Τα οφέλη για τις επιχειρήσεις από το οργανωμένο... χάος

Κατά τον Χένρυ Μίντσμπεργκ, η αυτοσχεδιοκρατία (adhocracy) είναι το αντίθετο της γραφειοκρατίας και δείχνει σχεδόν μηδενικό σεβασμό στις κλασσικές αρχές της διοίκησης.

Είναι άναρχη, αποκεντρωμένη και, στην θεωρία τουλάχιστον, με άμεσα ανακλαστικά. «Στην γραφειοκρατία», γράφει ο Edward Russel-Walling, «η δομή είναι πιο σημαντική από τα άτομα. Η αυτοσχεδιοκρατία, από την άλλη, είναι σχεδιασμένη για να βγάζει από τον καθένα τον καλύτερο εαυτό του». Κατά τον Άλβιν Τόφλερ, πρόκειται για οργανωμένο χάος.

Στο βιβλίο του «50 Βασικές Έννοιες Που Πρέπει Να Γνωρίζετε Για Το Μάνατζμεντ» (εκδ. Μοντέρνοι Καιροί), ο Edward Russel-Walling υπογραμμίζει ότι η γραφειοκρατία είναι ένα «ιεραρχικό διοικητικό σύστημα σχεδιασμένο για να αντιμετωπίζει μεγάλο όγκο εργασίας με συντεταγμένο τρόπο, κυρίως μέσω της προσκόλλησης σε ένα σύνολο αυστηρών και απρόσωπων κανόνων», σύμφωνα με τον ορισμό που βρίσκουμε στο Oxford Dictionary of Business and Management.

«Την χαρακτηρίζουν η μονιμότητα και η σταθερότητα, η συσσωρευμένη αθροιστικά πείρα και η μη εξάρτηση από άτομα». Είναι ένας ορισμός που μάς λέει λίγο-πολύ τί δεν είναι η αυτοσχεδιοκρατία.

Η ιδέα πρωτοεμφανίστηκε στο έργο του Αμερικανού θεωρητικού Γουώρεν Μπένις. Γράφοντας το 1968 για την εταιρεία του μέλλοντος στο βιβλίο «Η Προσωρινή Κοινωνία» (με τον Φίλιπ Σλέϊτερ), προέβλεψε ότι θα βασιζόταν σε ευέλικτες και ευπροσάρμοστες ομάδες σχεδιασμού μέσα σε μία δομή την οποία αποκάλεσε ο ίδιος «adhocracy». Η λατινική φράση ad hoc σημαίνει «μόνο γι αυτόν τον σκοπό», αν και σήμερα έχει πάρει περισσότερο την έννοια του αυτοσχεδιασμού. Η ιδέα της αυτοσχεδιοκρατίας προβλήθηκε πιο παραστατικά το 1970, με το βιβλίο του Άλβιν Τόφλερ «Future Shock». Ο συγγραφέας έβλεπε αυτού του είδους την οργάνωση ως «έναν καινούργιο, όμορφο κόσμο ευέλικτων επιχειρήσεων», προβλέποντας ότι οι εταιρείες θα χρειάζονταν πιο επίπεδες δομές, ταχύτερη ροή πληροφοριών και αναλώσιμες ομάδες σχεδιασμού για να επιβιώσουν.

Ο επόμενος που χρησιμοποίησε τον όρο ήταν ο Χένρυ Μίντσμπεργκ, που έγινε γνωστός μελετώντας το πώς οι μάνατζερ πραγματικά κατανέμουν τον χρόνο τους και έκανε και αυτός κάποιες σκέψεις για τις οργανωτικές δομές.

Το 1979, στο βιβλίο του «The Structuring of Organizations», τις χώρισε σε τέσσερα βασικά είδη. Τα είδη αυτά προέκυπταν από έναν πίνακα 2x2, με την φύση του εργασιακού τους περιβάλλοντος (απλή ή σύνθετη) στον έναν άξονα και την εξελικτική τους συμπεριφορά (σταθερές ή δυναμικές) στον άλλον.

Οι τέσσερις κατηγορίες είναι η μηχανική γραφειοκρατία, η επαγγελματική γραφειοκρατία, η νεόκοπη επιχείρηση και η αυτοσχεδιοκρατία.

Ο Μίντσμπεργκ ισχυρίζεται ότι κάθε μία από αυτές τις επιχειρήσεις χρησιμοποιεί θεμελιωδώς διαφορετικούς μηχανισμούς για τον συντονισμό των δραστηριοτήτων της, προσθέτοντας ότι η ηγετική ομάδα είναι διαφορετική σε κάθε τύπο. Ο Μίντσμπεργκ διέκρινε δύο είδη αυτοσχεδιοκρατίας. Η λειτουργική αυτοσχεδιοκρατία καινοτομεί και λύνει προβλήματα για τους πελάτες της. Η διοικητική αυτοσχεδιοκρατία έχει την ίδια δομή όσον αφορά στην ομάδα ανάληψης έργου, αλλά ενεργεί εξυπηρετώντας τον εαυτό της –ο Μίντσμπεργκ δίνει ως παράδειγμα την Αμερικανική Υπηρεσία Αεροναυτικής και Διαστήματος (NASA). Σε μία διοικητική αυτοσχεδιοκρατία, οι χαμηλού επιπέδου λειτουργίες μπορεί να είναι αυτοματοποιημένες ή να δίνονται υπεργολαβία.

Η αυτοσχεδιοκρατία ζει και βασιλεύει. Ο Ρόμπερτ Γουότερμαν, ένας από τους συγγραφείς του «In Search Of Excellence», εξέδωσε άλλο ένα βιβλίο με τον τίτλο «Adhocracy» (1990). Όρισε την αυτοσχεδιοκρατία ως «μία μορφή οργάνωσης που αντιβαίνει τις παραδοσιακές γραφειοκρατικές δομές για να αρπάξει ευκαιρίες, να λύσει προβλήματα και να παραγάγει αποτελέσματα».

Και εξέφρασε την άποψη ότι, σε μία εποχή ραγδαίων αλλαγών, αυτού του είδους οι οργανισμοί, με την ικανότητά τους να προσαρμόζονται και να αυτορρυθμίζονται, έχουν την μεγαλύτερη πιθανότητα να επιτύχουν.