Επενδύσεις: Το «μενού» του δεύτερου εξαμήνου

Μπροστά σε μια νέα, αδιόρατη φάση βρίσκεται η παγκόσμια οικονομία, καθώς μια σειρά γεγονότα στο κοντινό μέλλον μπορούν να οδηγήσουν τις εξελίξεις σε οποιαδήποτε κατεύθυνση, είτε θετική είτε αρνητική, με τις πιθανότητες να είναι οριακά μοιρασμένες.

Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές τα μέτωπα είναι πολλά και κυρίως με σημαντική βαρύτητα.
Οι γερμανικές εκλογές, η πολιτική αβεβαιότητα σε αρκετές χώρες (Πορτογαλία, Ισπανία, Αίγυπτος κ.α.), οι γεωπολικές ανησυχίες (Συρία, Ιράν), το βάθεμα της κρίσης στην ευρωζώνη, οι μελλοντικές κινήσεις των κεντρικών τραπεζών, οι νομισματικές «αντιμαχίες», η μείωση των ρυθμών ανάπτυξης σημαντικών αναπτυσσόμενων χωρών (Κίνα, Βραζιλία κ.α.), ο κίνδυνος αποπληθωρισμού και η κατάληξη της "αντιδικίας" μεταξύ ΗΠΑ - Γερμανίας για τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης είναι ορισμένα από τα γεγονότα που αναμένεται να καθορίσουν τόσο τη διαμόρφωση των τάσεων των αγορών όσο -και το κυριότερο- τη μελλοντική πορεία της οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Μια μικρή αναδρομή

Μέσα από τις ηλεκτρονικές σελίδες του euro2day από το 2010 προχωρήσαμε σε μια σειρά προβλέψεων, οι οποίες δεν περιορίζονταν στο επίπεδο των μελλοντικών κατευθύνσεων των επιμέρους αγορών αλλά επεκτείνονταν και σε γενικότερες οικονομικές εκτιμήσεις.

Το 2010, με αφορμή το ελληνικό δημοσιονομικό πρόγραμμα, η εκτίμηση έκανε λόγο για αποτυχία στο σκέλος των δημοσιονομικών εσόδων, για αύξηση της ανεργίας, μείωση της κατανάλωσης και για ανάγκη αναδιάρθρωσης του χρέους.

Την επόμενη χρονιά αναφερθήκαμε στη διάχυση της κρίσης, στην επάνοδο σε υφεσιακούς ρυθμούς στην ευρωζώνη (υπενθυμίζουμε ότι τα στοιχεία εκείνη την περίοδο δεν συνηγορούσαν υπέρ αυτής της άποψης) και στο ενδεχόμενο υποβάθμισης της πιστοληπτικής διαβάθμισης των ΗΠΑ.

Πέρυσι, λόγω της κρισιμότητας της κατάστασης και της ανυπαρξίας των πολιτικών ηγεσιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η πρόβλεψη έκανε λόγο για επικείμενη παρέμβαση των κεντρικών τραπεζών (αποδίδοντάς τους τον χαρακτηρισμό "ιππικό"), γεγονός που λίγο αργότερα όντως έλαβε χώρα, με τη δήλωση «...whatever it takes» του κ. Draghi στην ομιλία στο Λονδίνο και τις αποφάσεις της Fed και της BoJ για επέκταση της πολιτικής πιστωτικής επέκτασης.

...2013

Λαμβάνοντας υπόψη την αβεβαιότητα που προκαλούν οι "εκκρεμότητες" που προαναφέραμε στην εισαγωγή, οποιαδήποτε πρόβλεψη κρίνεται επισφαλής, ιδιαίτερα για το διάστημα μετά τη λήξη του τρέχοντος τριμήνου.
Το μόνο που μπορεί να τονισθεί με ακρίβεια είναι το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε μια νέα φάση (την τρίτη κατά σειρά) της κρίσης και της διαχείρισης αυτής.

Η φάση αυτή έχει ως κύρια χαρακτηριστικά τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης σε διεθνές επίπεδο (συνέχιση της ύφεσης στην ευρωζώνη), τα χαμηλά επίπεδα πληθωρισμού, την αύξηση του δημοσίου χρέους και τα ιστορικά υψηλά επίπεδα ανεργίας.

Ο πυρήνας του οικονομικού προβλήματος και των παγκόσμιων ανισορροπιών βρίσκεται στην Ευρώπη και στην επιλογή του πλέον αποτυχημένου -όπως αποδεικνύεται - μίγματος μακροοικονομικής πολιτικής, δηλαδή της δημοσιονομικής προσαρμογής μέσω της γενικευμένης και αυστηρής λιτότητας.

Επιπρόσθετα, αρνητικό αντίκτυπο προκαλεί η εμμονική προσήλωση των Ευρωπαίων αξιωματούχων σε θεσμικούς κανόνες που τέθηκαν σε ευνοϊκές οικονομικές περιόδους του παρελθόντος, περιορίζοντας τη δράση τους σε τεχνικές παρεμβάσεις μείωσης της έντασης κάποιων φαινομένων (π.χ. της ανεργίας των νέων), χωρίς να υπεισέρχονται στα πραγματικά και βαθύτερα αίτια των συσσωρευμένων προβλημάτων.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών έχουν κατατεθεί αξιοποιήσιμες προτάσεις, όπως η μερική αμοιβαιοποίηση του χρέους, η ενίσχυση του ρόλου της ΕΚΤ, η τραπεζική ενοποίηση, το ευρωπαϊκό ταμείο εγγύησης καταθέσεων, η ευελιξία των δημοσιονομικών ορίων για την ενεργοποίηση πολιτικών ενίσχυσης της ανάπτυξης, η εύρεση εναλλακτικών τρόπων χρηματοδότησης, η ουσιαστική ενεργοποίηση του ρόλου της E.I.B. και του Ε.Ι.F., η ενιαία αντιμετώπιση της φοροαποφυγής και της φοροδιαφυγής κ.ά. Δυστυχώς οι αποφάσεις που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα δεν έχουν κατορθώσει να δώσουν ικανοποιητικές απαντήσεις στα κρίσιμα θέματα που ταλανίζουν την Ευρώπη και εκείνο που παρατηρείται είναι η συνεχής υπεκφυγή των πολιτικών ηγεσιών, που αναβάλλουν τις οριστικές αποφάσεις για το μέλλον, κάνοντας προσωρινούς πυροσβεστικούς συμβιβασμούς της τελευταίας στιγμής. Να υπενθυμίσουμε επίσης τη ριψοκίνδυνη επιλογή του bail in για τις τραπεζικές διασώσεις, που πρωτοεφαρμόστηκε στην περίπτωση της Κύπρου και συμπεριελήφθη στις αποφάσεις για τους μελλοντικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης των κεφαλαιακών προβλημάτων των ευρωπαϊκών τραπεζών.

Αρκετοί αναλυτές τονίζουν ότι η συσσώρευση των προβλημάτων αυξάνει τον κίνδυνο κοινωνικών εκρήξεων και πολιτικών εντάσεων σε διάφορες περιοχές της Μεσογείου, με απρόβλεπτες συνέπειες για τη συνοχή των χωρών αυτών.

Το σύνολο και η πολυπλοκότητα των ανοιχτών ζητημάτων και η αβέβαιη κατάληξή τους δημιουργούν ένα περιβάλλον, ιδιαίτερα μετά τις γερμανικές εκλογές, που θα θα μπορούσε αυτήν τη στιγμή να χαρακτηρισθεί - χρησιμοποιώντας τον τίτλο της γνωστής κινηματογραφικής ταινίας - «Τοπίο στην ομίχλη».

Μετά τις παραπάνω διαπιστώσεις, η εκτίμηση για την περίοδο μετά το τρίτο τρίμηνο του έτους έχει ως πιο πιθανό το σενάριο επιδείνωσης της κατάστασης (ενδεχομένως περιορισμένης κι ελεγχόμενης κλίμακας), προτού αναγκαστικά λάβει χώρα η ευκταία εύρευση οριστικής λύσης στην Ευρώπη, είτε λόγω διεθνών πιέσεων είτε στο πλαίσιο μιας ευρύτερης συντονισμένης παρέμβασης (στα πρότυπα του 2008-2009).

Επενδυτική τακτική

Πρέπει κατ' αρχάς να επισημανθεί ότι οι αγορές, κυρίως τα χρηματιστήρια, έχουν επιδείξει σημαντική ανοχή στις παλινωδίες των πολιτικών ηγεσιών, στην αποτυχία των εφαρμοσμένων δημοσιονομικών προγραμμάτων και στην επιδείνωση των μακροοικονομικών δεδομένων.

Ο σημαντικότερος λόγος της θετικής πορείας των αγορών είναι οι αποφάσεις των κεντρικών τραπεζών, και συγκεκριμένα η παροχή άπλετης ρευστότητας και οι μειώσεις των βασικών επιτοκίων, που συμβάλλουν στον μέγιστο βαθμό στην ενίσχυση της διάθεσης ανάληψης αυξημένου επενδυτικού ρίσκου.

Παράλληλα, σε μικροοικονομικό επίπεδο, οι αμερικανικές εταιρείες έχουν βελτιώσει σημαντικά τα μεγέθη τους (καθαρή κερδοφορία και κύκλος εργασιών), με αποτέλεσμα οι μετοχές τους να καταγράφουν σημαντικά κέρδη στο δωδεκάμηνο.

Ωστόσο, η δήλωση Bernanke τον προηγούμενο μήνα για σταδιακό περιορισμό και οριστική διακοπή στο β΄ εξάμηνο του επόμενου έτους της ασκούμενης νομισματικής πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης (quantitative easing) είχε αρνητικό αντίκτυπο.

Αποτελέσματα υπήρξαν η διόρθωση των μετοχικών αξιών, η πρόκληση σημαντικών εκροών στις ομολογιακές αγορές, με συνέπεια την άνοδο των yields των κυβερνητικών χρεογράφων, και η υποχώρηση των νομισμάτων των αναπτυσσόμενων χωρών έναντι του δολαρίου.

Στην παρούσα φάση, οι αγορές έχουν ανακτήσει τον βηματισμό τους στηριζόμενες στις θετικές -στην πλειονότητά τους- ανακοινώσεις των εταιρικών αποτελεσμάτων στις ΗΠΑ και στις καθησυχαστικές, σε δεύτερο χρόνο, δηλώσεις Bernanke σχετικά με το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, οδηγώντας τους αμερικάνικους δείκτες σε νέα ιστορικά υψηλά.

Για το διάστημα μέχρι το τέλος του τρίτου τριμήνου δεν αναμένονται αξιοσημείωτες μεταβολές στην πορεία των αγορών, με τις μετοχές να διατηρούν την πρωτοκαθεδρία στις προτιμήσεις των επενδυτών. Προτείνεται το μεγαλύτερο μέρος ενός μετοχικού χαρτοφυλακίου να αποτελείται από μετοχές των ΗΠΑ (σε ποσοστό 80%) και το υπόλοιπο από ευρωπαϊκούς τίτλους.

Η κατηγορία επενδύσεων με αρνητικές προσδοκίες είναι τα κρατικά ομόλογα, λόγω της διαφαινόμενης αύξησης των yields είτε ως συνέπεια εμφάνισης πληθωριστικών πιέσεων (θετικό σενάριο ανάπτυξης), είτε ως αποτέλεσμα της σταδιακής απομείωσης του ρυθμού παρέμβασης των κεντρικών τραπεζών.

Η αγορά των εμπορευμάτων αντικατοπτρίζει τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης διεθνώς και την έλλειψη πληθωριστικών πιέσεων, κατάσταση που αναμένεται να διατηρηθεί το προσεχές διάστημα.

Στο πεδίο των νομισμάτων, το δολάριο συγκεντρώνει μεγαλύτερες πιθανότητες ενίσχυσης έναντι του ευρώ και του γεν, καθώς η αμερικανική οικονομία βρίσκεται από μακροοικονομική σκοπιά σε καλύτερη εικόνα συγκριτικά με την ευρωζώνη και την Ιαπωνία.

Σε πιο μακροπρόθεσμο επίπεδο, οι επενδυτές θα πρέπει να συνυπολογίσουν τις σημαντικές προαναφερόμενες εκκρεμότητες και να καθορίσουν ανάλογα τη στρατηγική τους. Σε περίπτωση ανεπιθύμητων εξελίξεων η επίδραση στις αγορές θα είναι έντονα αρνητική, και ως εκ τούτου η προστασία του κεφαλαίου θα πρέπει να καταστεί άμεση προτεραιότητα.

Παράλληλα, οι επενδυτές θα πρέπει να επανακαθορίσουν τα όρια ανοχής τους στην ανάληψη ρίσκου και την προσδοκώμενη απόδοση των χαρτοφυλακίων τους. Στις σημερινές συνθήκες των ιστορικά χαμηλών επιτοκίων απόδοση της τάξεως 5%-7% θα πρέπει να θεωρείται απόλυτα ικανοποιητική.

Ελληνική οικονομία

Η ελληνική οικονομία, μετά τη συμπλήρωση τριών ετών από την προσφυγή στον μηχανισμό στήριξης, βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο.

Σημαντικά ζητήματα παραμένουν ανοιχτά, δυσχεραίνοντας κατ' αρχάς τη σταθεροποίηση και μετέπειτα τη βελτίωση της κατάστασης.

Προσωπική εκτίμηση είναι ότι η οριστική επίλυση των προβλημάτων θα κριθεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο από τη διάθεση, την ικανότητα, την κατάλληλη προετοιμασία και την αποφασιστικότητα των πολιτικών ηγεσιών.

Στο περυσινό άρθρο είχαμε αναφέρει τα εξής: «Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η θετική και ειλικρινής διάθεση συνεργατικότητας και αλληλεγγύης τόσο στο εσωτερικό κοινωνικό επίπεδο, όσο και στις σχέσεις μας με τους εταίρους - δανειστές. Δεύτερο βήμα η παραγωγή έργου. Η μείωση δαπανών - σπατάλης, η πάταξη της γραφειοκρατίας και της φοροδιαφυγής, η απλοποίηση των επενδυτικών διαδιακασιών, το άνοιγμα κλειστών αγορών, η αξιοποίηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας, οι στοχευμένες αποκρατικοποιήσεις, η εκμετάλλευση ορυκτού πλούτου, η αξιοποίηση του συνόλου του ανθρώπινου δυναμικού και το κοινωνικό δίχτυ προστασίας πρέπει να αποτελέσουν βασικές προτεραιότητες...».

Εάν στις παραπάνω διαπιστώσεις που εξακολουθούν να ισχύουν, προσθέσουμε την ανάγκη εύρεσης λύσης σε ζητήματα όπως η βιωσιμότητα του χρέους και η επίτευξη βιώσιμου πρωτογενούς πλεονάσματος, η εξάντληση της φοροδοτικής ικανότητας της συντριπτικής πλειονότητας φυσικών και νομικών προσώπων τη στιγμή που συνεχίζεται η διαχρονική αδυναμία συλλογής εσόδων, η θωράκιση του τραπεζικού συστήματος και η αντιμετώπιση των επισφαλών δανείων, η έλλειψη ρευστότητας στην αγορά, έχουμε μια πιο πλήρη εικόνα των σοβαρών ζητημάτων που θα απασχολήσουν στο εγγύς μέλλον το σύνολο του πολιτικού και του οικονομικού κόσμου της χώρας.

Το μέγεθος των προβλημάτων και η κρισιμότητα της κατάστασης δεν αντιμετωπίζονται με επικοινωνιακά κατασκευάσματα και με καλλωπισμένες αφηγήσεις.

Είναι η ώρα των πράξεων και των απτών αποτελεσμάτων.