Διοίκηση προσωπικού: Ό,τι δίνεις... παίρνεις

Από την στιγμή που η Εύα «έπεισε» τον Αδάμ να δαγκώσει το μήλο από το δέντρο της γνώσης, οι άνθρωποι δεν σταμάτησαν να πειραματίζονται με τον επηρεασμό της συμπεριφοράς των άλλων.

Στον αιώνα μας, οι ψυχολόγοι προχώρησαν ακόμη περισσότερο και άρχισαν να παίζουν τον ρόλο του όφι, ερευνώντας επιστημονικά τις αρχές που χαρακτηρίζουν την συμπεριφορά και μελετώντας τους μοχλούς που την επηρεάζουν.

Ένας από τους σημαντικούς αυτούς ερευνητές ήταν και ο Burrhus Frederic Skinner, ο πρόσφατος θάνατος του οποίου σηματοδοτεί το τέλος μιας ολόκληρης εποχής.

Ο Skinner πίστευε ότι οι ανθρώπινες ενέργειες, όσο πολύπλοκες και αν φαίνονται, βασίζονται πάντα σε απλούς «κύβους» μάθησης. Η πολύ επιτυχημένη σειρά των βιβλίων «One Minute Manager» βασίζεται σε αυτές ακριβώς τις αρχές, η πιο θεμελιώδης από τις οποίες συνοψίζεται με την φράση: Πιάστε τους να κάνουν κάτι σωστό και δώστε τους κάτι που θέλουν.

Όταν κανείς ανταμείβει τους ανθρώπους έτσι, θα μάθουν εύκολα και ταχύτατα να συμπεριφέρονται με τον επιθυμητό τρόπο. Η εναλλακτική λύση είναι να τους πείτε τί πρέπει να κάνουν (πρακτική που φέρνει αποτελέσματα μόνον αν έχετε διαθέσιμο τον αναγκαίο χρόνο και αν οι άνθρωποι αυτοί δεν αμφισβητούν ποτέ την εξουσία), ή ακόμα να τους τιμωρήσετε όταν κάνουν λάθη. Από τα πειράματα του Παβλώφ με τους σκύλους, έως τα πειράματα του Skinner με τα ποντίκια, τα δελφίνια, τους πιθήκους, τα λιοντάρια και τους ανθρώπους, οι έρευνες έχουν δείξει ότι η ανταμοιβή δίνει καλύτερα αποτελέσματα από την τιμωρία.

Για να συμπεριφέρονται οι άνθρωποι κατά έναν συγκεκριμένο τρόπο, πρέπει πρώτα να έχουν ικανά κίνητρα ώστε τουλάχιστον να ενεργούν.

Έπειτα, πρέπει να είναι αρκετά έξυπνοι ώστε να δοκιμάζουν και νέα πράγματα. Τέλος, πρέπει να έχουν ανάγκη, ώστε οι ανταμοιβές να ενισχύουν την επιθυμητή συμπεριφορά. Συμπεριφορά η οποία δεν ανταμείβεται, εξαφανίζεται.

Αυτή, συνοπτικά, είναι η εφαρμογή του δαρβινισμού στο μάνατζμεντ. Εσείς, ο μάνατζερ, είστε ο τρόπος με τον οποίο η φύση εξασφαλίζει την επικράτηση της πλέον «δόκιμης» συμπεριφοράς. Όμως, για να μπορέσετε να πετύχετε στον ρόλο σας, χρειάζεστε μία συνεχώς ανανεούμενη ποικιλία συμπεριφορών και ανταμοιβών –αλλά η ποικιλία έχει χαθεί στους σύγχρονους οργανισμούς.

Σήμερα, οι μάνατζερς μοιάζουν να έχουν στην διάθεσή τους λιγότερες εναλλακτικές λύσεις για να διοικήσουν τους ανθρώπους της εταιρείας μέσω ανταμοιβών. Τα κοινωνικά και ψυχολογικά «συμβόλαια» τα οποία αποτελούσαν κίνητρο για τα στελέχη και τους επαγγελματίες τα τελευταία είκοσι και πλέον χρόνια, έχουν τώρα πια διαβρωθεί. Η ασφάλεια της απασχόλησης έχει πάψει να υπάρχει και έχει αντικατασταθεί από τον θεσμό της αποζημίωσης. Μαζί του κατέφθασαν τα βραχυπρόθεσμα συμβόλαια.

Οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από την προσήλωση και την πίστη τους, δεν μπορούν πια να υπολογίζουν σε μία σταδιοδρομία δια βίου. Η αντίληψη πως οι εργαζόμενοι πρέπει να καμαρώνουν για την δουλειά τους υπονομεύεται.

Στην θέση της, ο εργοδότης έχει τοποθετήσει τον συσχετισμό απόδοσης/ αμοιβής, δίνοντας χρηματική και μόνον αξία στις προσπάθειες του προσωπικού. Ο έλεγχος στον ρυθμό και την διάρθρωση της παραγωγής αντικαθίσταται από κίνητρα για να «κόβουν δρόμο». Οι εργοδότες έχουν αφαιρέσει από επαγγελματίες και στελέχη το στοιχείο της ικανοποίησης από την ίδια την εργασία τους και έχουν βάλει στην θέση του μία πληθώρα χρηματικών ή φορολογικών κινήτρων.

Μερικές επιχειρήσεις προσπαθούν συστηματικά να αντισταθμίσουν την εξέλιξη αυτή. Με τις ελαστικές αμοιβές και παροχές που κατέστησε δυνατές η δύναμη των ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι άνθρωποι μπορούν τώρα να διαλέξουν οικονομικές απολαβές κομμένες και ραμμένες στις ανάγκες τους. Τί γίνεται, όμως, με τις εξίσου σημαντικές μη χρηματικές παροχές;

Μήπως πρέπει οι εταιρείες να τις αναβαθμίσουν; Αν δεν μπορούν να δώσουν μακροπρόθεσμη επαγγελματική ανάπτυξη, κοινωνική στήριξη, εγγυημένο status ή την παρηγοριά της ιεραρχικής εξουσίας, μπορούν άραγε να βρουν πιο δόκιμους τρόπους έκφρασης ευγνωμοσύνης από τα μετρητά στην τράπεζα;

Η καθηγήτρια Μάνατζμεντ στο Χάρβαρντ, Ελίζαμπεθ Μος Κάντερ, έχει κάνει έκκληση για καινοτομίες στην ανταμοιβή των ανθρώπων.

Η ίδια δοκίμασε τις «νεωτεριστικές» ικανότητές της και βρήκε 47 ιδέες. Η ιδέα που τής άρεσε περισσότερο ήταν η βάφτιση του σημείου συνάντησης δύο διαδρόμων με το όνομα ενός άξιου εργαζόμενου.

Σηκώστε λοιπόν και εσείς το γάντι που πέταξε η Ελ. Μος Κάντερ: παραθέστε 47 πράγματα, έξω από τις υπάρχουσες απολαβές ή παροχές, τα οποία μπορείτε να κάνετε για να ανταμείψετε μία επιθυμητή συμπεριφορά. Σε αυτά συμπεριλάβετε μερικά που μόνον εσείς μπορείτε να δώσετε και έχετε αυτόν τον κατάλογο έτοιμο.

Ο Skinner ξεκαθάρισε με σαφήνεια ότι μία επιθυμητή συμπεριφορά πρέπει να ενισχύεται με μια αμοιβή μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Δεν υπάρχουν περιθώρια χρόνου για να σκεφτείτε. Να είστε έτοιμοι!