Οι ηγέτες για τις αυριανές επιχειρήσεις

Πριν λίγα χρόνια, ένας σοφός συγγραφέας, ο Burt Nanus, τόνιζε ότι ηγεσία σημαίνει βούληση και ενθουσιώδη προσπάθεια συνεργασίας ανθρώπων και επιχειρήσεων, με στόχο να δημιουργήσουν κάτι νέο και καλύτερο.

«Ο ηγέτης πρέπει να είναι ικανός να εμπνέει τους άλλους, να μοιράζεται ιδέες, να εμπιστεύεται και να δεσμεύεται. Ακόμα, ο ηγέτης θα πρέπει να επικοινωνεί καλά και συχνά, να αναζητά μέσω συνεργασιών λύσεις σε προβλήματα οι οποίες θα επιτρέψουν στην εταιρεία ή στην οργάνωση να αναπτυχθεί, να αλλάζει και να πηγαίνει μπροστά. Αυτό γίνεται με την σύναψη συμμαχιών και με διαπραγματεύσεις, αλλά και με ευρείες συμμετοχές στις λήψεις αποφάσεων», προσθέτει ο συγγραφέας.

Πριν λίγα χρόνια, συνομιλώντας με διευθυντή της μεγάλης σουηδικής εταιρείας ΙΚΕΑ, μάς έλεγε ότι ποτέ δεν αισθάνθηκε ότι εργαζόταν για τον ιδρυτή της εταιρείας, Ίνγκμαρ Κάμπραντ. «Όλοι μας είχαμε την πεποίθηση ότι εργαζόμαστε με αυτόν», κατέληξε ο συνομιλητής μας. Παρόμοιες σκέψεις και εις βάθος αναλύσεις μπορεί να βρει κανείς στο έξοχο βιβλίο του καθηγητή Δημήτρη Μπουραντά, ο οποίος χρόνια τώρα διδάσκει μάνατζμεντ και είναι διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Διοίκησης Επιχειρήσεων για Στελέχη του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στο βιβλίο του, με τίτλο Ηγεσία, ο Δρόμος της Διαρκούς Επιτυχίας, ο καθηγητής Δημ. Μπουραντάς επισημαίνει –και έχει δίκιο– ότι, στον σημερινό μεταβαλλόμενο κόσμο μας, ο οποίος ενίοτε έχει και χαοτικά χαρακτηριστικά, οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν καταστάσεις αβεβαιότητας, αντιφατικότητας και εντόνου ανταγωνισμού. Συνεπώς, είναι ξεκάθαρο ότι η ηγεσία, ως λειτουργία και συμπεριφορά των στελεχών όλων των ιεραρχικών επιπέδων, αποτελεί την θεμελιώδη αιτία της διαρκούς ανταγωνιστικότητας και επιτυχίας των επιχειρήσεων. Αυτό τεκμηριώνεται πλέον από όλες τις σύγχρονες επιστημονικές έρευνες, αλλά και από την έμφαση που δίδουν στην ανάπτυξη της ηγεσίας στην πράξη οι πρωτοπόρες και διαρκώς επιτυχημένες επιχειρήσεις.

Στο σύγχρονο περιβάλλον, η αποτελεσματικότητα, η καρριέρα και η επιτυχία των στελεχών δεν εξασφαλίζεται μόνον με την σκληρή δουλειά, τις επαγγελματικές και τις διαχειριστικές ικανότητες. Εξαρτάται, κυρίως, από την διάθεση και την ικανότητά τους να αναπτύσσουν στην πράξη την αποτελεσματική ηγετική συμπεριφορά. Ασφαλώς, η ηγετική ικανότητα συνδέεται με χαρακτηριστικά προσωπικότητας τα οποία είναι κληρονομικά, έμφυτα ή αναπτύσσονται στην παιδική ηλικία. Όμως, κανείς δεν γίνεται σήμερα χειρουργός, αρχιτέκτονας, αθλητής υψηλού επιπέδου, ακόμη και ζωγράφος, χωρίς να μελετήσει, να προπονηθεί, να μάθει και να αναπτυχθεί.

Βεβαίως, μαθαίνουμε κυρίως μέσω της εμπειρίας και της άσκησης. Αυτό, σε καμμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι η σωρευμένη επιστημονική γνώση, ως σύνολο εννοιών, αρχών και θεωριών, δεν είναι χρήσιμη και απαραίτητη για να αξιοποιήσουμε μαθησιακά τις εμπειρίες και την πρακτική άσκηση. Ο Πλάτων υποστήριζε ότι, πίσω από κάθε «πράγμα», υπάρχει μία έννοια. Χωρίς, συνεπώς, ένα στιβαρό και σύγχρονο εννοιολογικό θεωρητικό υπόβαθρο, δεν θα μπορέσει να ξεπεράσει κανείς τον εμπειρισμό και τον ερασιτεχνισμό, επισημαίνει ο καθηγητής Δημ. Μπουραντάς.

Θα πρέπει, από την πλευρά μας, να τονίσουμε ότι η συζήτηση για το πώς δημιουργούνται οι σπουδαίοι ηγέτες έχει ξεκινήσει εδώ και αιώνες, σίγουρα από την εποχή του Ομήρου και τους Αρχαίους Έλληνες. Οι θεωρίες αφθονούν. Υπήρξαν δε απότοκες της εποχής τους, αλλά και των συνθηκών οι οποίες ίσχυαν σε μία δεδομένη περίοδο.

Όπως αναφέρει ο Έντουαρντ Κραίηνερ, οι θεωρίες του «Σπουδαίου Ανδρός», που ήσαν δημοφιλείς κατά τον 19ο και στις αρχές του 20ου αιώνα, βασίζονταν στην έννοια του γεννημένου ηγέτη με τα έμφυτα ταλέντα, τα οποία δεν μπορούσαν να διδαχθούν. Η «Θεωρία των Χαρακτηριστικών», μία εναλλακτική προσέγγιση που είναι ακόμα στην μόδα, προσδιορίζει τα χαρακτηριστικά–κλειδί των πραγματικών ηγετών. Η «Συμπεριφορική Θεωρία» εξετάζει την ηγεσία σύμφωνα με αυτά που κάνουν οι ηγέτες και όχι με τα χαρακτηριστικά τους, αναγνωρίζοντας τους διαφορετικούς ρόλους που εκτελούν. Η «Ενδεχόμενη Θεωρία» βλέπει την ηγεσία περισσότερο ως ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της κατάστασης, παρά της προσωπικότητας του ηγέτη.

Σήμερα, η ηγεσία αποτελεί μόνιμο ζήτημα που απασχολεί τους συγγραφείς επιχειρηματικών βιβλίων. Κάθε χρόνο εκδίδονται περισσότερα από 2.000 βιβλία σχετικά με την ηγεσία. Όμως, παρά τους τόνους μελάνι που έχουν χυθεί, αναζητούμε ακόμα οριστικές απαντήσεις.

Σίγουρα, τα παραδοσιακά πρότυπα ηγεσίας λυγίζουν κάτω από το βάρος των απαιτήσεων. Οι σύγχρονος ηγέτης έχει πολλαπλούς ρόλους και είναι υπόλογος σε διαφορετικά κοινωνικά σύνολα. Η δουλειά κατακερματίζεται ολοένα και περισσότερο. Ο χρόνος είναι λίγος για να γίνουν όλα σωστά και ο ηγέτης, είτε είναι άνδρας είτε γυναίκα, έρχεται συνεχώς αντιμέτωπος με την ανάγκη να κάνει συμβιβασμούς για το πού θα διαθέσει τον χρόνο του, την ενέργειά του και το πού θα εστιάσει την προσοχή του. Όλο και περισσότερο, οι απαιτήσεις αυτές δημιουργούν φαινομενικά αντιφατικές πιέσεις.

Σήμερα, πολλοί ηγέτες έρχονται αντιμέτωποι με ένα οδυνηρό δίλημμα. Πιέζονται να περικόψουν δαπάνες. Ταυτοχρόνως, γνωρίζουν ότι το Διαδίκτυο και άλλες ψηφιακές τεχνολογίες προσφέρουν τεράστιες ευκαιρίες. Οι ηγέτες παγιδεύονται μεταξύ σφύρας και άκμονος. Πρέπει να δημιουργήσουν αξία μέσα από το έργο που παραδίδεται σήμερα και συγχρόνως να θέσουν τις βάσεις για τις καινοτομίες του αύριο.

Συνεπώς, είναι ζωτικό οι ηγέτες να μπορούν να ακολουθούν την περίφημη ρήση του Ηράκλειτου, «τα πάντα ρει». Κατά τον καθηγητή Δημήτρη Μπουραντά, δεδομένης της αέναης κίνησης του χαοτικού κόσμου στον οποίον ζούμε, το μόνο που δεν αλλάζει είναι ότι τα πάντα αλλάζουν. Σε αυτό το ταξίδι της ζωής, η επιβίωση και η πρόοδος απαιτούν συνεχή αλλαγή και προσαρμογή.

Βεβαίως, όλες ο αλλαγές δεν οδηγούν σε πρόοδο. Είναι, όμως, αλήθεια ότι στην φύση δεν επεβίωσαν ούτε τα μεγαλύτερα, ούτε τα δυνατότερα, ούτε τα εξυπνότερα είδη, αλλά τα πιο προσαρμοστικά.