Η μεγάλη παγίδα 

Για να αμβλύνουν τις οικονομικές συνέπειες από την πανδημία του κορωνοϊού, η ελληνική και άλλες κυβερνήσεις στην ΕΕ σπεύδουν να προσφέρουν τραπεζικά δάνεια με κρατική και κοινοτική εγγύηση στις επιχειρήσεις τους. Η παροχή ρευστότητας αποβλέπει στη χρηματοδότηση της οικονομίας και τη διάσωση θέσεων εργασίας και εν κατακλείδι βιώσιμων επιχειρήσεων που πλήττονται από τα μέτρα για τον περιορισμό της πανδημίας.

Δεν γνωρίζουμε ακριβώς το ύψος των εγγυημένων δανείων που προσφέρει κάθε χώρα καθώς πρόκειται για μια δυναμική διαδικασία. Η ελβετική τράπεζα Credit Suisse είχε αναφέρει σε έκθεσή της πριν από λίγο καιρό ότι η Γερμανία ήταν πρωταθλήτρια, παρέχοντας δάνεια με εγγυήσεις που ανέρχονταν στο 38% του ΑΕΠ. Ακολουθούσαν η Γαλλία με την Ολλανδία, με 12% του ΑΕΠ, η Ισπανία με 8% και η Ιταλία με 6%. Όμως, η γειτονική χώρα έχει ανεβάσει τον πήχη μέσω εγγυήσεων ίσων με 400 δισ. ευρώ ή 20% του ΑΕΠ περίπου.

Αναμφισβήτητα, η παροχή ρευστότητας  κρίνεται απαραίτητη σε τέτοιες περιπτώσεις. Όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Ιδίως σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία που έχουν υψηλό δημόσιο χρέος και είναι πιθανό ένα σημαντικό μέρος των εγγυημένων δανείων να κοκκινίσει.

Αν ένα δάνειο με κρατική εγγύηση δεν εξυπηρετείται για διάστημα άνω των 90 ημερών, η εγγύηση καταπίπτει και επιβαρύνει το δημόσιο χρέος.

Η Ελλάδα έχει πικρή πείρα από τέτοια δάνεια του παρελθόντος, που επιβάρυναν το δημόσιο χρέος της. Τόσο στο παρελθόν όσο και τώρα, η χώρα βασίζεται στην ικανότητα των τραπεζών να αξιολογήσουν τη φερεγγυότητα των υποψήφιων δανειοληπτών, ώστε να μην κοκκινίσουν. 

Δυστυχώς, το δείγμα γραφής δεν είναι καλό, αν και τώρα έχουν μεγαλύτερο κίνητρο καθώς σε αρκετές περιπτώσεις μοιράζονται το ρίσκο με το κράτος. Δεν είναι τυχαίο ότι το ελληνικό δημόσιο χρωστάει πάνω από 2,5 δισ. ευρώ για εγγυήσεις που έχουν καταπέσει στο παρελθόν, π.χ. δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις το 2008.

Γεννάται λοιπόν το ερώτημα: Πώς οι κυβερνήσεις χωρών με υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, θα αντιδράσουν αν η κρίση υπονομεύσει τη δυνατότητα πολλών επιχειρήσεων να πληρώνουν τις δόσεις τους ή οι τελευταίες αποφασίσουν να μην πληρώσουν λόγω κουλτούρας, π.χ. γιατί πιστεύουν ότι θα τους χαρίσουν τα δάνεια;

Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό. Τους επόμενους 5-6 μήνες, με την ύφεση να μαίνεται, πολλές επιχειρήσεις ίσως σταματήσουν να εξυπηρετούν τα δάνειά τους, με αποτέλεσμα να καταπέσουν οι εγγυήσεις στα δάνεια και το δημόσιο χρέος να πρέπει να αυξηθεί ισόποσα.

Το πρόβλημα δεν θα είναι τόσο έντονο στην Ελλάδα, που έτσι κι αλλιώς δεν έχει μεγάλες δυνατότητες παροχής κρατικών εγγυήσεων σε δάνεια για κεφάλαιο κίνησης κ.λπ. Όμως, θα είναι πολύ πιο έντονο στην Ιταλία αλλά ίσως επηρεάσει περισσότερο την Ελλάδα μέσω του κόστους δανεισμού (spreads).

Γι’ αυτό τον λόγο μερικοί υποστηρίζουν πως τέτοια δάνεια θα πρέπει να συνοδεύονται από το δικαίωμα προαίρεσης (option) του κράτους, ώστε να αποκτά συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο των επιχειρήσεων όταν οι εγγυήσεις καταπίπτουν. Αυτό το μερίδιο θα πωληθεί αργότερα στους μετόχους-ιδιοκτήτες ή σ’ άλλους επενδυτές. Το δικαίωμα θα μπορεί να εξασκηθεί μετά το πέρας της πανδημίας.

Μ’ αυτό τον τρόπο, το κράτος διατηρεί κάποια αξία και δίνει μια απάντηση σ’ ένα άλλο ερώτημα. Ποιος θα πληρώσει το οικονομικό κόστος της κρίσης.

Η στήλη δεν υποστηρίζει να μην ενισχυθούν οι επιχειρήσεις με ρευστότητα. Απλά, θέλει να επισημάνει πως τα δάνεια με κρατικές εγγυήσεις μπορεί να γίνουν μπούμερανγκ, αν πολλοί από αυτούς που θα τα πάρουν, σταματήσουν να τα εξυπηρετούν λόγω κρίσης ή/και κουλτούρας.

Ας μη μακαρίζουμε λοιπόν χώρες όπως η Ιταλία με υψηλό χρέος που σπεύδουν να ανακοινώσουν την παροχή δανείων με εγγυήσεις σε τόσο μεγάλη κλίμακα, για να αντιμετωπίσουν την κρίση.