Οι τράπεζες βλέπουν την ποιότητα των δανειακών τους χαρτοφυλακίων να μην επιδεινώνεται και τα καθαρά επιτοκιακά τους περιθώρια να ανακάμπτουν μετά τη συρρίκνωση του πρώτου τριμήνου. Το "μεγάλο στοίχημα", ωστόσο, θα παιχτεί στο δεύτερο μισό του έτους…

Όσοι πίστευαν ότι το τέταρτο τρίμηνο του 2008 θα ήταν απλώς μια αρνητική παρένθεση για τον τραπεζικό κλάδο μάλλον θα πρέπει να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους καθώς το πρώτο τέταρτο του 2009 αναμένεται χειρότερο. Η αύξηση των δανείων αναμένεται μηδενική, ενώ το καθαρό επιτοκιακό περιθώριο (NIM) ήταν τελικά μειωμένο, εξαιτίας του μεγάλου ανταγωνισμού στην προσέλκυση κεφαλαίων.

Παράγοντες της αγοράς, λοιπόν, εκτιμούν ότι για να επιτύχουν οι τράπεζες στο πρώτο φετινό τρίμηνο τα προ προβλέψεων κέρδη του δ΄ τριμήνου του 2008 θα πρέπει να έχουν καταφέρει πολλά στο μέτωπο του περιορισμού των δαπανών.

Το ευχάριστο για τις τράπεζες είναι ότι η κατάσταση στο β΄ τρίμηνο αναμένεται να είναι κάπως καλύτερη γι' αυτές. Πρώτα απ’ όλα, γιατί παρατηρείται σαφέστατη σταδιακή αποκλιμάκωση του μέσου κόστους στις προθεσμιακές καταθέσεις.

Στο πρώτο τρίμηνο, για παράδειγμα, μπορεί τα επιτόκια να υποχώρησαν από το 6% στο 3%, ωστόσο το μέσο κόστος των προθεσμιακών καταθέσεων κυμάνθηκε γύρω στο 5%, καθώς στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα οι τράπεζες επιβαρύνονταν όχι μόνο από τα χαμηλότερα επιτόκια του πρώτου τριμήνου του 2009 αλλά και από τα υψηλότερα επιτόκια του 2008.

Και δεύτερον, γιατί με την πάροδο του χρόνου αρχίζουν να αποδίδουν περισσότερο κάποιες κινήσεις των τραπεζών στο μέτωπο της μείωσης του κόστους, ενώ παράλληλα τα μακροπρόθεσμα δάνεια που λήγουν και ανανεώνονται επανατιμολογούνται, με τις τράπεζες να επιβάλλουν τώρα υψηλότερα spreads.

Ένα άλλο ευχάριστο επίσης γεγονός για τις τράπεζες στο πρώτο εξάμηνο είναι ότι δεν αναμένεται να δούμε μεγάλη άνοδο στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, παρά τα τόσα που ακούγονται γύρω από αυτό το θέμα.

Σύμφωνα με το πρόσφατο report της Alpha Finance, η Εθνική και η Eurobank δηλώνουν βελτίωση στην ποιότητα του δανειακού τους χαρτοφυλακίου σε σχέση με το τέταρτο τρίμηνο του 2008, ενώ η Τράπεζα Πειραιώς διαπιστώνει οριακή επιδείνωση.

Σε κάθε περίπτωση, η Alpha Finance επισημαίνει ότι "είναι υπερβολικά νωρίς" να εκτιμήσουμε το θέμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, τα οποία θα γίνουν περισσότερο εμφανή από το δεύτερο φετινό εξάμηνο, για να πάρουν ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις το 2010.

Οι τραπεζίτες, λοιπόν, εμφανίζονται αισιόδοξοι για την πορεία των μη εξυπηρετούμενων δανείων μέσα στο πρώτο φετινό εξάμηνο, πλην όμως δεν μπορούν να είναι καθόλου βέβαιοι για το πώς θα εξελιχθεί το όλο ζήτημα κατά το δεύτερο μισό του έτους.

Η πορεία του τουρισμού και ορισμένων άλλων σημαντικών κλάδων, όπως η οικοδομή και οι πωλήσεις αυτοκινήτων, επηρεάζει σημαντικά την κατάσταση. Ειδικότερα για τον τουρισμό (επηρεάζει κατά 15% το ΑΕΠ του τρίτου τριμήνου) η Alpha Finance πιστεύει ότι "αν η κάμψη αποδειχτεί μικρότερη του 10% - 15% τότε τα χειρότερα βρίσκονται πίσω μας".

Στον κλάδο των αυτοκινήτων, όπου το φετινό ποσοστό κάμψης κυμαίνεται γύρω στο 40%, οι παράγοντες της αγοράς ελπίζουν ότι τα νέα κυβερνητικά μέτρα θα τονώσουν σε κάποιον βαθμό την κίνηση στην αγορά, περιορίζοντας τις τεράστιες απώλειες. Προφανώς, ένα τέτοιο σενάριο βολεύει και τις τράπεζες, αφού στον κλάδο υπάρχουν αρκετοί (υπερ)δανεισμένοι επιχειρηματίες που δυσκολεύονται να… κοιμηθούν τα βράδια.

Ο κλάδος της οικοδομής επίσης θεωρείται από τους πλέον σημαντικούς γιατί επηρεάζει πολλές δραστηριότητες στο σύνολο της οικονομίας. Μάλιστα, λόγω του χαμηλού όγκου των συναλλαγών τελευταία πολλοί εργολάβοι είναι εκτεθειμένοι σε μεγάλο δανεισμό, προβληματίζοντας τις τράπεζες για τη στάση που πρέπει να ακολουθήσουν. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι στην κυβέρνηση σκέφτονται -όπως και με τα αυτοκίνητα- τη λήψη κάποιων μέτρων για τη στήριξη του κλάδου.

--- Οι χορηγήσεις θα… μετατραπούν σε καταθέσεις;

Το στοίχημα της πιστωτικής επέκτασης του 10% φαίνεται πλέον να αποτελεί παρελθόν. Ενδεικτική είναι η δήλωση του γενικού διευθυντή της Ελληνικής Τράπεζας στην Ελλάδα κ. Νέαρχου Μαραγκού: "Αυτός ήταν ένας στόχος που είχε τεθεί το τελευταίο δίμηνο του 2008, όταν η κατάσταση στην οικονομία ήταν αρκετά διαφορετική από αυτή που είναι σήμερα.

Για παράδειγμα, οι τρέχουσες εκτιμήσεις για το ΑΕΠ έχουν χαμηλώσει. Σήμερα, μια πρόβλεψη για άνοδο 10% στις χορηγήσεις αποτελεί το αισιόδοξο σενάριο, όταν οι απαισιόδοξοι μιλούν για 6%, ενώ ένα μετριοπαθές σενάριο είναι γύρω στο 7% - 8%".

Με την άποψη του κ. Μαραγκού συμφωνούν και οι περισσότεροι αναλυτές. Για παράδειγμα, στο πρόσφατο report της Alpha Finance αναφέρεται ότι αρχικά ανέμεναν άνοδο 12% στις φετινές χορηγήσεις, αλλά τώρα αισθάνονται πιο άνετα με εκτίμηση γύρω στο 7%.

Πέραν όμως αυτού, το ζήτημα δεν είναι μόνο οι τράπεζες να δώσουν δάνεια, αλλά επίσης και τα δάνεια αυτά να κατευθυνθούν στην οικονομία. Στο σημείο αυτό, λοιπόν, εκφράζονται πολλές επιφυλάξεις από την πλευρά των παραγόντων της αγοράς.
 
"Τα δάνεια αυτά κατευθύνονται κατά πλειοψηφία στις ισχυρές επιχειρήσεις, οι οποίες λόγω της κρίσης δεν τα επενδύουν, αλλά κυρίως τα λαμβάνουν για λόγους ασφαλείας και μάλιστα τα επανατοποθετούν σε καταθέσεις!", μας επισήμανε γνωστό στέλεχος της τραπεζικής αγοράς, το οποίο συνέχισε να περιγράφει με παραστατικό τρόπο τι συνέβη πέρυσι και τι λαμβάνει χώρα τους τελευταίους μήνες.

"Με την τρέχουσα πιστωτική κρίση συνέβη αυτό που κάθε φορά συμβαίνει στα super markets όταν υπάρχει φήμη για πόλεμο ή για καταστροφή: τρέχουν να αγοράσουν όχι μόνο αυτοί που έχουν ανάγκη αλλά όλος ο κόσμος, προκειμένου να αποθηκεύσουν τρόφιμα, μήπως και χρειαστούν στο μέλλον. Την ίδια όμως στιγμή πολλοί μένουν χωρίς φαγητό. Κάτι ανάλογο -ή μάλλον εντονότερο- συμβαίνει τους τελευταίους μήνες με τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις.

Μόλις, οι επιχειρήσεις αντιλήφθηκαν πέρυσι το θέμα της στενότητας κεφαλαίων, έσπευσαν να εξαντλήσουν όλες τις "γραμμές χρηματοδότησης" (πλαφόν) που είχαν, ακόμη και αν δεν χρειάζονταν ρευστότητα. Απλώς σκέφτηκαν ότι η κατοχή ρευστότητας στις εποχές μας, αποτελεί σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα.

Φέτος το πράγμα έγινε κάπως διαφορετικά. Όταν οι τράπεζες είδαν τη ρευστότητα του συστήματος να βελτιώνεται άρχισαν τον τελευταίο καιρό να χορηγούν κάμποσα δάνεια, αλλά αυτά κατευθύνονται κυρίως στις ισχυρές επιχειρήσεις, σε εκείνες δηλαδή που εξασφαλίζουν σε μεγάλο βαθμό στις τράπεζες, την επανείσπραξη των δανείων τους.

Το παράδοξο όμως είναι ότι πολύ λίγες από αυτές τις ισχυρές επιχειρήσεις που έλαβαν δάνεια τα είχαν πραγματική ανάγκη! Απλώς τα έπαιρναν φοβούμενες μήπως η κατάσταση επιδεινωθεί περισσότερο. Πολύ συχνά μάλιστα βλέπουμε τις δανειοδοτήσεις των τραπεζών προς τις επιχειρήσεις να μετατρέπονται σε καταθέσεις των επιχειρήσεων προς τις τράπεζες και να λιμνάζουν εκεί!".