικού συμβουλίου ως ανεξάρτητο τίθεται ετησίως σε συζήτηση για επιβεβαίωση ή αναθεώρηση από το διοικητικό συμβούλιο πριν την δημοσιοποίηση της ετήσιας οικονομικής έκθεσης της εταιρίας στην οποία και συμπεριλαμβάνεται σχετική διαπίστωση.

Πολιτική Αμοιβών

Η εταιρία οφείλει να αναρτά την πολιτική αμοιβών της στην ιστοσελίδα της και να τη διατηρεί ανηρτημένη στην εκάστοτε ισχύουσα μορφή της, καθώς και να την περιλαμβάνει στη δήλωση εταιρικής διακυβέρνησης.

Η πολιτική αμοιβών περιγράφει τα χρηματοοικονομικά και μη χρηματοοικονομικά κριτήρια όπως ιδίως τη σχέση μεταξύ της αμοιβής, της απόδοσης και των στόχων απόδοσης με βάση τα οποία καθορίζεται η πολιτική αμοιβών και οι αμοιβές των μελών του διοικητικού συμβουλίου, των διευθυντικών στελεχών και των εσωτερικών ελεγκτών της, είτε αυτές οι αμοιβές είναι άμεσες, έμμεσες ή αναβεβλημένες για το μέλλον, είτε αφορούν άλλα οφέλη των μελών του διοικητικού συμβουλίου της εταιρίας ή θυγατρικών αυτής όπως δικαιώματα προαίρεσης αγοράς μετοχών, παροχή δωρεάν μετοχών, συνταξιοδοτικά προγράμματα, αποζημιώσεις απολύσεων, καθώς και το ποσοστό των αμοιβών που συνίσταται σε μετρητά.

Το σύνολο της αμοιβής και των τυχόν άλλων ωφελημάτων ανά άτομο, όπως έχει προσδιοριστεί ανωτέρω, που κατεβλήθη από την εταιρία ή από εταιρία συνδεδεμένη με αυτή κατά την έννοια του άρθρου 42ε παρ. 5 του κ.ν. 2190/1920 στα εκτελεστικά μέλη διοικητικού συμβουλίου και στα πέντε υψηλότερα αμειβόμενα άτομα που κατέχουν διευθυντικές θέσεις ή άλλως ασκούν διευθυντικά καθήκοντα στην εταιρία, δημοσιοποιείται στο πλαίσιο της ετήσιας οικονομικής έκθεσης της εταιρίας.

Το διοικητικό συμβούλιο συστήνει επιτροπή αμοιβών, αποτελούμενη αποκλειστικά από μη εκτελεστικά και ανεξάρτητα μέλη του διοικητικού συμβουλίου. Τα καθήκοντα της επιτροπής αμοιβών είναι ενδεικτικά τα εξής:

α) Η υποβολή προτάσεων στο διοικητικό συμβούλιο σχετικά με την αμοιβή κάθε εκτελεστικού μέλους του, συμπεριλαμβανομένων των αποδοχών βάσει κινήτρων,

β) Η εξέταση και η υποβολή προτάσεων στο διοικητικό συμβούλιο, όσον αφορά στο συνολικό μέγεθος των ετήσιων μεταβλητών αμοιβών στην εταιρία,

γ) Η εξέταση και η υποβολή προτάσεων στο διοικητικό συμβούλιο (και μέσω αυτού στη Γενική Συνέλευση των μετόχων, όταν αυτό απαιτείται) αναφορικά με τα προγράμματα χορήγησης δικαιωμάτων προαίρεσης αγοράς μετοχών ή χορήγησης μετοχών,

δ) Η υποβολή προτεινόμενων στόχων απόδοσης σχετικά με τις μεταβλητές αμοιβές μελών διοικητικού συμβουλίου ή στόχων συνδεδεμένων με προγράμματα χορήγησης δικαιωμάτων προαίρεσης ή μετοχών.

Εσωτερικός Έλεγχος

Στις αρμοδιότητες του Εσωτερικού Ελέγχου προστίθενται επιπλέον των όσων ορίζονταν στο Ν.3016/2002 τα εξής:

• Ελέγχει την τήρηση των δεσμεύσεων που περιέχονται στα ενημερωτικά δελτία και τα επιχειρηματικά σχέδια της εταιρίας σχετικά με τη χρήση των κεφαλαίων που έχουν αντληθεί από οργανωμένη αγορά.

• Ελέγχει τη νομιμότητα των αμοιβών και πάσης φύσεως παροχών προς τα μέλη της διοικήσεως αναφορικά με τις αποφάσεις των αρμοδίων οργάνων της εταιρίας.

• Ελέγχει τις σχέσεις και συναλλαγές της εταιρίας με τις συνδεδεμένες με αυτήν εταιρίες κατά την έννοια του άρθρου 42ε παρ. 5 του κ.ν. 2190/1920, καθώς και των σχέσεων της εταιρίας με τις εταιρίες στο κεφάλαιο των οποίων συμμετέχουν με ποσοστό τουλάχιστον 10% μέλη του διοικητικού συμβουλίου της εταιρίας ή μέτοχοί της με ποσοστό τουλάχιστον 10%.

• Ελέγχει την τήρηση της εφαρμογής της πολιτικής αμοιβών της εταιρίας.

• Διασφαλίζει ότι οι διαδικασίες αναγνώρισης και διαχείρισης των κινδύνων που εφαρμόζονται είναι επαρκείς.

• Διασφαλίζει την ποιότητα και αξιοπιστία της παρεχόμενης πληροφόρησης προς το διοικητικό συμβούλιο σχετικά με το σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου.

• Η Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου διασφαλίζει τη συμμόρφωση με το Πλαίσιο Επαγγελματικής Εφαρμογής του Εσωτερικού Ελέγχου.

Ενημέρωση Μετόχων

Για την εκλογή μελών διοικητικού συμβουλίου, το διοικητικό συμβούλιο παρέχει στη Γενική Συνέλευση ενημέρωση σχετικά με τα ακόλουθα:

(α) Τους λόγους που δικαιολογούν την υποψηφιότητα

(β) Αναλυτικό βιογραφικό σημείωμα το οποίο θα περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με την παρούσα δραστηριότητα του υποψηφίου, τη συμμετοχή του σε άλλα διοικητικά συμβούλια εταιριών καθώς και άλλες θέσεις εντολοδόχου ή πληρεξουσίου που κατέχει στην Ελλάδα και το εξωτερικό με διάκριση ανάμεσα στις θέσεις που κατέχει σε εταιρίες που ανήκουν στον ίδιο όμιλο και στις θέσεις που κατέχει σε εταιρίες εκτός του ομίλου, και

(γ) Τα κριτήρια που χρησιμοποιεί η εταιρία προκειμένου να καθορίσει εάν ο υποψήφιος τυχόν βρίσκεται σε κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων με ένδειξη ιδίως τυχόν σχέσης μεταξύ της εταιρίας στην οποία ο υποψήφιος εργάζεται ή απασχολείται κατά κύριο λόγο και της εταιρίας για το διοικητικό συμβούλιο της οποίας είναι υποψήφιος.

Κυρώσεις

Η ευθύνη για την τήρηση των διατάξεων του παρόντος από την εταιρία ανήκει στα μέλη του Διοικητικού της Συμβουλίου τα οποία υπέχουν συλλογική ευθύνη, ανεξαρτήτως της ιδιότητάς τους ως εκτελεστικά ή μη εκτελεστικά. Σε περίπτωση μη τήρησης των υποχρεώσεων των άρθρων του εν λόγω νόμου, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς μπορεί να επιβάλλει στα μέλη του διοικητικού συμβουλίου ή σε όποιο πρόσωπο, μέλος ή μη του διοικητικού συμβουλίου, έχουν τυχόν ανατεθεί οι σχετικές αρμοδιότητες αυτού, επίπληξη ή πρόστιμο μέχρι ένα εκατομμύριο ευρώ.

Γενικότερα, το σχέδιο νόμου έχει ως στόχο εκτός των άλλων να ενισχύσει τον ρόλο των ανεξάρτητων μελών του Δ.Σ. και να διασφαλίσει την ουσιαστική ανεξαρτησία τους, όπως επίσης να αναβαθμίσει τον ρόλο του εσωτερικού ελέγχου καθώς και να αυξήσει τη διαφάνεια σε επίπεδο αμοιβών διοίκησης.

Σε κάθε περίπτωση όμως εκτός των νομοθετικών ρυθμίσεων, οι οποίες στην προκειμένη περίπτωση είναι σαφώς θετικές και προς τη σωστή κατεύθυνση, ο σημαντικότερος ίσως παράγοντας για την ουσιαστική συμμόρφωση με τις βέλτιστες πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης είναι η ίδια η νοοτροπία και κουλτούρα των Διοικήσεων των Ελληνικών εισηγμένων επιχειρήσεων.

Συνίσταται με πρωτοβουλία φορέων όπως η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, το Χρηματιστήριο Αξιών, το Ελληνικό Συμβούλιο Εταιρικής Διακυβέρνησης (ΕΣΕΔ), ο Σύνδεσμος Επενδυτών – Διαδικτύου (ΣΕΔ), η Ένωση Εισηγμένων Εταιρειών (ΕΝ.ΕΙΣ.ΕΤ.) να διεξαχθεί διάλογος για την ουσιαστική και όχι τυπική συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του Νόμου. Είναι γεγονός ότι οι περισσότερες εταιρείες όπως έχουν δείξει σχετικές έρευνες δεν έχουν επενδύσει στη συμμόρφωση με τις βέλτιστες πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης και κανένας νόμος δεν πρόκειται να αλλάξει την προσέγγιση τους αν δεν καταλάβουν οι ίδιες την χρησιμότητα των καλών πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης.

* Ο Δρ. Ανδρέας Γ. Κουτούπης CMIIA, CIA, CCSA, CRMA, CICA, CCS, Director - είναι επικεφαλής Τμήματος Εταιρικής Διακυβέρνησης και Εσωτερικού Ελέγχου, Mazars Greece. Ο Δημήτρης Τσαπόγας, CICA, CCS, είναι Manager τμήματος Εσωτερικού Ελέγχου, Mazars - Greece