Δίκοπο μαχαίρι οι «καθαρές εξαγωγές» ρεύματος από Ελλάδα

Σαν είδηση είναι αναμφίβολα σημαντική και δείχνει τον ρόλο που παίζει πλέον η Ελλάδα για την ενεργειακή ασφάλεια της ευρύτερης γειτονιάς.

Το 2024, η Ελλάδα αναδείχθηκε σε καθαρό εξαγωγέα ρεύματος στην περιοχή, για πρώτη φορά από το 2000. Το ισοζύγιο δηλαδή εισαγωγών-εξαγωγών είχε καθαρά εξαγωγικό πρόσημο, γεγονός που αναδεικνύει την πρόοδο που έχει διανύσει η χώρα, η οποία επί είκοσι και πλέον χρόνια είχε μόνιμο έλλειμμα και οι ανάγκες της εξαρτώνταν από τις εισαγωγές ρεύματος μέσω των βόρειων γειτόνων μας.

Το αναμφίβολο αυτό πλεονέκτημα για την ασφάλεια της χώρας και την ευρωστία του ενεργειακού μας συστήματος έχει ωστόσο και μια «σκοτεινή πλευρά» για τους τελικούς καταναλωτές. Αυτή ακριβώς η ισχυρή ζήτηση από γειτονικές χώρες και κυρίως από τον άξονα Βουλγαρίας - Ρουμανίας - Ουγγαρίας, όπου οι ανάγκες για ρεύμα έχουν πολλαπλασιαστεί από τότε που, λόγω του πολέμου, η Ουκρανία σταμάτησε τις εξαγωγές, έχει ως αποτέλεσμα να «τραβά» τις ελληνικές χονδρεμπορικές τιμές προς τα πάνω.

Ένα φαινόμενο που ανάγκασε την κυβέρνηση να ανασύρει ξανά το όπλο των επιδοτήσεων στο ρεύμα, χορηγώντας ενισχύσεις για τρεις συνεχόμενους μήνες (εκτός από τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο, πρόκειται να το κάνει και για τον Φεβρουάριο), για να συγκρατήσει τις τιμές λιανικής.

Σε συνδυασμό με τις συχνές συνθήκες «σκοτεινής άπνοιας» των τελευταίων μηνών, δηλαδή την απουσία φωτοβολταϊκών και αιολικών (Dankelflaute), τις φτωχές διασυνοριακές διασυνδέσεις των γειτόνων, αλλά και την τεχνητή μείωση των ροών από τη Κεντρική στην Αν. Ευρώπη, η αύξηση των ελληνικών εξαγωγών έχει ως αποτέλεσμα να «τσιμπάνε» και οι τιμές στο εγχώριο χρηματιστήριο ενέργειας.

Εκτός από το προφανές θετικό στίγμα, η αλλαγή του προφίλ μας στον ενεργειακό χάρτη έχει προσώρας και μια αρνητική διάσταση.

Την αξιοθαύμαστη αυτή μεταστροφή της χώρας που πέρυσι ήταν καθαρός εξαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας για πρώτη φορά μετά από είκοσι και πλέον χρόνια, σχολίασε με χθεσινή του ανάρτηση στο LinkedΙn, ο σύμβουλος του πρωθυπουργού στα ενεργειακά, Νίκος Τσάφος, θυμίζοντας ότι το 2019, οι εισαγωγές είχαν καλύψει το 20% των ετήσιων αναγκών μας, κάνοντας peak, όπως δείχνει το παρακάτω γράφημα.

Είχαν προηγηθεί νωρίτερα χθες, τα μηνιαία στοιχεία του ΑΔΜΗΕ για τις ροές ηλεκτρικής ενέργειας μέσω των διεθνών διασυνδέσεων της Ελλάδας (Βουλγαρία, Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Ιταλία, Τουρκία), που δείχνουν ότι το 2024 οι εξαγωγές ξεπέρασαν τις εισαγωγές κατά 22 GWh.

Πώς οι εξαγωγές «τραβούν» προς τα πάνω τις τιμές

Σχολιάζοντας αυτό ακριβώς το παράδοξο, δηλαδή ότι οι ελληνικές εξαγωγές λειτουργούν αρνητικά ως προς τις εγχώριες τιμές ρεύματος, ο κ. Τσάφος επισημαίνει ότι χρειάζεται ακόμα να γίνει πολλή δουλειά για να μετατραπεί αυτό το «εθνικό» πλεονέκτημα σε χαμηλότερες τιμές για τους καταναλωτές.

Στην πράξη, η αναφορά του παραπέμπει στο γεγονός ότι η περίοδος της μεγάλης αύξησης των ελληνικών εξαγωγών ρεύματος προς τα Βαλκάνια αφορούσε το δίμηνο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 2024, όπου κατά τις βραδινές ώρες το ρεύμα που εξήχθη προς Βορρά, παρήχθη κυρίως από θερμικές μονάδες και συγκεκριμένα από φυσικό αέριο.

Το πράσινο ελληνικό ενεργειακό μείγμα απαρτίζεται ακόμη στη συντριπτική του πλειοψηφία από φωτοβολταϊκά, με λιγοστή συμμετοχή αιολικών. Επομένως τα βράδια, δηλαδή τις ώρες με τη μεγαλύτερη ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια στην περιοχή, όταν οι γείτονες έχουν και τις μεγαλύτερες ανάγκες, οι εξαγωγές προέρχονται σε μικρό μόνο βαθμό από ΑΠΕ. Προφανώς, δεν ισχύει το ίδιο κατά τα μεσημέρια.

Αυτή την πλευρά της θετικής εξέλιξης για την ελληνική οικονομία και το εγχώριο ενεργειακό σύστημα που δείχνει να αποκτά όλο και πιο ισχυρά θεμέλια, σχολίασε χθες και ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης.

«Εμείς κάνουμε και με το παραπάνω το καθήκον μας στις ΑΠΕ και με τις επενδύσεις σε δίκτυα. Στη δεδομένη όμως συγκυρία, αυτό καταλήγει μπούμερανγκ, οι χώρες που κάνουν εξαγωγές στην ουσία τιμωρούνται. Το γεγονός ότι είμαστε εξαγωγικοί ανεβάζει τις τιμές.

Διότι δυστυχώς είμαστε σε μια γειτονιά με πανάκριβες τιμές, από τις υψηλότερες στην Ευρώπη. Αυτοί που είναι οι καλύτεροι, που παράγουν περισσότερη ενέργεια από ΑΠΕ, που εγκαινιάζουν νέες μονάδες αερίου και έχουν περισσότερες διασυνδέσεις, τιμωρούνται γιατί βρίσκονται στη λάθος γειτονιά.

Αυτή είναι η αδυναμία του να μην έχεις μια ολοκληρωμένη αγορά στην ΕΕ, δηλαδή να μην κυκλοφορούν ελεύθερα οι ενεργειακές ροές απ’ άκρη σε άκρη, με βάση τις αρχές της οικονομίας», ανέφερε χαρακτηριστικά χθες ο υπουργός, στο περιθώριο εκδήλωσης του ΥΠΕΝ για την παρουσίαση των προγραμμάτων της εξοικονόμησης ενέργειας.

Το εξαγωγικό πρόσημο αναμένεται ότι θα συνεχίσει στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας, όσο η γειτονιά καταγράφει έλλειμμα. Ειδικά δηλαδή κατά τους χειμερινούς μήνες και για όσο θα συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, που έχει καταστήσει την άλλοτε καθαρά εξαγωγική χώρα, αμιγώς εισαγωγική, με πιθανή αλλαγή της τάσης από την άνοιξη και μετά, όταν και οι καταναλώσεις θα αρχίσουν να υποχωρούν.