NYT: «Βλακεία» η τήρηση των κανόνων στην Ελλάδα

Στη Γερμανία λέγεται πως τα οικονομικά αποτελούν κλάδο της ηθικής φιλοσοφίας. Η ανάπτυξη είναι επιβράβευση της καλής συμπεριφοράς. Αυτή η αρετή συμπεριλαμβάνει τη λιτότητα και την αποφυγή του χρέους. Από αυτήν την άποψη, η προώθηση της ανάπτυξης μέσω της αύξησης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων είναι το αποκορύφωμα της ανηθικότητας.

Τα οικονομικά στην Ελλάδα είναι κάτι διαφορετικό. Είναι κλάδος της προσωπικής επινοητικότητας. Στην ελληνική προσέγγιση έχουν προσκολληθεί λέξεις με στοιχεία που παραπέμπουν στην ηθική, όπως η «διαφθορά» και η «ρουσφετολογία», όμως για τους Έλληνες η τήρηση των κανόνων ήταν μια μορφή βλακείας. Αν οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι, ποιος θα μπορούσε να είναι ο σκοπός της προσωπικής ακεραιότητας; Καλύτερα, σκέφτηκαν οι Έλληνες, να εμπιστευθείς το «φακελάκι» και το «ρουσφέτι», παρά να μπλέξεις την ηθική με την υλική εξέλιξη.

Όπως αναφέρει σε άρθρο γνώμης του στους New York Times ο Roger Cohen, η κρίση της ευρωζώνης υπήρξε πολλά πράγματα, μεταξύ των οποίων και μια υπενθύμιση της παλαιάς ρήσης «παντρέψου βιαστικά, μετανόησε με την ησυχία σου». Όμως, στην καρδιά της βρίσκεται μια κρίση δύο ηθικών, της βόρειας και της νότιας.

Ένας Γερμανός, ο Μαρτίνος Λούθηρος, ήταν αυτός που πυροδότησε τη Μεταρρύθμιση με τις αντιρρήσεις του για την παπική διαφθορά, την πώληση άφεσης αμαρτιών και την παπική εξουσία που συγχωρούσε αμαρτήματα. Αυτό ήταν μια καλή περίπτωση βόρειας εντιμότητας εναντίον της νότιας χαλαρότητας, της παγερής αυστηρότητας εναντίον της ηλιόλουστης ελαστικότητας: η σύγκρουση μιας προσπάθειας να διατηρηθεί το υψηλό ηθικό ιδανικό της ανθρωπότητας με ένα σύστημα το οποίο ως σημείο εκκίνησης έπαιρνε τα ανθρώπινα λάθη.

Μερικούς αιώνες αργότερα, ήρθε ένα κοινό νόμισμα, το οποίο προσπαθεί να ενώσει τον προτεσταντικό βορρά με τον καθολικό ή ορθόδοξο νότο, μια Ευρώπη που πέρασε τη Μεταρρύθμιση με μια άλλη που δεν την είχε περάσει. Τα προβλήματα ήταν αναπόφευκτα.

Στην Ελλάδα, όπως το έθεσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, το σύστημα ήταν το εξής: «Τα κόμματα χρησιμοποιούσαν τα υπουργεία για να επιβραβεύσουν κόσμο. Το μεγάλο παζάρι ήταν μια θέση στο Δημόσιο για ψήφους. Όμως, έπρεπε να μπορείς να χρηματοδοτήσεις το σύστημα. Αυτό ήταν εντάξει για όσο έρρεε το χρήμα και τα δάνεια δίνονταν με ευκολία. Τώρα όμως που δεν ισχύει αυτό, δεν έχεις άλλη επιλογή από το να είσαι αποδοτικός».

Άπαξ και έπιανες δουλειά στο Δημόσιο, ήσουν «βολεμένος» κατά το ελληνικό –ή «sistemato» κατά τους Ιταλούς. Και στις δύο χώρες, αυτό σήμαινε ότι ήσουν διά βίου ενοποιημένος σε ένα σύστημα που σου επέτρεπε να δουλεύεις μέτρια, να έχεις νωρίτερα μια καλή σύνταξη, ίσως να μαζέψεις κανένα-δυο «φακελάκια» για κάποια χάρη, και να βρεις και αλλού δουλειά στον ελεύθερο χρόνο σου για να βγάλεις επιπλέον χρήματα.

Αυτή ήταν μια ελαστική, αλλά μη αποδοτική μορφή οργάνωσης. Είναι επίσης ασύμβατη με το κοινό νόμισμα βορρά-νότου.

Κατά τον κ. Μητσοτάκη, «η μεταρρύθμιση (του Δημοσίου) είναι δύσκολη και επώδυνη», αλλά «απαραίτητη».

Ο ίδιος, πάντως, θεωρεί πως στο θέμα της κινητικότητας έχει μεγάλη υποστήριξη. «Κοιτάξτε, στον ιδιωτικό τομέα 1,3 εκατ. έχασαν τη δουλειά τους από τότε που ξέσπασε η κρίση, και σχεδόν κανένας στον δημόσιο τομέα. Λόγω του ότι η μεταρρύθμιση αναβαλλόταν, ο ιδιωτικός τομέας φορολογήθηκε και τιμωρήθηκε ως εναλλακτική λύση. Υπάρχει σιωπηλή πλειοψηφία για τη μεταρρύθμιση αυτή. Είχαμε ένα κράτος που ήταν υπερβολικά μεγάλο – χωρίς αξιοκρατία, χωρίς πειθαρχική δραστηριότητα και με πολλούς που μπήκαν από την πίσω πόρτα. Κάποιοι υπάλληλοι μάλιστα πληρώνονταν ακόμα και στη φυλακή».

«Μπορούμε να έχουμε καλύτερη αξία για τα χρήματα και να ανταποκριθούμε στις δεσμεύσεις της χώρας μου», ανέφερε ο κ. Μητσοτάκης. «Όμως οι πιστωτές μας πρέπει να καταλάβουν ότι ο βασικός κίνδυνος σήμερα είναι αν επιχειρήσουν να επιβάλουν περισσότερα μέτρα - οποιαδήποτε περαιτέρω προσπάθεια επιβολής φόρων στα εισοδήματα δεν θα λειτουργήσει. Η λιτότητα έχει παρατραβήξει. Όταν ο πρωθυπουργός μας συναντηθεί με τον πρόεδρο Ομπάμα αυτόν τον μήνα, ένα από τα βασικά μηνύματά του θα είναι αυτό ακριβώς».

Η Ευρώπη πρέπει να γεφυρώσει το ηθικό της χάσμα. Οι Έλληνες μπορούν να μάθουν κάτι για τα οικονομικά ως ηθική φιλοσοφία. Και οι Γερμανοί όμως μπορούν να μάθουν ότι η λιτότητα ως οικονομικό εργαλείο έχει τα όριά του και πως η χρήση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης δεν είναι αμάρτημα. Το ευρώ το ίδιο είναι μάθημα ηθικής.