Gros: Γιατί οι τράπεζες "ζόμπι" απειλούν την Ευρώπη

Το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα είναι πολύ μεγάλο και υποκεφαλαιοποιημένο, αλλά το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει είναι ότι πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες δεν διαθέτουν ένα μακροπρόθεσμα βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο, εκτιμά ο Daniel Gros του CEPS.

Το μέγεθος του τραπεζικού τομέα αποτελεί εστία ανησυχίας, γιατί με συνολικό παθητικό στο 250% του ΑΕΠ της ευρωζώνης οποιαδήποτε αναταραχή τοποθετεί υπερβολικό βάρος στους εθνικούς προϋπολογισμούς.

Την ίδια ώρα, όσο μεγαλύτερος είναι ο τραπεζικός τομέας τόσο πιο δύσκολο είναι να βρεθούν οι πόροι για την ενίσχυση των κεφαλαίων των τραπεζών.

Η δυσκολία αυτή καθίσταται μεγαλύτερη, τονίζει, από το γεγονός πως ένας μεγάλος αριθμός ευρωπαϊκών τραπεζών δεν διαθέτει αξιόπιστα σχέδια για να επιστρέψει στην κερδοφορία στο άμεσο μέλλον.

Στην Ισπανία, οι τράπεζες τα τελευταία χρόνια βασίστηκαν σε ένα μοντέλο έκδοσης 30ετών στεγαστικών δανείων, τα επιτόκια των οποίων συνδέονταν με διατραπεζικά επιτόκια όπως το Euribor, με ένα spread λιγότερο από 100 μονάδες βάσης για όλη τη διάρκεια του δανείου.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ. Gros, το μοντέλο αυτό ήταν επικερδές μόνο για όσο διάστημα οι ισπανικές τράπεζες είχαν τη δυνατότητα να χρηματοδοτούνται με spread χαμηλότερο από 100 μονάδες βάσης. Σήμερα τα ισπανικά τραπεζικά ιδρύματα καλούνται να καταβάλουν πολύ μεγαλύτερο τίμημα και διατηρούνται σε λειτουργία λόγω της φθηνής χρηματοδότησης από την ΕΚΤ.

Οι ιταλικές τράπεζες έχουν εγκλωβιστεί στην πρακτική της χρηματοδότησης των εγχώριων επιχειρήσεων, την ώρα που το ΑΕΠ της Ιταλίας έχει πάψει να αναπτύσσεται. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις της χώρας έχουν προκαλέσει μεγάλες απώλειες στις τράπεζες, το κόστος χρηματοδότησης των οποίων έχει αυξηθεί.

Ως εκ τούτου, παραμένει πολύ δύσκολο να δει κανείς πώς θα μπορέσουν οι ιταλικές τράπεζες να επιστρέψουν στην κερδοφορία.

Εν τω μεταξύ, τα πράγματα στον Βορρά της Ευρώπης δεν είναι ακριβώς ρόδινα. Στη Γερμανία, οι τράπεζες έχουν σχεδόν μηδενικά κέρδη από την υπερβάλλουσα ρευστότητα που έχουν καταθέσει στην ΕΚΤ. Αλλά το κόστος χρηματοδότησής τους δεν είναι μηδενικό. Οι γερμανικές τράπεζες μπορεί να είναι σε θέση να εκδίδουν χρεόγραφα με πολύ χαμηλά επιτόκια, αλλά τα επιτόκια αυτά παραμένουν υψηλότερα σε σχέση με τα κέρδη τους από την ΕΚΤ. 

Σύμφωνα με τον κ. Gros, το πρόβλημα της αναδιάρθρωσης των τραπεζών "ζόμπι" της Ευρώπης δεν μπορεί να αφεθεί στις αγορές. 

Μια τράπεζα που δεν διαθέτει ένα βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο δεν συρρικνώνεται σταδιακά για να οδηγηθεί τελικά στη διάλυση. Η τιμή της μετοχής της μπορεί να υποχωρήσει κοντά στο μηδέν, αλλά οι πελάτες της θα συνεχίσουν να αγνοούν τις πραγματικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Την ίδια ώρα, οι πιστωτές της θα συνεχίσουν να της προσφέρουν χρηματοδότηση, γιατί θα αναμένουν πως οι εθνικές αρχές θα παρέμβουν προτού αυτή καταρρεύσει. 

Όπως επισημαίνει ο κ. Gros, η ΕΚΤ θα ξεκινήσει από το επόμενο έτος έναν έλεγχο των στοιχείων ενεργητικού των ευρωπαϊκών τραπεζών, αλλά δεν θα είναι σε θέση να εξετάσει τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των επιχειρηματικών μοντέλων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Οι σημερινοί ιδιοκτήτες θα αρνηθούν μέχρι το τέλος να χάσουν τον έλεγχο, ενώ οι εθνικές αρχές δεν θα παραδεχθούν πως οι εθνικοί τους "πρωταθλητές" δεν έχουν αξιόπιστο σχέδιο βιωσιμότητας. 

Η διατήρηση στη ζωή ενός αδύναμου τραπεζικού συστήματος έχει υψηλό οικονομικό κόστος, τονίζει ο κ. Gros. Οι τράπεζες που δεν έχουν επαρκή κεφάλαια ή δεν διαθέτουν βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο έχουν την τάση να συνεχίζουν να δανείζουν τους πελάτες τους, ακόμα και αν τα δάνεια αυτά είναι ιδιαίτερα επισφαλή. Παράλληλα, τείνουν να περιορίζουν τα δάνεια προς νέες επιχειρήσεις και επιχειρηματικά σχέδια. 

Αυτή η αναποτελεσματική κατανομή των κεφαλαίων υπονομεύει οποιαδήποτε προσπάθεια ανάκαμψης και καταδικάζει τις μακροπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης, προειδοποιεί ο κ. Gros. 

Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό που πρέπει να πράξει η Ευρώπη είναι ξεκάθαρο: Να ανακεφαλαιοποιήσει το μεγαλύτερο μέρος του τραπεζικού τομέα και να αναδιαρθρώσει τα μέρη εκείνα που δεν διαθέτουν βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο.

Αλλά κάτι τέτοιο είναι απίθανο να συμβεί σύντομα και μέχρι να γίνει η Ευρώπη δεν πρόκειται να ανακάμψει πλήρως από την κρίση, καταλήγει ο κ. Gros. 

* O Daniel Gros είναι διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Πολιτικών Σπουδών (Centre for European Policy Studies) στις Βρυξέλλες.