Η διεύθυνση οικονομικών μελετών και προβλέψεων της Eurobank EFG εξέδωσε σήμερα το τελευταίο τεύχος της έκδοσης "New Europe", το οποίο περιέχει συστηματική ανάλυση των μακροοικονομικών μεγεθών, των τραπεζικών συστημάτων και των χρηματαγορών των χωρών της ανατολικής Ευρώπης και της ανατολικής Μεσογείου.

Την έκδοση επιμελείται ο οικονομικός σύμβουλος του ομίλου, καθηγητής κ. Γκίκας Χαρδούβελης και συγγραφείς είναι ο οικονομολόγος κ. Γιάννης Γκιώνης, η οικονομολόγος κ. Στέλλα Κανελλοπούλου και η οικονομική αναλύτρια κ. Παναγιώτα Χιώτη.

Σύμφωνα με τους οικονομολόγους της Eurobank, οι ρυθμοί ανάπτυξης των οικονομιών της Νέας Ευρώπης αναμένεται να είναι ισχυροί, πλην όμως θα επιβραδυνθούν ελαφρά και θα διαμορφωθούν σε πιο διατηρήσιμα επίπεδα το 2008. Οι προοπτικές της σύγκλισης των οικονομιών των χωρών αυτών είναι ακόμα ισχυρές.

Το βασικό σενάριο προβλέπει ότι η επιβράδυνση στην παγκόσμια οικονομία αναμένεται να έχει μερική αρνητική επίδραση στις οικονομίες των χωρών της Νέας Ευρώπης όχι όμως στον ίδιο βαθμό με αυτόν στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Οικονομίες όπως αυτή της Πολωνίας και της Ουκρανίας θα αισθανθούν λιγότερο τις συνέπειες αυτής της επιβράδυνσης. Οι πιθανότητες είναι χώρες της ΝΑ. Ευρώπης, όπως Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία και Τουρκία, να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερη πίεση, αλλά όχι απότομη προσγείωση στους αναπτυξιακούς τους ρυθμούς.

Η ανατίμηση των τιμών των τροφίμων και του πετρελαίου έχει συμβάλει στο να διατηρηθούν υψηλά οι πληθωριστικές πιέσεις που επιδρούν αρνητικά στους ρυθμούς κατανάλωσης τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του 2008. Επίσης παρατηρείται μετακύλιση των πληθωριστικών πιέσεων στον δείκτη τιμών παραγωγού, ειδικά στην Τουρκία και στη Ρουμανία, που προϊδεάζει για την εμφάνιση ενός δεύτερου κύματος πληθωριστικών πιέσεων.

Οι μακροοικονομικοί κίνδυνοι έχουν επιδεινωθεί σημαντικά στις χώρες της Νέας Ευρώπης. Τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία και στη Σερβία έχουν μεγεθυνθεί σε σημαντικό βαθμό. Στην Ουκρανία, στην Τουρκία και στην Πολωνία διαμορφώνονται ακόμα σε σχετικά χαμηλότερα επίπεδα. Η διεθνής χρηματοοικονομική κρίση ανέδειξε σε πολύ μεγάλο βαθμό τo ζήτημα της χρηματοδότησης των ελλειμμάτων τρεχουσών συναλλαγών. Οι εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων καλύπτουν τα ελλείμματα σε Βουλγαρία, Πολωνία και Ουκρανία. Ωστόσο, έχουν επιβραδυνθεί σημαντικά στη Ρουμανία και στη Σερβία. 

Η πιστωτική επέκταση συνεχίστηκε αμείωτη στις χώρες της Νέας Ευρώπης το 2007. Παρ' όλα αυτά, το 2008 αναμένουμε ότι θα υπάρξει οριακή επιβάρυνση των ρυθμών σε σχέση με τα ήδη διαμορφωμένα υψηλά επίπεδα. Η εικόνα αυτή αντανακλά την αύξηση του κόστους αναχρηματοδότησης του εξωτερικού χρέους των χωρών της Νέας Ευρώπης όπως αυτό φαίνεται από τα περιθώρια επιτοκίων δανεισμού σε ξένο νόμισμα (sovereign debt spreads) και των αυξημένων επιτοκίων δανεισμού λόγω του κύκλου της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής στις χώρες αυτές.

Επίσης, ο κίνδυνος ρευστότητας στα τραπεζικά συστήματα των χωρών της Νέας Ευρώπης έχει αυξηθεί σημαντικά. Από την άποψη αυτή, η Ουκρανία και η Ρουμανία βρίσκονται στην πιο ευάλωτη θέση γιατί έχουν τους υψηλότερους δείκτες χορηγήσεων προς καταθέσεις.

Πιο αναλυτικά:

Βουλγαρία

Η οικονομική ανάπτυξη στη Βουλγαρία διατηρήθηκε ισχυρή και το 2007. Ο αναπτυξιακός ρυθμός διαμορφώθηκε στο 6,2% έναντι 6,3% το 2006. Κινητήρια δύναμη της οικονομίας εξακολουθούν να είναι οι επενδύσεις, οι οποίες διαμορφώθηκαν στο 37% του ΑΕΠ. Ωστόσο, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ξεπέρασε κάθε προσδοκία, αγγίζοντας το 21,4% του ΑΕΠ το 2007, ενώ και το ακαθάριστο εξωτερικό χρέος έφτασε το 97% του ΑΕΠ, στα μεγαλύτερα επίπεδα από την κρίση του 1996-97. Η κάλυψη όμως του ελλείμματος από τις καθαρές εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων εξακολουθεί να κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα. Η άνοδος των τιμών στα τρόφιμα κατέστησε τη Βουλγαρία τη χώρα με τον υψηλότερο πληθωρισμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με 14,2% τον Μάρτιο. Οι πληθωριστικές πιέσεις τροφοδοτούνται και από την υψηλή ζήτηση ως αποτέλεσμα των αυξημένων ρυθμών πιστωτικής επέκτασης και την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος από την άνοδο των μισθών και τη μείωση του φορολογικού συντελεστή εισοδήματος στο 10%.

Στον τραπεζικό τομέα, η κίνηση της κεντρικής τράπεζας να αυξήσει το ποσοστό των υποχρεωτικών διαθεσίμων από 8% σε 12% από τον Σεπτέμβριο δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η πιστωτική επέκταση το 2007 επιταχύνθηκε στο 65,9% σε σχέση με 23,9% το 2006, με τη στεγαστική πίστη να αποτελεί τον τομέα με τη μεγαλύτερη δυναμική -αύξηση 67,4%- λόγω και της ανόδου των τιμών των ακινήτων κατά περίπου 30%.

Ρουμανία

Η μακροοικονομική σταθερότητα στη Ρουμανία απειλείται. Ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνθηκε στο 6%, ενώ το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών επιδεινώθηκε στο 13,9% του ΑΕΠ. Εάν συνεχιστεί η επιδείνωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών οι ξένοι οίκοι θα προχωρήσουν στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της. Η συνεχιζόμενη εφαρμογή από την κυβέρνηση μειοψηφίας επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής οδηγεί στην ισχυρή αύξηση των πραγματικών μισθών, η οποία μεταφράζεται σε ενίσχυση της εσωτερικής καταναλωτικής ζήτησης.

Η ισχυρή ζήτηση σε συνδυασμό με την έλλειψη δυνατότητας ικανοποίησής της από αντίστοιχη προσφορά της εγχώριας οικονομίας οδηγεί στην αύξηση του πληθωρισμού και στη διόγκωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο καλύπτεται από άμεσες ξένες επενδύσεις μόλις κατά 42%. Οι τάσεις υποτίμησης του εγχώριου νομίσματος που επικράτησαν από τα μέσα Ιουλίου μέχρι το τέλος του έτους, η άνοδος στις τιμές των τροφίμων και η ισχυρή αύξηση των μισθών επιτάχυναν τον πληθωρισμό στο 8,6% τον Μάρτιο.

Η κεντρική τράπεζα δεν έχει άλλη επιλογή από το να ανεβάζει τα επιτόκια στην προσπάθεια να αντιμετωπίσει τις εντεινόμενες πληθωριστικές πιέσεις. Η σωρευτική αύξηση ανέρχεται στις 225 μονάδες βάσης και το επιτόκιο παρέμβασης στο 9,25%.

Σερβία

Η ανακήρυξη του Κοσσόβου ως ανεξάρτητου κράτους οδήγησε στην κατάρρευση της κυβέρνησης συνασπισμού στη Σερβία και στην προκήρυξη πρόωρων εκλογών για τον Μάιο, ενώ επηρέασε αρνητικά τις τοπικές αγορές και το δηνάριο. Ο ρυθμός ανάπτυξης το 2007 διαμορφώθηκε στο 7,5%, στο υψηλότερο ποσοστό στη μετά του Μιλόσεβιτς εποχή, παρά την αρνητική επίδραση της ξηρασίας, των νέων περιοριστικών μέτρων στον δανεισμό και της ανόδου του πληθωρισμού, ωστόσο αναμένεται να επιβραδυνθεί στο 6% το 2008.

Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σκαρφάλωσε στο 16,1% του ΑΕΠ το 2007, έναντι 11,5% το 2006. Η κάλυψή του από καθαρές εισροές ξένων άμεσων επενδύσεων έπεσε στο επίπεδο του 30%, γεγονός που αυξάνει τις ανησυχίες για την ικανότητα χρηματοδότησης του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών. Η αύξηση των επιτοκίων κατά 500 μονάδες βάσης δεν είναι ικανή να ανακόψει τις πληθωριστικές πιέσεις. Ο πληθωρισμός εξακοντίστηκε στο 14,3% τον Μάρτιο, έναντι μόλις 4,2% πέρυσι.

Ο τραπεζικός τομέας σημείωσε σημαντική ανάπτυξη κατά 32% το 2007, που υποεκτιμάται από τα επίσημα στοιχεία. Οι ανησυχίες της κεντρικής τράπεζας για τον αυξανόμενο δανεισμό των νοικοκυριών την οδήγησαν στη λήψη μιας νέας σειράς δρακόντειων περιοριστικών μέτρων. Τα μέτρα αυτά δεν έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα μέχρι τώρα, γεγονός που θα οδηγήσει την κεντρική τράπεζα στη λήψη και νέων.

Τουρκία

Η Τουρκία απειλείται να μπει σε νέο κύκλο πολιτικής έντασης και αστάθειας από την κίνηση του Συνταγματικού Δικαστηρίου που έθεσε υπό αμφισβήτηση τη νομιμότητα του κυβερνώντος κόμματος. Οι παραπάνω εξελίξεις οδήγησαν τη Standard and Poor’s στην υποβάθμιση της χώρας στην κλίμακα αξιολόγησης των οικονομικών προοπτικών σε «αρνητικές προοπτικές».

Η αναθεώρηση του ΑΕΠ προς τα πάνω κατά 32% δεν αλλάζει την εικόνα μιας οικονομίας που επιβραδύνεται λόγω της επίδρασης της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής και της πολιτικής αβεβαιότητας η οποία επικράτησε το 2007. Ο ρυθμός ανάπτυξης διαμορφώθηκε στο 4,5%, έναντι ενός αναθεωρημένου 6,9% το 2006. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών διαμορφώθηκε στο 5,7%, έναντι 6,1% ως αποτέλεσμα της αδύναμης εσωτερικής ζήτησης.

Η αναζωπύρωση του πληθωρισμού στο 9,2% τον Μάρτιο και ο συνεπαγόμενος δεύτερος γύρος επιπτώσεων στον δείκτη τιμών παραγωγού δεν θα επιτρέψουν στην κεντρική τράπεζα να συνεχίσει τη χαλάρωση της νομισματικής της πολιτικής. Έτσι ο ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να επιβραδυνθεί εκ νέου κοντά στο 4%.

Οι μακροπρόθεσμες προοπτικές του τραπεζικού τομέα της Τουρκίας είναι εξαιρετικά θετικές. Βραχυπρόθεσμα, το 2008 οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν αυξημένα κόστη χρηματοδότησης. Η πιστωτική επέκταση σταθεροποιήθηκε στο 30% τους τελευταίους μήνες του 2007, ρυθμός μικρότερος από το 46,1% το 2006. Τα στεγαστικά δάνεια αναμένεται να δώσουν ώθηση στην πιστωτική επέκταση και να αυξηθούν, ενώ η ανάπτυξη των καταναλωτικών δανείων μετριάζεται. Ο κίνδυνος ρευστότητας έχει αυξηθεί στον τραπεζικό τομέα. Η αναλογία δανείων προς καταθέσεις σε τοπικό νόμισμα ανέβηκε στο 91,3%, ενώ σε ξένο νόμισμα ανήλθε στο 57,5%.

Ουκρανία

Η ανάπτυξη στην Ουκρανία ήταν η μεγαλύτερη για το 2008 για τις οικονομίες της Νέας Ευρώπης που εξετάζουμε. Ο ρυθμός ανάπτυξης διαμορφώθηκε στο 7,6%, υποβοηθούμενος από την ισχυρή κατανάλωση και την ανάκαμψη των εξαγωγών λόγω των υψηλών τιμών των μετάλλων.

Η είσοδος της Ουκρανίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) αναμένεται να έχει ευεργετική επίδραση στα θεμελιώδη μεγέθη της. Η πολιτική αντιπαλότητα, όμως, ανάμεσα στους βασικούς κυβερνητικούς εταίρους απειλεί να οδηγήσει τη χώρα σε νέο κύκλο πολιτικής αντιπαράθεσης και εκλογών. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών διαμορφώθηκε στο 3,7% του ΑΕΠ εξαιτίας των αυξημένων τιμών φυσικού αερίου που επιβαρύνουν το εμπορικό ισοζύγιο. Ωστόσο, το έλλειμμα υπερκαλύπτεται από την εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων.

Η κύρια εστία ανησυχίας για την οικονομία είναι ο πληθωρισμός, που εκτινάχτηκε στο 26,2% τον Μάρτιο, στο υψηλότερο επίπεδο από το 2000. Για τον λόγο αυτό, η κεντρική τράπεζα αύξησε τα επιτόκια στο 10% και ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να τα αυξήσει ακόμα περισσότερο στο 12% στο τέλος Απριλίου. Ακόμα επέτρεψε τη διαπραγμάτευση του τοπικού νομίσματος έναντι του δολαρίου σε αυξημένο εύρος τιμών, σε μια προσπάθεια να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό.

Πολωνία

Οι εκλογές στην Πολωνία ανέδειξαν μια νέα κυβέρνηση που ακολουθεί πιο φιλελεύθερη οικονομική πολιτική. Η δυνατότητα χρήσης προεδρικού βέτο αυξάνει τον κίνδυνο η χώρα να διολισθήσει σε πολιτική αστάθεια. Η ισχυρή επενδυτική δραστηριότητα οδήγησε σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 6,5% το 2007. Αντίστοιχα, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε στο 3,8% του ΑΕΠ. Καλύπτεται, όμως, από σημαντικές άμεσες ξένες επενδύσεις, οι οποίες ανέρχονται στο 90% του ελλείμματος.

Ο πληθωρισμός τον Μάρτιο διαμορφώθηκε στο 4,1% και είχε ως συνέπεια η κεντρική τράπεζα να αυξήσει κι άλλο τα επιτόκια στο 5,75%. Αυτό όμως είχε ως επακόλουθο τη συνεχιζόμενη ανατιμητική τάση του τοπικού νομίσματος. Η καλή πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών της χώρας της επιτρέπει να πιάσει τα δημοσιονομικά κριτήρια της συνθήκης του Μάαστριχτ, χωρίς όμως να πληροί το κριτήριο του πληθωρισμού. Η αύξηση του μοναδιαίου κόστους εργασίας και των τιμών των τροφίμων σηματοδοτούν ότι ο κύκλος της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής δεν έχει τελειώσει.