* Οι πίνακες όπου αναφέρονται οι σημαντικότεροι δείκτες για την αξιολόγησή τους το 2009 και 2010, τα κρίσιμα μεγέθη για τα τεστ κοπώσεως, η αξιολόγηση ελληνικών και κυπριακών τραπεζών και τα κέρδη και οι αποδόσεις στο ταμπλό δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Oλα τα φώτα αυτήν τη στιγμή είναι στραμμένα στον τραπεζικό κλάδο, καθώς από τις αντοχές του αλλά και τις δυνάμεις του θα εξαρτηθεί σε σημαντικό βαθμό η πορεία της ευρύτερης αγοράς.

Μάλιστα, το θέμα δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό, αλλά ευρωπαϊκό και δεν είναι διόλου τυχαίο ότι οι ειδήσεις σχετικά με την κάλυψη των αναγκών των πιστωτικών ιδρυμάτων σε ρευστότητα και τα crash tests που ετοιμάζει και «τρέχει» η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα καταλαμβάνουν βασική θέση στην ειδησεογραφία.

Ειδικά αυτήν την περίοδο, η πτώση των μετοχικών αξιών τους το 2010, ως απόρροια της κρίσης των κυβερνητικών χρεών, έχει φέρει στο προσκήνιο τα stress tests των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς κρίνεται απολύτως αναγκαίο να απεικονιστούν η πραγματική τους κατάσταση αλλά και οι «αντοχές» τους σε περίπτωση επιδείνωσης της κρίσης.

Όπως προκύπτει από τη «γλώσσα των αριθμών», οι ελληνικές τράπεζες δεν υστερούν -και συχνά μάλιστα πλεονεκτούν- σε σχέση με αυτές του ευρωπαϊκού Νότου, σε μία σειρά κρίσιμους δείκτες: κεφαλαιακής επάρκειας (Tier 1), κεφαλαιακής διάρθρωσης (χορηγήσεις προς καταθέσεις), αποτελεσματικότητας (κόστος προς έσοδα). Πιθανή, ωστόσο, αχίλλειο πτέρνα για τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα ενδέχεται να αποτελέσουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Τομέας τον οποίο οι διοικήσεις των τραπεζών θεωρούν πρώτης προτεραιότητας.

Τα τεστ κοπώσεως, τα αποκαλούμενα stress tests, των ευρωπαϊκών τραπεζών αποτελούν το κλειδί για την επόμενη μέρα στις αγορές, αφού πλέον οι μετοχικές αποδόσεις του κλάδου είναι άμεσα συνδεδεμένες με τα κρίσιμα στοιχεία των λογιστικών τους καταστάσεων.
 
Τα σημεία-βαρόμετρα στον τραπεζικό χάρτη είναι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ως ποσοστό των δανειακών τους χαρτοφυλακίων, ο δείκτης δανείων προς καταθέσεις, οι δείκτες Tier 1 και ο αντίστοιχος κόστους προς έσοδα. Ίσως ο πλέον κυρίαρχος παράγοντας, ή το «κλειδί» της αβεβαιότητας για την επόμενη διετία των τραπεζικών μεγεθών, να είναι οι δείκτες μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPL ratio), στοιχείο το οποίο προκαλεί και έντονη αβεβαιότητα για τα καθαρά κέρδη τα επόμενα χρόνια.

Την περίοδο 2003 - 2008, οι ελληνικές, αλλά και οι ευρωπαϊκές τράπεζες σημείωναν συνεχείς μειώσεις στον δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων (non performing loans - NPLs), ως αποτέλεσμα της βελτίωση στη διαχείριση των κινδύνων αλλά και σε μεγάλο βαθμό λόγω των ευνοϊκών οικονομικών συνθηκών στην παγκόσμια οικονομία. Το διάστημα 2009 - 2011 η καθοδική αναθεώρηση των εκτιμήσεων των αναλυτών για την κερδοφορία των πιστωτικών ιδρυμάτων στο σύνολό τους προέρχεται κυρίως από την αύξηση των προβλέψεων ως προς τα δάνεια σε ποσοστό κοντά στο 5% το 2010 από 4,5% το 2009.

Η βασική ανησυχία για τις ελληνικές τράπεζες ήταν ότι δεν είχαν «τεσταριστεί» σε δύσκολες οικονομικές συνθήκες όπως αυτές που διαμορφώνονται σήμερα τόσο στο εγχώριο οικονομικό περιβάλλον όσο και στις περισσότερες χώρες της ΝΑ. Ευρώπης, και τα αποτελέσματα του 2009 το επιβεβαίωσαν. Ωστόσο, η εικόνα τώρα βαραίνει σε μεγάλο βαθμό από τις εγχώριες δραστηριότητές τους και πολύ λιγότερο από αυτές στο εξωτερικό, αφού οι σημαντικές αυξήσεις στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια προέρχονται από τις δραστηριότητες στην Ελλάδα και όχι από το εξωτερικό!

--- Η εικόνα τώρα

Ωστόσο, «τρέχοντας» τα τεστ κοπώσεως για ένα μεγάλο δείγμα από ευρωπαϊκές τράπεζες, και κυρίως από χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία, προκύπτει ότι τα δεδομένα για τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα δεν είναι τόσο «μαύρα».

Με εξαίρεση τον δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι ελληνικές τράπεζες κλαδικά τοποθετούνται κοντά ή και καλύτερα σε σύγκριση με τους μέσους όρους των ευρωπαϊκών τραπεζών τόσο σε κεφάλαια πρώτης διαβάθμισης όσο και σε δείκτες κόστους προς έσοδα και δανείων προς καταθέσεις. Πάντως, παρά την ευνοϊκή «χροιά» που αποδίδουν τα τεστ στον ελληνικό τραπεζικό κλάδο, η επιμέρους εικόνα των 7 ελληνικών τραπεζών μόνο κοινή δεν εμφανίζεται, αφού είναι φανερό ποιες βρίσκονται σε καλύτερη θέση από τις υπόλοιπες. 

* Οι δείκτες μη εξυπηρετούμενων δανείων ως προς τις χορηγήσεις για τις ελληνικές τράπεζες αποτελούν τελικά τον αδύναμο κρίκο στην αλυσίδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι μέσοι δείκτες NPLs για τις μεγάλες ελληνικές και κυπριακές τράπεζες (Εθνική, Alpha, EFG, Πειραιώς, ΑΤΕ, Marfin P.Β. και Κύπρου) διαμορφώνονται πολύ υψηλότερα από τους μέσους όρους.

Για το 2009, ο μέσος όρος των 7 εγχώριων πιστωτικών ιδρυμάτων είναι 6,3% και για φέτος προβλέπεται σε 8,8% έναντι 4,5% και 4,9% για τον μέσο όρο των ευρωπαϊκών τραπεζών. Με εξαίρεση τα ιταλικά πιστωτικά ιδρύματα, που κινούνται επίσης πολύ πάνω από τον μέσο όρο με 5,8% το 2009 και 7,7% το 2010, οι ισπανικές τράπεζες δείχνουν ότι βρίσκονται σε καλύτερη θέση με 4,3% και 4,9%, ενώ πολύ χαμηλούς δείκτες NPLs εμφανίζουν οι πορτογαλικές τράπεζες με 2,7% και 3%, πολύ χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
 
Μεταξύ των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων η ATEbank και η EFG Eurobank εμφανίζουν τα υψηλότερα NPLs με 10% και 9,6% για το 2010, ενώ 6,3% σημειώνει η Τράπεζα Πειραιώς και 6,9% η Τραπεζα Κυπρου. Για τις ελληνικές και τις κυπριακές τράπεζες τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα επιδείξουν αύξηση 38% το 2010 έναντι 18% για τον μέσο όρο της Ευρώπης και 26% στην Πορτογαλία, 11% στην Ισπανία και 37% στην Ιταλία. Συνεπώς, οι δείκτες NPLs αποτελούν το αδύναμο στοιχείο για τις ελληνικές τράπεζες. 

* Ένα από τα όπλα στη «φαρέτρα» των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων για την αντιμετώπιση του παραπάνω μειονεκτήματος είναι τα κεφάλαια πρώτης διαβάθμισης Tier 1. Ο δείκτης Tier 1 των ελληνικών και κυπριακών τραπεζών το 2009 υπολογίζεται σε 10,6% έναντι 10,3% για το 2010, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος για το 2009 και το 2010 διαμορφώνεται σε ποσοστά 10,1% και 10,2% αντίστοιχα.

Συνεπώς, φαίνεται ότι όντως οι ελληνικές τράπεζες είναι καλά κεφαλαιοποιημένες και επειδή τα κεφάλαια πρώτης διαβάθμισης είναι εκείνα που διαθέτουν την υψηλότερη ποιότητα και έχουν τη δυνατότητα να απορροφήσουν πλήρως ζημίες σε συστηματική βάση, δίνουν σημαντικό credit στις ελληνικές και κυπριακές μετοχές.

Σε αντίθεση, τα πορτογαλικά πιστωτικά ιδρύματα, με Tier 1 8,5% και 8,6% για το 2009 και το 2010, παρά τους χαμηλούς δείκτες NPLs που εμφανίζουν, είναι πολύ λιγότερο κεφαλαιοποιημένα και πολύ περισσότερο ευάλωτα σε περίπτωση που αντιμετωπίσουν παρόμοιες συνθήκες με τα ελληνικά.

Το ίδιο ισχύει και στις ιταλικές τράπεζες με Tier 1 της τάξεως μόλις του 8%, τόσο για το 2009 όσο και για το 2010, ενώ σε καλύτερη κατάσταση σε όρους κεφαλαίων εμφανίζονται οι ισπανικές με Tier 1 9,2% και 9,4% για το 2009 και το 2010 αντίστοιχα. Από τις ελληνικές τράπεζες, η Alpha Bank και η EFG Eurobank εμφανίζουν Tier 1 η πρώτη 11,7% και 11,4% για τα δύο έτη και 11,5% και 11,2% η δεύτερη. Οι μόνες με εκτιμώμενο Tier 1 χαμηλότερο από τον μέσο όρο είναι η ATEbank και η Τράπεζα Πειραιώς. Το συμπέρασμα από τους δείκτες Tier 1 είναι υπέρ των ελληνικών τραπεζών.

* Σημαντική παράμετρος για την κερδοφορία των πιστωτικών ιδρυμάτων είναι οι δείκτες μόχλευσης, δηλαδή οι δείκτες δανείων προς καταθέσεις. Οι 7 ελληνικές και κυπριακές τράπεζες και σε αυτόν τον δείκτη κινούνται χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ οι πορτογαλικές και οι ισπανικές εμφανίζονται με υπέρμετρη μόχλευση στον ισολογισμό τους, λαμβάνοντας υπόψη και τους δείκτες Tier 1. Ο εγχώριος μέσος όρος για το 2009 ήταν 105% έναντι 116,6% για τις ευρωπαϊκές και εκτιμάται σε 108,7% το 2010 έναντι 111,2% για την Ευρώπη.

Ωστόσο, η Τράπεζα Πειραιώς, η Alpha Bank και η EFG Eurobank κινούνται πολύ πάνω από τον μέσο όρο της Ευρώπης, με προβλεπόμενο δείκτη δανείων προς καταθέσεις για το 2010 της τάξεως του 123,7%, του 122,5% και του 121,1%. Ο χαμηλός δείκτης της Εθνικής Τράπεζας «ελαφραίνει» υπέρμετρα τον μέσο όρο, ενώ μόνο η Τραπεζα Κυπρου εμφανίζεται με δείκτη δανείων προς καταθέσεις κάτω του 100%.

Οι πορτογαλικές τράπεζες έχουν δείκτες 158,9% και 162,6% για τα έτη 2009 και 2010, ενώ οι ισπανικές 149% και 143,6%! Οι ιταλικές τράπεζες κινούνται ακόμα χαμηλότερα και από τις ελληνικές με μέσους όρους 100,5% για το 2009 και 97,9% για το 2010. Με τους δείκτες Tier 1 και δάνεια προς χορηγήσεις σε ανώτερα επίπεδα από τον μέσο όρο, τα stress tests για τις ελληνικές τράπεζες βελτιώνουν την εικόνα των ιδιαίτερα αρνητικών NPLs. 

* Η τελευταία κατηγορία σύγκρισης είναι ο δείκτης κόστους προς έσοδα, σημαντικός δείκτης αποτελεσματικότητας για τη λειτουργία των πιστωτικών ιδρυμάτων. Οι ελληνικές τράπεζες και σε αυτόν κινούνται χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ευρώπης, ενώ είναι μία ακόμα κατηγορία στην οποία τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα φαίνεται να υπερτερούν σε σχέση τόσο με τις πορτογαλικές όσο και με τις ιταλικές τράπεζες. Ο μέσος δείκτης κόστους προς έσοδα των ευρωπαϊκών τραπεζικών μετοχών είναι 54,1% για το 2009 και εκτιμάται ότι θα κινηθεί ανοδικά στο 56,7% το 2010.

Οι αντίστοιχοι ελληνικοί μέσοι όροι είναι 52,2% για το 2009 και 52,4% για το 2010. Οι τίτλοι των EFG Eurobank, Εθνικής Τράπεζας, Τράπεζας Κύπρου και Alpha Bank βρίσκονται σε χαμηλότερα επίπεδα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ συνολικά η εικόνα του εγχώριου τραπεζικού κλάδου είναι σαφώς σε καλύτερη θέση, με εξαίρεση μόνο τις ισπανικές τράπεζες οι οποίες εμφανίζουν δείκτες ιδιαίτερα χαμηλούς: 40,4% για το 2009 και 41,8% για το 2010. Στον αντίποδα, υψηλή κοστολογική βάση σημειώνουν οι πορτογαλικές και οι ιταλικές τράπεζες με δείκτες κόστους προς έξοδα μεγαλύτερους από το 60% για όλα τα έτη.

* Σημαντική παράμετρος για την πορεία των τραπεζικών μετοχών είναι η προβλεπόμενη κερδοφορία και σε αυτόν τον τομέα οι ελληνικές τράπεζες φαίνεται ότι «χωλαίνουν». Η εξέλιξη της κερδοφορίας των 7 ελληνικών τραπεζικών μετοχών είναι εμφανώς χαμηλότερη απ’ ό,τι ο μέσος όρος των ευρωπαϊκών πιστωτικών ιδρυμάτων τόσο για το 2009 όσο και για το 2010, ως απόρροια βέβαια και των υψηλότερων δεικτών μη εξυπηρετούμενων δανείων και προβλέψεων που συνεπάγονται.
 
Με -43,2% και -39% για το 2009 και το 2010 για τις ελληνικές και κυπριακές τράπεζες έναντι -12,7% για το 2009 και +10,4% για το 2010 που είναι ο μέσος όρος της Ευρώπης. Σε αυτήν την κατηγορία τόσο οι πορτογαλικές όσο και οι ισπανικές τράπεζες, παρότι θα κινηθούν αρνητικά για τα έτη 2009 και 2010, εντούτοις εμφανίζουν πολύ μικρότερους ρυθμούς πτώσης.

Οι πορτογαλικές τράπεζες για το 2010 εμφανίζουν εκτιμώμενη μεταβολή κερδών ανά μετοχή -9,3% και -28,7% για το 2009, οι ισπανικές -12,7% το 2009 και μόλις -1,6% το 2010, ενώ οι ιταλικές -8,9% το 2009, αλλά +10,4% το 2010. Τέλος, οι αποδόσεις στο ταμπλό είναι μία ακόμα παράμετρος. Οι ελληνικές μετοχές από τις αρχές του 2010 έχουν χάσει τη μισή αξία τους, ενώ ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι -21,2%. Οι πορτογαλικές, ισπανικές και ιταλικές κινούνται μεν με μεγαλύτερες απώλειες από τον μέσο όρο, αλλά με τις μισές απώλειες από ό,τι ο ελληνικός δείκτης.

--- Οι αποδόσεις

Μεταξύ των ελληνικών και κυπριακών τραπεζών τη χειρότερη απόδοση στο πρώτο εξάμηνο του έτους εμφανίζει η Τράπεζα Πειραιώς με -58,5% και ακολουθεί η EFG Eurobank με -53,4%. Ωστόσο, με εξαίρεση την Τραπεζα Κυπρου, της οποίας η απόδοση βρίσκεται πολύ κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο -28,8%, τόσο η Εθνική Τράπεζα όσο και η Alpha Bank κινούνται με απώλειες άνω του 50%. Επίσης, από όλα τα πιστωτικά ιδρύματα στην ευρωπαϊκή αγορά τα ελληνικά εμφανίζουν τη μεγαλύτερη πτώση.

Στον αντίποδα, ισχυρά κέρδη εμφανίζει η Royal Bank of Scotland με 57,1%, ενώ ο τραπεζικός κλάδος στην Τουρκία σημειώνει σημαντική άνοδο. Με μέση πρόβλεψη για αύξηση κατά 59% στα κέρδη του 2009 και με εκτιμώμενη θετική μεταβολή για το 2010 στο 11,6%, τα κέρδη για τον τουρκικό τραπεζικό κλάδο ξεπερνούν το 25% από τις αρχές της φετινής χρονιάς.

Ταυτόχρονα, οι αυστριακές τράπεζες, με επίσης σημαντική έκθεση στη νοτιοανατολική Ευρώπη, εμφανίζονται με πολύ μικρότερες ζημίες. Οι γερμανικές τραπεζικές μετοχές σημειώνουν μικρές ζημίες, ενώ για τα γαλλικά πιστωτικά ιδρύματα η κάμψη είναι μεγάλη με εξαίρεση τη Natixis, αφού η Credit Agricole και η Societe Generale εμφανίζουν απώλειες πάνω από 30% από τις αρχές του 2010.

--- Οι μυστικές συναντήσεις και ο αντίλογος

Η πιθανότητα χρεοκοπίας ενός κράτους-μέλους πρέπει ή όχι να περιλαμβάνεται στα stress tests των ευρωπαϊκών τραπεζών; Η συζήτηση για το εάν θα πρέπει να περιλαμβάνεται ένα τέτοιο κριτήριο έχει ενταθεί τον τελευταίο καιρό. Από τη μία πλευρά θεωρείται απαραίτητο, από την άλλη εκτιμάται πως μια τέτοια κίνηση ενδεχομένως να δημιουργήσει αναστάτωση, καθώς θα θεωρηθεί ότι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αξιολογούν ως πιθανή μια τέτοια εξέλιξη.

«Το βασικό ζήτημα είναι εάν τα stress tests θα περιλαμβάνουν το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης του χρέους μιας χώρας», είχε αναφέρει και ο κ. Bill Winters, πρώην διευθύνων σύμβουλος της JP Morgan. «Η αρμόζουσα και συνήθης μεθοδολογία θα πρέπει να σχεδιαστεί το ταχύτερο δυνατόν ώστε να εκτιμά και την ανθεκτικότητα των τραπεζών, συμπεριλαμβανομένης και της έκθεσης στον πιστοληπτικό κίνδυνο μιας χώρας, έτσι ώστε να συμβαδίζει με τις ανησυχίες της αγοράς σχετικά με τέτοιες εκθέσεις», αναφέρει ανεπίσημο ευρωπαϊκό έγγραφο.

«Εάν δεν περιλαμβάνουν το ρίσκο χρεοκοπίας ενός κράτους-μέλους της Ε.Ε., η σημασία των stress tests θα είναι περιορισμένη και η αγορά θα τα ξεχάσει αμέσως», σημείωνε ο κ. Konrad Becker, αναλυτής της Merck Finck στο Μόναχο. Οι διεργασίες για τη διαμόρφωση των stress tests εντείνονται φανερά αλλά και μυστικά. Η «Financial Times Deutschland» αποκαλύπτει μυστική συνάντηση μεταξύ στελεχών της Bundesbank και της χρηματοοικονομικής επιτροπής BaFin καθώς και στελεχών του ευρωπαϊκού τραπεζικού κλάδου με θέμα τα stress tests.

Όπως αποκαλύπτεται, θα μετέχουν, μεταξύ άλλων, η Deutsche Bank, η Commerzbank και οι περιφερειακές κρατικές τράπεζες, οι Landesbanken, ώστε να συζητηθούν τα κριτήρια, το χρονοδιάγραμμα, ο αριθμός των τραπεζών που θα συμμετέχουν και ο τρόπος ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων. Όπως δήλωσε στο γερμανικό κοινοβούλιο στις 25 Ιουνίου και ο κ. Axel Weber, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τα stress tests -που προς το παρόν προβλέπεται να περιλαμβάνουν μόνο τα μεγάλα διασυνοριακά πιστωτικά ιδρύματα- ενδεχομένως να επεκταθούν ώστε να αφορούν σε 100 τράπεζες. 

* Οι πίνακες όπου αναφέρονται οι σημαντικότεροι δείκτες για την αξιολόγησή τους το 2009 και 2010, τα κρίσιμα μεγέθη για τα τεστ κοπώσεως, η αξιολόγηση ελληνικών και κυπριακών τραπεζών και τα κέρδη και οι αποδόσεις στο ταμπλό, δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 641ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 2 - 6 Ιουλίου 2010.