Τα μυστικά και τα σενάρια για τις ολλανδικές κάλπες

Βαρόμετρο για την άνοδο του λαϊκισμού στην Ευρώπη θεωρούνται οι ολλανδικές εκλογές που διεξάγονται σήμερα, ωστόσο η αντιπαράθεση των κομμάτων πραγματοποιείται εν μέσω διπλωματικής κρίσης της χώρας με την Τουρκία.

Είναι η πρώτη μεγάλη εκλογική μάχη της χρονιάς στην Ευρώπη, ενόψει δύο ακόμη κρίσιμων αναμετρήσεων σε Γαλλία και Γερμανία.

Τα αποτελέσματα κρίνονται αμφίρροπα παρότι, σύμφωνα με το ολλανδικό ειδησεογραφικό πρακτορείο ANP, οι θεατές του τηλεοπτικού προγράμματος EenVandaag ανέδειξαν νικητή της τηλεμαχίας της Δευτέρας τον πρωθυπουργό της χώρας Μαρκ Ρούτε. Σχεδόν 2,3 εκατ. άνθρωποι παρακολούθησαν το debate, μεταξύ 12,9 εκατ. πιθανών ψηφοφόρων, πολλοί από τους οποίους ήταν έως την τελευταία στιγμή αναποφάσιστοι.

Οι κάλπες κλείνουν στις 22:00 (ώρα Ελλάδας), οπότε αναμένεται να γίνουν γνωστά και τα exit polls.

Τι συμβαίνει και γιατί είναι σημαντικό;

Η Ολλανδία προσφεύγει σήμερα στις κάλπες για τις βουλευτικές εκλογές. Οι δημοσκοπήσεις έχουν εδώ και καιρό προβλέψει πως το κατά του Ισλάμ και της ΕΕ λαϊκίστικο Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) του Χερτ Βίλντερς θα μπορούσε να αναδειχθεί στο μεγαλύτερο κόμμα της χώρας, παρότι ο Βίλντερς δεν είναι πιθανό να καταφέρει να συμμετάσχει στην κυβέρνηση.

Μετά το βρετανικό δημοψήφισμα για την ευρωπαϊκή συμμετοχή και την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, μια νίκη του PVV θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ταιριάζει σε μια εξελισσόμενη ανοδική πορεία των εθνοτικών, αντικαθεστωτικών κινημάτων.

Οι πιθανώς ισχυρές επιδόσεις της ηγέτιδας του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου Μαρίν Λεπέν στις γαλλικές προεδρικές εκλογές τον Μάιο ενισχύει αυτή την άποψη. Κάποιοι παρατηρητές πιστεύουν πως διακυβεύεται το μέλλον της ΕΕ, επισημαίνει ο Guardian.

Ποιο είναι το πολιτικό τοπίο και πώς λειτουργεί το σύστημα;

Υπάρχουν 150 βουλευτές στο ολλανδικό κοινοβούλιο, κάτι που σημαίνει ότι η κυβέρνηση χρειάζεται 76 έδρες για να σχηματίσει πλειοψηφία. Κανένα κόμμα δεν το έχει καταφέρει αυτό μόνο του στην Ολλανδία και η χώρα κυβερνάται από συνασπισμούς εδώ και πάνω από έναν αιώνα.

Το εκλογικό σύστημα είναι απλή αναλογική σε μία μοναδική, πανεθνική εκλογική περιφέρεια -κάτι που σημαίνει πως οποιοδήποτε κόμμα κερδίσει 0,67% της συνολικής εθνικής ψήφου έχει εξασφαλίσει μία έδρα.

Η ολλανδική πολιτική έχει σηματοδοτηθεί τις τελευταίες δεκαετίες από μια «βουτιά» στη στήριξη προς τα τρία κύρια κόμματα της κυβέρνησης, κόμματα της κεντροδεξιάς και της αριστεράς. Το ποσοστό τους από τη συνολική ψήφο έχει συρρικνωθεί από περίπου 80% στη δεκαετία του 1980, σε ένα προβλεπόμενο 40% φέτος.

Πρόκειται για μια τάση που βλέπουμε σε όλη την Ευρώπη. Στην Ολλανδία έχει εξελιχθεί παράλληλα με μια γρήγορη εξάπλωση μικρών κομμάτων ειδικού ενδιαφέροντος: 28 κόμματα, πολλά από αυτά νέα, συμμετέχουν σε αυτή την εκλογική μάχη. Μέχρι και 14 έχει εκτιμηθεί πως θα κερδίσουν έδρες, ενώ από αυτά, τα οκτώ εκτιμάται πως θα έχουν 10 ή και περισσότερους βουλευτές.

Περισσότερο αυτός ο κατακερματισμός της συνολικής ψήφου, και όχι τόσο μια μεγάλη άνοδος στη στήριξη, είναι που θα μπορούσε να καταστήσει το PVV το μεγαλύτερο κόμμα. Τα κινήματα που γέννησαν το Brexit και τον Τραμπ κέρδισαν περίπου τη μισή από τη συνολική ψήφο των πολιτών στις χώρες αυτές. Ο Βίλντερς προβλέπεται να πάρει λιγότερο από 20%.

Ποιος είναι ο Βίλντερς και τι θέλει;

Ο Βίλντερς εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής πριν από 19 χρόνια με το Κόμμα για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία. Στη συνέχεια έγινε ανεξάρτητος, πριν ιδρύσει το PVV το 2006, ένα κόμμα που κυρίως αντιτίθεται επιθετικά στο Ισλάμ και στην «ισλαμοποίηση της Ολλανδίας». Τον περασμένο Δεκέμβριο κατηγορήθηκε πως υποκινεί διακρίσεις κατά των Μαροκινών της Ολλανδίας, ενώ το πρόγραμμα του κόμματός του δεσμεύεται κυρίως για αντιμουσουλμανικά μέτρα, όπως το κλείσιμο τζαμιών και σχολείων και η απαγόρευση της πώλησης του Κορανίου. Αναλυτικό προφίλ εδώ.

Ποια είναι τα άλλα υποψήφια κόμματα;

Το VVD του πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε, το οποίο στοχεύει σε 23 με 27 έδρες, και ο κυβερνητικός εταίρος του, το κεντροαριστερό Εργατικό κόμμα (PvdA), οδηγούνται στο να χάσουν το 30% και 70% των βουλευτών τους αντίστοιχα. Ιδιαίτερα οι Εργατικοί -το κόμμα του Γερούν Ντάισελμπλουμ, του οποίου η θέση ως επικεφαλής στο Eurogroup απειλείται- αναμένεται να υποστούν το χειρότερο αποτέλεσμα στην ιστορία τους.

Κόμματα μεσαίου μεγέθους που είναι πιθανό να κερδίσουν από 10 μέχρι 20 έδρες είναι οι Χριστιανοδημοκράτες (CDA) και το φιλελεύθερο-προοδευτικό D66 (Δημοκράτες 66) -και τα δύο κυβερνητικά κόμματα από τη δεκαετία του 1960 και μετά-, αλλά και το πιο ριζοσπαστικό Σοσιαλιστικό κόμμα (SP) και το GL (Green Left) που ενισχύεται ραγδαία. Είναι πιθανό να τετραπλασιάσουν τον αριθμό των βουλευτών τους.

Μικρότερα κόμματα που προβλέπεται να εξασφαλίσουν λιγότερες από 10 έδρες περιλαμβάνουν δύο θρησκευτικά κόμματα, το Κόμμα για τα Ζώα (PvdD), το 50Plus που εστιάζει στους συνταξιούχους, το αντιευρωπαϊκό Φόρουμ για τη Δημοκρατία (FvD) και το Denk, που σημαίνει «σκέψου» και προσεγγίζει κυρίως μουσουλμάνους μετανάστες.

Και υπάρχει κι ένα κόμμα που ονομάζεται Niet Stemmers (εκείνοι που δεν ψηφίζουν), που αντιπροσωπεύει το 25% των Ολλανδών ψηφοφόρων που αναμένεται να απέχουν. Το κόμμα αυτό υπόσχεται πως οι βουλευτές του -αν κερδίσει κάποια έδρα- δεν θα ψηφίζουν ούτε στη βουλή.

Ποια είναι τα ζητήματα;

Η ανεργία βρίσκεται σε χαμηλά πέντε ετών και η οικονομική ανάπτυξη είναι στο 2,3%: τα θεμελιώδη της ολλανδικής οικονομίας ανακάμπτουν ικανοποιητικά.

Το θέμα των προσφύγων συνεχίζει να εγείρει ανησυχίες, αλλά λιγότερο σε σύγκριση με το peak της προσφυγικής κρίσης το 2015. Περίπου 31.000 αιτούντες ασύλου καταγράφηκαν στην Ολλανδία πέρυσι, μακράν λιγότεροι από τους πάνω από 90.000 που προέβλεπε η κυβέρνηση.

Η μετανάστευση και η κοινωνική ενσωμάτωση είναι σημαντικό ζήτημα. Ο Βίλντερς κάνει αναφορά στους «Χενκ και Ίνγκριντ», ένα φανταστικό ζευγάρι από την Ολλανδία που υποφέρει στα χέρα της διεφθαρμένης πολιτικής ελίτ, μιας δεσποτικής ΕΕ και -φυσικά- των μουσουλμάνων μεταναστών που έχουν αποκτήσει δικαιώματα.

Η επιρροή του Βίλντερς, το γεγονός ότι και ο Ρούτε έχει απαιτήσει από τις μεταναστευτικές κοινότητες να συμμορφωθούν στις ολλανδικές νόρμες και το τρέχον πολιτικό κλίμα στην Ευρώπη, σημαίνουν πως τα θέματα που κυριαρχούν αναπόφευκτα περιλαμβάνουν την πολυπολιτισμικότητα, την παγκοσμιοποίηση, την κυριαρχία, τις ολλανδικές αξίες και το κατά πόσο η ΕΕ λειτουργεί -ή όχι- για την Ολλανδία.

Ποιος θα κερδίσει τις περισσότερες έδρες;

Η συντριπτική πλειοψηφία των δημοσκοπήσεων από το καλοκαίρι του 2015 και μετά, έχει δώσει μικρό προβάδισμα στο PVV έναντι του VVD.

Ωστόσο η στήριξη στον Βίλντερς δείχνει να φθίνει: η ιστοσελίδα αναφοράς Peilingwijzer υποστηρίζει πως το PVV «έχει χάσει» τρεις με τέσσερις έδρες τους τελευταίους μήνες και βρίσκεται αυτή τη στιγμή περίπου στο 16% της συνολικής ψήφου -στα επίπεδα του κόμματος του Ρούτε στην καλύτερη περίπτωση, και με καθοδική τάση.

Αυτό συνάδει με προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις, όταν το PVV προηγούνταν μέχρι και τις τελευταίες εβδομάδες. Ωστόσο οι δημοσκοπήσεις καταδεικνύουν ακόμη ότι περισσότεροι από τους μισούς ψηφοφόρους μπορεί να αλλάξουν γνώμη.

Τι γίνεται αν ο Βίλντερς κερδίσει τις περισσότερες έδρες;

Το PVV μπορεί να μην έχει την ευκαιρία να προσπαθήσει να σχηματίσει κυβέρνηση, ακόμη κι αν πράγματι αναδειχθεί σε μεγαλύτερο κόμμα. Το ολλανδικό σύστημα προβλέπει ότι η νέα Βουλή ορίζει έναν «πληροφοριοδότη» (informateur), συνήθως έναν έμπειρο πολιτικό, για να εξερευνήσει πιθανούς συνασπισμούς.

Εφόσον το VVD και όλα τα κύρια κόμματα που βρίσκονται «πιο αριστερά» από αυτό στο πολιτικό φάσμα έχουν δεσμευθεί να μη συνεργαστούν με τον Βίλντερς (και ο Βίλντερς έχει υποσχεθεί να μη συνεργαστεί με τον Ρούτε), είναι δύσκολο να εντοπίσουμε το πώς το PVV -ακόμη και με περισσότερες από 30 έδρες- θα μπορούσε να πείσει 46 ακόμη βουλευτές να συμμετάσχουν σε κυβέρνησή του.

Ο Βίλντερς έχει ισχυριστεί πως ο αποκλεισμός του θα πυροδοτήσει επανάσταση, αλλά δεν θα είναι η πρώτη φορά που το μεγαλύτερο κόμμα της Ολλανδίας απομονώνεται: έχει συμβεί τρεις φορές στο PvdA, μεταξύ αυτών και μία φορά που κέρδισε πάνω από το ένα τρίτο της συνολικής ψήφου.

Επομένως είναι απίθανο ο Βίλντερς να βρεθεί στην κυβέρνηση. Ενδέχεται να μην προσπαθήσει καν: το 2010, το PVV στήριξε μια κυβέρνηση μειοψηφίας του Ρούτε, αλλά αποσύρθηκε αιφνίδια δύο χρόνια αργότερα. Πολλοί εκτιμούν πως ο Βίλντερς θα προτιμήσει να παραμείνει outsider αντί να συμβιβαστεί.

Επομένως πως ενδέχεται να είναι η κυβέρνηση;

Το SP έχει δηλώσει ότι δεν θα συνεργαστεί με το VVD, πράγμα που περιπλέκει την κατάσταση. Ωστόσο πιθανές εκδοχές περιστρέφονται γύρω από τα συμβατικά VVD, PvdA, CDA και D66, με την προσθήκη ενός ή περισσότερων μικρότερων κομμάτων. Το GL, που ανεβαίνει ραγδαία, μπορεί να αποδειχθεί βασικός παίκτης.

Οι δημοσκοπήσεις υπαινίσσονται πως θα χρειαστούν τουλάχιστον πέντε κόμματα για να σχηματιστεί κυβέρνηση χωρίς το PVV. Παρότι αυτή τη φορά οι διαφορές μεταξύ αρκετών από τους πιθανούς εταίρους δεν είναι μεγάλες, η διαδικασία σχηματισμού του συνασπισμού μπορεί να πάρει καιρό: ο μέσος χρόνος γι’ αυτό στην Ολλανδία είναι οι τρεις μήνες.