Μ. Νέλσον (Radiant Energy): Η Ελλάδα περικυκλώνεται από πυρηνικούς σταθμούς

Η έναρξη λειτουργίας των πρώτων μεγάλων πυρηνικών αντιδραστήρων στη Μεσόγειο, στην Τουρκία το 2025 και στην Αίγυπτο το 2026-2027, θα θέσει αναπόφευκτα σε άλλη διάσταση τη συζήτηση και στην Ελλάδα, εκτιμά, μιλώντας στο Euro2day.gr, ο Μαρκ Νέλσον, Μanaging Director της αμερικανικής Radiant Energy Group.

Κατά τη γνώμη του, η ευρύτερη επαναφορά της πυρηνικής ενέργειας στο προσκήνιο, κυρίως όμως οι εξελίξεις στη ΝΑ Ευρώπη και την Αν. Μεσόγειο, θα ωθήσουν σε 3-4 χρόνια από σήμερα και την Ελλάδα να λάβει αποφάσεις, καθώς θα βρεθεί περικυκλωμένη από χώρες που θα ανήκουν στο «πυρηνικό μπλοκ».

Ο ιδρυτής της αμερικανικής εταιρείας συμβούλων, που εξειδικεύεται στο ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας, μιλά για τον σκεπτικισμό που συνεχίζει να υπάρχει στις ΗΠΑ αλλά και τα σημάδια μεταστροφής του κλίματος παγκοσμίως, επικαλείται την Κίνα ως τη χώρα που βρίσκεται μακράν πιο μπροστά απ' όλους, αναφέρεται στο αμερικανικό σχέδιο «Project Phoenix» και εξηγεί γιατί προβάλλεται με τέτοια έμφαση η τεχνολογία των μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων SMR.

H Ελλάδα δεν ανήκει στο κλαμπ των χωρών με πυρηνική ενέργεια. Η χώρα τηρεί προς το παρόν στάση αναμονής ζυγίζοντας τα δεδομένα, μετρώντας τα υπέρ και τα κατά. Θα αλλάξει αυτό; Τι πιστεύετε;

Αυτό θα αλλάξει όταν η Ελλάδα συνειδητοποιήσει ότι όλη η γειτονιά της, από την Ιταλία, τη Σλοβενία και τη Κροατία μέχρι τη Βουλγαρία και τη Σερβία και από την Αίγυπτο και την Ιορδανία μέχρι την Τουρκία, τρέχουν προγράμματα πυρηνικής ενέργειας, επενδύουν συστηματικά ή και στηρίζονται σε αυτήν. Δεν είναι ευρέως γνωστό στην Ελλάδα ότι η Μεσόγειος αρχίζει σταδιακά να καλύπτεται από ένα «πυρηνικό μανδύα». Δεν έχει γίνει ίσως πλήρως αντιληπτό ότι η Αίγυπτος και η Τουρκία κτίζουν πολύ μεγάλους σταθμούς παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στη Μεσόγειο.

Ακόμη και αν η Ελλάδα συνεχίσει να «γυρίζει την πλάτη» στην πυρηνική ενέργεια, αυτό εννοείται ότι δεν θα εμποδίσει τις δύο γειτονικές της χώρες, τη μια στο νότο και την άλλη στα ανατολικά, να συνεχίσουν να αναπτύσσουν το πολύ μεγάλο πυρηνικό τους πρόγραμμα. Και εκτιμώ ότι τα νέα για την έναρξη λειτουργίας των πρώτων μεγάλων πυρηνικών αντιδραστήρων, πιθανότατα το 2025 στην περίπτωση της Τουρκίας και το 2026-2027 για την Αίγυπτο, θα είναι σοκαριστική εξέλιξη, που θα οδηγήσει την Ελλάδα στην έναρξη ενός εθνικού δημοσίου διάλογου για το θέμα.

Ο σκεπτικισμός, οι επιφυλάξεις, οι εκτιμήσεις ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να αποτελέσει μέρος αυτού του νέου κόσμου της πυρηνικής ενέργειας, η συζήτηση για τη σεισμικότητα της χώρας (σ.σ.: οι διεθνείς προδιαγραφές αντισεισμικής κατασκευής σταθμών παραγωγής πυρηνικής ενέργειας είναι πλέον εξαιρετικά αυστηρές), όλα αυτά εκτιμώ ότι θα αλλάξουν όταν θα έρθει εκείνη η στιγμή. Εκτιμώ ότι σε 3-4 χρόνια από σήμερα, κάπου προς τα τέλη της δεκαετίας, η Ελλάδα θα κληθεί να πάρει τις τελικές της αποφάσεις σε ό,τι αφορά την πυρηνική ενέργεια και ότι τελικά θα επικρατήσουν οι υποστηρικτές της συγκεκριμένης τεχνολογίας. Και ότι μέσα στην επόμενη δεκαετία, του 2030, η Ελλάδα θα έχει μια ξεκάθαρη θέση.

Είναι δικαιολογημένος ο σκεπτικισμός που συνεχίζει να υπάρχει στην Ελλάδα και όχι μόνο;

Είναι λογικό το Τσέρνομπιλ και η Φουκουσίμα να έχουν στιγματίσει την κοινή γνώμη παγκοσμίως. Τα στατιστικά ωστόσο των ατυχημάτων αποδεικνύουν ότι η πυρηνική ενέργεια παραμένει μια από τις πλέον ασφαλείς μεθόδους παραγωγής. Τα δε πυρηνικά απόβλητα είναι εύκολο να εναποτεθούν σε μεγάλα γεωλογικά βάθη, σε εγκαταστάσεις με οπλισμένο σκυρόδεμα. Η κουβέντα διεθνώς αφορά τα υψηλού επιπέδου, από πλευράς επικινδυνότητας, απόβλητα (High Level Waste HLW), όπου τέτοια έργα έχουν προχωρήσει αρκετά σε χώρες, όπως η Φινλανδία, η Σουηδία και οι ΗΠΑ όπου λειτουργεί ήδη ένας χώρος αποθήκευσης αποβλήτων βαθιάς γεωλογίας για την απόρριψη υπερουρανικών αποβλήτων. Οι χώρες όπου έχουν κάνει βήματα για την ανάπτυξη γεωλογικών αποθηκών σε μεγάλα βάθη αποδεικνύουν ότι τα ζητήματα πολιτικής, όσο και αποδοχής από πλευράς κοινής γνώμης, μπορούν να αντιμετωπιστούν.

Σε πρόσφατο workshop της Athlos Energy στην Αθήνα, όπου συμμετείχατε, ακούσαμε την άποψη ότι ακόμη και σε «δύσκολες» πολιτείες, όπως η Καλιφόρνια στις ΗΠΑ, αρχίζει και καταγράφεται μεταστροφή του κλίματος στην κοινή γνώμη. Τι ακριβώς συμβαίνει;

Στοιχεία από πρόσφατη έρευνα της Radiant για τις ΗΠΑ δείχνουν ότι ακόμη και η Καλιφόρνια ναι μεν παραμένει μια πολιτεία με χαμηλά ποσοστά αποδοχής της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρισμού, ωστόσο η απόσταση ανάμεσα σε αυτούς που είναι υπέρ και εκείνους που είναι κατά, όπως και μεταξύ των ψηφοφόρων των Δημοκρατικών και εκείνων των Ρεπουμπλικανών, μειώνεται. Σε γενικές γραμμές, τα ποσοστά όσων αντιμετωπίζουν θετικά το θέμα είναι καλύτερα απ’ ότι στο παρελθόν. Το ενδιαφέρον από την αμερικανική βιομηχανία για τη κάλυψη των αναγκών της με πυρηνική ενέργεια αυξάνεται συνεχώς, και καταγράφεται μια σταδιακά μεταστροφή της κοινής γνώμης, που μας δείχνει ότι το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί παντού.

Κρίνοντας ωστόσο από την άποψη που εξέφρασε στο workshop ο ειδικός σύμβουλος του πρωθυπουργού σε θέματα ενέργειας Νίκος Τσάφος, η συζήτηση για το πλασάρισμα της Ελλάδας στην πυρηνική ενέργεια αφορά προσώρας μια ενδεχόμενη μελλοντική συνεργασία με τη γειτονική Βουλγαρία, είτε συνάπτοντας ένα συμβόλαιο αγοράς ενέργειας με κάποια από τις υπό κατασκευή μονάδες του σταθμού του Κοζλοντούι είτε μέσω ενδεχόμενης εισόδου ελληνικής ενεργειακής επιχείρησης σε μια από τις νέες μονάδες του σταθμού. Μιλώντας για τους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες SMR, μετέφερε τον σκεπτικισμό της ελληνικής κυβέρνησης, καθώς πρόκειται για μια εντελώς ανώριμη τεχνολογία. Ποια η γνώμη σας;

Και τα δύο σενάρια παρουσιάζουν ενδιαφέρον, ωστόσο η Ελλάδα δεν θα αισθανθεί ότι εντάσσεται στο κλαμπ των «πυρηνικών χωρών» αν το Κοζλοντούι ξεκινήσει να την τροφοδοτεί με ποσότητες πυρηνικής ενέργειας. Θα είναι μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη, ωστόσο κατά τη γνώμη μου δεν θα είναι παρά ένα ενδιάμεσο στάδιο όσον αφορά τη συζήτηση για την είσοδο της Ελλάδας στον νέο κόσμο της πυρηνικής ενέργειας. Δεν πρέπει όμως να παραγνωρίζουμε ότι ακόμη και αυτή η συζήτηση ήταν αδιανόητη για τη χώρα πριν από 2- 3 χρόνια, όταν αρκετοί άνθρωποι που σήμερα συμμετέχουν σε σχετικά workshops ήταν εντελώς αντίθετοι με τη χρήση της. Και είναι απόλυτα λογική κατά τη γνώμη μου η άποψη που μεταφέρεται από κυβερνητικά χείλη ότι μια χώρα, όπως η Ελλάδα, χωρίς πλεονάζοντες διαθέσιμους πόρους, δίχως πρότερη εμπειρία στο αντικείμενο, δεν μπορεί να βγει «μπροστά» και να υιοθετήσει μια τεχνολογία που για την ώρα είναι εντελώς ανώριμη. Ταυτόχρονα όμως πιστεύω ότι πολύ καλά κάνει η κυβέρνηση και αρχίζει να παρακολουθεί πιο στενά τις εξελίξεις διεθνώς, ανοίγει τη συζήτηση με τη συμμετοχή της πυρηνικής βιομηχανίας διεθνώς και λειτουργεί προπαρασκευαστικά ώστε όταν θα έχει απτά δείγματα παρόμοιων επενδύσεων στη περιοχή, να δει πώς αυτά αποτυπώνονται στη πράξη, τι συμβαίνει με τα κόστη και με την ασφάλεια, προκειμένου να λάβει τις τελικές της αποφάσεις. Είμαι επίσης της άποψης ότι η ελληνική διασπορά και ο επιχειρηματικός κόσμος της χώρας θα μπορούσαν να στηρίξουν τα μεγάλα κόστη ενός τέτοιου εγχειρήματος.

Ποια είναι η γνώμη σας για τη νέα τεχνολογία των μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων SMR; Είναι όντως πιο ασφαλείς, φθηνότεροι και ταχύτεροι στη κατασκευή απ’ ό,τι οι μονάδες μεγάλης κλίμακας ή όχι; Τα τεχνικά τους χαρακτηριστικά δικαιολογούν τον σχετικό «θόρυβο» που έχει προκληθεί;

Το ενδιαφέρον για τους SMR είναι αναμφίβολα θετικό στην ευρύτερη συζήτηση που διεξάγεται διεθνώς. Ειδικά, για δίκτυα περιοχών περιορισμένης χωρητικότητας, η οποία και πρόκειται να παραμείνει μικρή, ένας αντιδραστήρας χαμηλότερης ισχύος από τους μεγάλους, ίσως αποτελεί τη μοναδική επιλογή. Σε αυτή την περίπτωση, το πιθανώς υψηλότερο λειτουργικό κόστος των SMRs μπορεί να θεωρηθεί αποδεκτό. Αλλά σε κάθε περίπτωση, μέχρι να ολοκληρωθούν οι λεπτομερείς σχεδιασμοί, είναι πρόωρο να εξάγουμε συμπεράσματα για το κόστος του απαιτούμενου κεφαλαίου (CAPEX) και τις λειτουργικές ιδιότητες των νέων αντιδραστήρων. Η αλήθεια είναι ότι σε αρκετές περιπτώσεις η υπόθεση των SMR έχει περισσότερο το χαρακτήρα πολιτικών μάρκετινγκ, με σκοπό να αναδείξει περισσότερο την ανάγκη για επαναφορά της πυρηνικής ενέργειας.

Δεν θέλω να απομυθοποιήσω τη συζήτηση γύρω απ' αυτή τη νέα τεχνολογία, ωστόσο σας θυμίζω τι είχε γράψει σε ένα memo το 1953 (Admiral Rickover's 'Paper Reactor' memo) ο Αμερικανός ναύαρχος Hyman G. Rickover, που χαρακτηρίζεται ως ο «πατέρας» των συστημάτων πυρηνικής πρόωσης του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ. Ο ακαδημαϊκός αντιδραστήρας, αυτός που σχεδιάζεται στη θεωρία, είναι απλός, μικρός, φθηνός, ελαφρύς και μπορεί να κατασκευαστεί γρήγορα. Στην πραγματικότητα, ένας αντιδραστήρας είναι πολύ ακριβός, μεγάλος, βαρύς, περίπλοκος, και συνήθως το χρονοδιάγραμμα κατασκευής δεν τηρείται, καθώς στη πορεία προκύπτουν μια σειρά από ζητήματα μηχανικής ανάπτυξης. Στη διάρκεια των τελευταίων 71 ετών δεν έχουν αλλάξει πολλά ως προς τα παραπάνω. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και αν αποδειχθούν λιγότερο επαναστατικοί απ’ όσο διαφημίζονται, και πάλι οι SMRs θα έχουν συμβάλει σημαντικά στη περαιτέρω διάδοση της πυρηνικής ενέργειας.

Ποιες χώρες, επομένως, μπορούν να θεωρηθούν σήμερα ως οι πρωταγωνιστές και ποιες τεχνολογίες κρίνετε ως τις βέλτιστες πρακτικές;

Αναμφίβολα η Κίνα, που με τη βοήθεια της εκτεταμένης κρατικής χρηματοδότησης αναπτύσσει όλο και πιο σύγχρονους πυρηνικούς σταθμούς, μεγάλης ισχύος, τους λεγόμενους 4ης γενιάς. Της αρκούν 40-45 μήνες για να ολοκληρώσει τη κατασκευή μονάδων ισχύος 1 GW (πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι άλλες χώρες), «τρέχει» ένα πρόγραμμα με περίπου 27 πυρηνικούς αντιδραστήρες υπό κατασκευή και βρίσκεται μακράν πιο μπροστά από κάθε άλλον. Η εμπειρία κατασκευής τέτοιων σταθμών, και η τυποποίηση που επιτυγχάνεται όσο προχωρά το πρόγραμμά της, παράγουν σημαντικές οικονομίες κλίμακας που τη φέρνουν σε ρόλο πρωταγωνιστή. Αν ήταν μικρότερης ισχύος θα τους αποκαλούσαμε SMRs, αλλά δεν είναι. Στην ουσία, αποδεικνύει ότι όλα όσα πιστεύουν οι άνθρωποι ότι μπορούν να πάρουν από τους SMRs, το ίδιο ακριβώς προσφέρουν και οι κανονικοί αντιδραστήρες.

Το αμερικανικής εμπνεύσεως «Project Phoenix», όμως,  για την αντικατάσταση των ρυπογόνων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, όπως σε Σλοβακία και Πολωνία, με πυρηνικούς αντιδραστήρες, στηρίζεται ακριβώς στους SMRs…

Διότι πρόκειται για ένα σχετικά εύκολο τρόπο να πετύχει τη στήριξη από κυβερνήσεις της Αν. Ευρώπης και επί της ουσίας να προωθήσει την επιστροφή των ΗΠΑ στο παγκόσμιο «παιχνίδι» της πυρηνικής ενέργειας, διασκεδάζοντας τους φόβους των ανθρώπων σχετικά με τους αντιδραστήρες, αλλά και διαφημίζοντας χαμηλότερα κόστη απ’ ότι στο παρελθόν. Κάποιοι φίλοι μου στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ μπορεί να δυσαρεστούνται όταν ακούνε τέτοιες απόψεις, ωστόσο η πραγματικότητα είναι αυτή: Το «Project Phoenix» με χαροποιεί επειδή σηματοδοτεί μια προσπάθεια επιστροφής των ΗΠΑ στη πυρηνική ενέργεια. Αλλά δεν με εντυπωσιάζει, καθώς στηρίζεται σε μια τεχνολογία που δεν υπάρχει καν και δεν έχει περάσει ούτε στο πρώτο στάδιο, αυτό της κατασκευής τέτοιων αντιδραστήρων.

Είπατε νωρίτερα ότι σταδιακά η Μεσόγειος αρχίζει να καλύπτεται από ένα «πυρηνικό μανδύα». Μετά και την απόφαση της Γερμανίας να κλείσει τα πυρηνικά της εργοστάσια, θα μπορούσε μελλοντικά η Μεσόγειος, όπως και η ΝΑ Ευρώπη, να αποτελέσουν μια νέα πηγή πυρηνικής τροφοδοσίας για την Ευρώπη;

Η συζήτηση δεν μπορεί να τοποθετηθεί σε μια λογική «Βορράς εναντίον Νότου». Απλώς πρόκειται για μια τεχνολογία που παρά τα μεγάλα κόστη κατασκευής και τον απαιτούμενο χρόνο, όταν αποκτηθεί από μια χώρα, τότε αυτή κρατά στα χέρια της την τύχη για την παραγωγή φθηνής ενέργειας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι μετά το κλείσιμο των πυρηνικών της Γερμανίας, τα κόστη για τη βιομηχανία της Β. Ευρώπης αυξήθηκαν. Ούτε ότι στο Βέλγιο, όπου τα πυρηνικά αποτελούν την πιο σημαντική πηγή ενέργειας εδώ και 50 συναπτά χρόνια, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η κοινή γνώμη παρουσιάζει σημάδια μεταστροφής σε σχέση με την παλαιότερη απόφαση απόσυρσης των εν λόγω μονάδων. Επίσης στη Σουηδία, αν και με μεγάλη καθυστέρηση, η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι σκέφτεται να κατασκευάσει ένα νέο πυρηνικό αντιδραστήρα. Το γεγονός ότι παντού στην Αν. Ευρώπη, σε Πολωνία, Τσεχία, Εσθονία, επιστρέφει η συζήτηση για νέους αντιδραστήρες δεν θα αφήσει ανεπηρέαστες χώρες που τα προηγούμενα χρόνια είχαν μείνει έξω από τη συζήτηση, όπως η Ελλάδα, ειδικά όταν οι εξελίξεις στη περιοχή σας εμπλέκουνε τόσες πολλές γειτονικές χώρες.

* Ο Μαρκ Νέλσον είναι ο ιδρυτής και ο Managing Director της Radiant Energy Group, αμερικανικής εταιρείας συμβούλων που ειδικεύεται στην παροχή υπηρεσιών σε επιχειρήσεις και κυβερνήσεις σε θέματα ενεργειακής μετάβασης.