Τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης λόγω και της διεθνούς κρίσης περιγράφει η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων της Eurobank στην τακτική έκδοση "New Europe". 

Η Eurobank εστιάζει την προσοχή της σε τρεις κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι οικονομίες της ευρύτερης περιφέρειας και συγκεκριμένα στη σημαντική επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης, στην έκθεση νοικοκυριών και επιχειρήσεων σε συναλλαγματικό κίνδυνο και στο ενδεχόμενο απότομης διακοπής των κεφαλαιακών εισροών.

Πιο αναλυτικά, η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων της Eurobank EFG εξέδωσε σήμερα το τελευταίο τεύχος της έκδοσης "New Europe", το οποίο περιέχει συστηματική ανάλυση των μακροοικονομικών μεγεθών και των χρηματαγορών των χωρών της ανατολικής Ευρώπης και της ανατολικής Μεσογείου.

Την έκδοση επιμελείται ο οικονομικός σύμβουλος του ομίλου, καθηγητής κ. Γκίκας Χαρδούβελης και συγγραφείς είναι οι οικονομολόγοι ο κ. Γιάννης Γκιώνης και η κ. Στέλλα Κανελλοπούλου και η οικονομική αναλύτρια κ. Παναγιώτα Χιώτη. Σημαντική συνεισφορά στην έκδοση είχαν επίσης η κ. Δρακοπούλου και η κ. Σουλάνδρου, βοηθοί οικονομικού αναλυτή.

Σύμφωνα με τους οικονομολόγους της Eurobank, οι ρυθμοί ανάπτυξης των οικονομιών της Νέας Ευρώπης αναμένεται να προσγειωθούν σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα το 2009.

Παράλληλα, οι πληθωριστικές πιέσεις θα αποκλιμακωθούν, ενώ τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών θα συρρικνωθούν.

Eπίσης, το 2009 αναμένεται ότι θα υπάρξει σημαντική επιβράδυνση των ρυθμών πιστωτικής επέκτασης εξαιτίας της έλλειψης επαρκούς ρευστότητας, του σημαντικά αυξημένου κόστους κεφαλαίων και της αναθεώρησης της πολιτικής χορηγήσεων των τραπεζών στην περιοχή.

Όπως αναφέρεται στη σχετική έκδοση, αυτή τη δεκαετία οι οικονομίες της Νέας Ευρώπης έκαναν σημαντικά βήματα σύγκλισης με τις αναπτυγμένες οικονομίες της δυτικής Ευρώπης. Ωστόσο, η επόμενη χρονιά θα είναι γεμάτη προκλήσεις. Κάποιες από τις οικονομίες αυτές δεν θα μπορέσουν να αποφύγουν την ύφεση. Η οικονομία της Ουκρανίας εισέρχεται σε ύφεση, ενώ της Τουρκίας βρίσκεται στα πρόθυρα.

Η ανάλυση της Eurobank δείχνει ότι ακόμα και στην περίπτωση όπου η χρηματοπιστωτική κρίση τελειώσει σχετικά γρήγορα οι ρυθμοί ανάπτυξης θα μειωθούν στο μισό σε σχέση με το 2008.

Η αδύναμη εσωτερική ζήτηση, σε συνδυασμό με την καθοδική τάση των τιμών των εμπορευμάτων και του πετρελαίου, θα έχει ως συνακόλουθη συνέπεια να συρρικνωθούν τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών και να πέσει ο πληθωρισμός σε επίπεδα κάτω των ορίων-στόχων των νομισματικών αρχών (πλην της Ουκρανίας).

Η κατανάλωση, που είχε αρχίσει να επιβραδύνεται εξαιτίας της ανόδου του πληθωρισμού από το φθινόπωρο του 2007, θα πληγεί εξαιτίας της ανόδου της ανεργίας καθώς και της επιβράδυνσης στος μισθούς και στην πιστωτική επέκταση. Η σημαντική επιδείνωση των συνθηκών εξωτερικής χρηματοδότησης θα οδηγήσει σε κάμψη των κεφαλαιακών εισροών στις χώρες της Νέας Ευρώπης, γεγονός που θα επιδράσει ιδιαίτερα αρνητικά τις επενδύσεις.

Οι κυβερνήσεις των χωρών ανταποκρίθηκαν στις προκλήσεις ετοιμάζοντας πακέτα ενίσχυσης των οικονομιών. Η Ουγγαρία και η Ουκρανία έχουν ήδη δεχτεί δανειακή χρηματοδότηση από το ΔΝΤ, ενώ η Σερβία έχει εξασφαλίσει προληπτική πρόσβαση σε δανειακή χρηματοδότηση (precautionary stand-by arrangement). Πολλές κεντρικές τράπεζες στην προσπάθειά τους να ενισχύσουν τη ρευστότητα μείωσαν τα ποσοστά υποχρεωτικών διαθεσίμων των καταθέσεων σε ξένο νόμισμα. Επίσης κάποιες από αυτές όπως η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας και η αντίστοιχη της Πολωνίας ήδη προχώρησαν σε αιφνιδιαστική μείωση των επιτοκίων παρέμβασής τους.

Η Eurobank εστιάζει την προσοχή της σε τρεις κινδύνους οι οποίοι εκτιμά ότι είναι οι σημαντικότεροι που απειλούν τις οικονομίες της Νέας Ευρώπης:

1. Σημαντική επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης

H πιστωτική επέκταση εμφάνισε τα πρώτα ορατά σημάδια κάμψης στις χώρες της Νέας Ευρώπης το φθινόπωρο του 2008. Οι τράπεζες στην Νέα Ευρώπη αν και διαθέτουν σχετικά μεγαλύτερη κεφαλαιακή επάρκεια συγκριτικά με αυτές στην ηπειρωτική Ευρώπη είναι κατά κύριο λόγο θυγατρικές ξένων τραπεζών κάποιες εκ των οποίων εμπλέκονται στη διαδικασία απομόχλευσης-deleveraging.

Αυτό καθιστά απαγορευτική τη μεταφορά ρευστότητας στη Νέα Ευρώπη, γεγονός που θα πλήξει εκείνες τις χώρες όπου ο λόγος των δανείων προς τις καταθέσεις είναι σημαντικά πάνω από τη μονάδα. Η σημαντική επιδείνωση των συνθηκών εξωτερικής χρηματοδότησης έχει ως συνέπεια οι τράπεζες να καταστήσουν πιο αυστηρά τα κριτήρια δανεισμού, αρχίζοντας να μειώνουν την παροχή δανείων ή και να μετακυλίουν το αυξημένο κόστος χρηματοδότησής τους στους πελάτες τους.

Ωστόσο, εκτιμά ότι η επίδραση δεν θα είναι τόσο αρνητική όσο στην περίπτωση των χωρών της Βαλτικής, όπου οι ξένες τράπεζες, κυρίως οι σουηδικές, σταμάτησαν τη ροή του δανεισμού το 2007. Η ελαστικότητα του ονομαστικού ΑΕΠ ως προς την πιστωτική επέκταση είναι το ένα τρίτο σε σχέση με αυτή των Βαλτικών.

2. Η έκθεση των νοικοκυριών και επιχειρήσεων σε συναλλαγματικό κίνδυνο

Η μεγάλη υποτίμηση των τοπικών νομισμάτων διογκώνει το πραγματικό κόστος δανεισμού των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, γιατί ένα σημαντικό ποσοστό των δανείων είναι σε ξένο νόμισμα. Αυτό ενέχει δυσμενείς συνέπειες για τις τράπεζες αφού αναμένεται κατακόρυφη αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

3. Η πιθανότητα μιας απότομης διακοπής των κεφαλαιακών εισροών

Αν και σχετικά αλώβητες μέχρι την κατάρρευση της επενδυτικής τράπεζας Lehman, οι πραγματικές οικονομίες της Νέας Ευρώπης άρχισαν να νιώθουν τους κραδασμούς της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Οι οικονομίες της Νέας Ευρώπης, οι οποίες τα περασμένα χρόνια είχαν βασιστεί στις αθρόες εισροές κεφαλαίων, βρέθηκαν εκτεθειμένες σημαντικά από την επιδείνωση του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Η πιθανότητα μιας απότομης διακοπής χρηματοδότησης των ελλειμμάτων τρεχουσών συναλλαγών και αναχρηματοδότησης του εξωτερικού τους χρέους αυξήθηκε σημαντικά, εξακοντίζοντας τις τιμές των επιτοκίων ασφάλισης πιστωτικού κινδύνου (CDS-credit default swaps) για τις οικονομίες με τις μεγαλύτερες ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης.

Πιο αναλυτικά, ανά χώρα, σημειώνονται τα εξής:

Η οικονομική ανάπτυξη στη Βουλγαρία, αν και διατηρήθηκε ισχυρή στο 6,5% το 2008, αναμένεται να προσγειωθεί στα επίπεδα του 3% το 2009. Ο μέσος πληθωρισμός αντίστοιχα θα αποκλιμακωθεί περαιτέρω από το 12,5% στο 6,9% το 2009. H διόρθωση στους τομείς των ακινήτων και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών θα επηρεάσει σημαντικά την οικονομία της Βουλγαρίας. Το πραγματικό ερώτημα είναι εάν θα ακολουθήσει η Βουλγαρία την πορεία των χωρών της Βαλτικής.

Η Eurobank εκτιμά ότι, αν και η Βουλγαρία έχει πολλές ομοιότητες με τις χώρες αυτές, η συνετή δημοσιονομική πολιτική που ακολούθησε τα περασμένα χρόνια αφήνει μεγαλύτερα περιθώρια ευελιξίας στην κυβέρνηση να οδηγήσει την οικονομία σε ελεγχόμενη ομαλή προσγείωση. Η κυβέρνηση ήδη έχει ανακοινώσει δημοσιονομικά μέτρα στήριξης της οικονομίας.

Στον αντίποδα, προβληματισμό προκαλεί η απώλεια προ ενταξιακών κοινοτικών κονδυλίων λόγω της μη συμμόρφωσης της Βουλγαρίας με τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο έφτασε στο ανώτατο όριο του 24,3% του ΑΕΠ, εμφανίζει σημάδια σταθεροποίησης. Αντίθετα, το ακαθάριστο εξωτερικό χρέος διαμορφώθηκε στο 107% του ΑΕΠ, στα μεγαλύτερα επίπεδα από την κρίση του 1996-97. Η πτώση των καθαρών εισροών άμεσων ξένων επενδύσεων, με αιχμή τις επενδύσεις στον τομέα των ακινήτων που ξεκίνησε το 2008, θα συνεχιστεί το 2009 με άμεση επίπτωση την συρρίκνωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών στο 16% το επόμενο έτος.

Παράλληλα, το διαφοροποιημένο τραπεζικό σύστημα, από πλευράς ξένης ιδιοκτησιακής δομής, και ο χαμηλότερος σε σχέση με τις χώρες της Βαλτικής λόγος δανείων προς καταθέσεις μειώνουν την πιθανότητα απότομης διακοπής της τραπεζικής χρηματοδότησης προς την οικονομία. Εντούτοις, η πιστωτική επέκταση έχει αρχίσει να επιβραδύνεται και διαμορφώθηκε στο 44,5% για τον Οκτώβριο σε σχέση με το 65,9% για το 2007.

Η οικονομία της Ρουμανίας αναμένεται να προσγειωθεί από το εκτιμώμενο 8,5% στα επίπεδα του 3,2% το 2009. Όπως είχαμε προειδοποιήσει στο περασμένο μας τεύχος, οι ξένοι οίκοι προχώρησαν στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, γεγονός που κατατάσσει το δημόσιο της χρέος στη διαβάθμιση χαμηλής φερεγγυότητας (below investment grade-junk status), ενώ φέρνει τη χώρα στο χαμηλότερο επίπεδο αξιολόγησης ανάμεσα στα άλλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η οικονομία βρίσκεται σε ευάλωτη θέση από τα δίδυμα ελλείμματα, λόγω του διογκωμένου ελλείματος τρεχουσών συναλλαγών και από το δημοσιονομικό έλλειμμα. Η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική την περίοδο προ των εκλογών οδήγησε στην υπέρβαση του δημοσιονομικού ελλείμματος πάνω από το όριο του 3% του ΑΕΠ για φέτος, ενώ του χρόνου αναμένεται να ξεπεράσει και το 4,5%. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να υποχωρήσει από το 13% του ΑΕΠ στο τέλος του 2008 στο 11% το 2009.

Το τοπικό νόμισμα -ron- θα παραμείνει υπό σημαντική πίεση εξαιτίας της αυξημένης αποστροφής κινδύνου των επενδυτών για τις αναδυόμενες αγορές. Ο τραπεζικός τομέας στη Ρουμανία θα βρεθεί προ σημαντικών προκλήσεων. Η αύξηση του κόστους εξωτερικής χρηματοδότησης και τα αυστηρότερα κριτήρια δανεισμού που έχουν θεσπίσει οι τράπεζες έχουν οδηγήσει σε επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης. Ακόμα, αναμένεται σημαντική αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων εξαιτίας του συναλλαγματικού κινδύνου και της επιβράδυνσης στην οικονομική δραστηριότητα.

Οι συνέπειες της πιστωτικής κρίσης έχουν αρχίσει να γίνονται εμφανείς και στην οικονομία της Σερβίας η οποία έχει ήδη εξασφαλίσει πρόσβαση σε δάνειο ύψους 516 εκατομμυρίων δολαρίων από το ΔΝΤ, υπό την προϋπόθεση να μειώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 1,5% του ΑΕΠ μέσα στο 2009. Η χρηματιστηριακή αγορά έχει υποχωρήσει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα (πτώση κατά 64% στο τρίμηνο Αυγούστου - μέσα Δεκεμβρίου).

Το τοπικό νόμισμα βρίσκεται υπό σημαντική υποτιμητική πίεση, γεγονός που επιβαρύνει και τον πληθωρισμό που διαμορφώνεται στο 12% σε μέσα επίπεδα το 2008, αναγκάζοντας την κεντρική τράπεζα να διατηρήσει τα ψηλότερα ονομαστικά επιτόκια στην Ευρώπη στο 17,75%. Η ανάπτυξη αναμένεται να διαμορφωθεί στο 6,5% το 2008, ενώ το 2009 προβλέπεται να προσγειωθεί στο 3,3%.

Ωστόσο, οι έγκαιρες πρωτοβουλίες της κεντρικής τράπεζας για την αντιμετώπιση της κρίσης και η ισχυρή κεφαλαιακή επάρκεια κατατάσσουν το τραπεζικό σύστημα σε καλύτερη θέση συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής.

Η κλιμάκωση της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης φέρνει την Τουρκία στα πρόθυρα της ύφεσης για πρώτη φορά από την οικονομική κρίση του 2001. Ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας αναμένεται να υποχωρήσει από 4,6% το 2007 στο 2,5% και 1% αντίστοιχα για το 2008 και το 2009. Απόδειξη της ανησυχίας των αρχών για την ανάπτυξη αποτελεί η αιφνιδιαστική στροφή της κεντρικής τράπεζας να μειώσει τα επιτόκια κατά 175 μονάδες βάσης σωρευτικά την περίοδο Νοέμβριος - Δεκέμβριος στο 15%.

Η Eurobank εκτιμά ότι η κίνηση αυτή θα έχει και συνέχεια. Η διαδικασία αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού δυσχεραίνεται από την εξασθένηση του τοπικού νομίσματος - η τουρκική λίρα υποτιμήθηκε κατά 40% έναντι του δολαρίου στο δίμηνο Οκτωβρίου - Νοεμβρίου. Ο μέσος πληθωρισμός αναμένεται να διαμορφωθεί στο 10,3% το 2008 και στο 9,2% το 2009. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να συρρικνωθεί σημαντικά από το 6% το 2008 στο 3% το 2009 εξαιτίας της μεγάλης πτώσης στην τιμή του πετρελαίου και της αδύναμης εσωτερικής ζήτησης.

Στον αντίποδα, η διεθνής χρηματοοικονομική κρίση δημιουργεί δυσκολίες στην ομαλή χρηματοδότηση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών και της αναχρηματοδότησης ιδιωτικού εξωτερικού χρέους. Σε αυτή την κατεύθυνση, η σύναψη μιας νέας συμφωνίας-δανείου με το ΔΝΤ θα πρόσφερε μεγαλύτερη εξασφάλιση στους διεθνείς επενδυτές και επιλπέον θα παρείχε λύσεις στο πρόβλημα της εξωτερικής χρηματοδότησης.

Το τραπεζικό σύστημα, αν και πιο ανθεκτικό σε σχέση με την κρίση του 2001, θα βρεθεί υπό πίεση. Η πιστωτική επέκταση έχει επιβραδυνθεί από τον Οκτώβριο καθώς οι τράπεζες έχουν στρέψει την προσοχή τους στη διατήρηση ρευστότητας και στην ποιότητα των κεφαλαιακών στοιχείων. Στα θετικά συγκαταλέγεται, επίσης, το γεγονός ότι τα νοικοκυριά δεν είναι εκτεθειμένα στον συναλλαγματικό κίνδυνο από δάνεια σε ξένο νόμισμα.

Η κλιμάκωση της κρίσης τον Οκτώβριο του 2008 και η εξάπλωσή της στην κεντρική και στην ανατολική Ευρώπη άσκησαν σημαντικές πιέσεις στις πολωνικές χρηματοοικονομικές αγορές. Εντούτοις, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης, η Πολωνία φαίνεται να βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση να αντιπαρέλθει τη διεθνή οικονομική κρίση.

Τούτο αποδίδεται στη συγκριτικά χαμηλότερη εξάρτηση της χώρας από εξωτερική χρηματοδότηση, στην πολύ καλή δημοσιονομική της κατάσταση και στην καλύτερη προοπτική αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού της. Παρά ταύτα, η εντονότατη αστάθεια στις συναλλαγματικές αγορές της περιοχής έχει εμφανώς επηρεάσει το τοπικό νόμισμα, το ζλότι. Οι πολωνικές αρχές έχουν λάβει μέτρα για να τονώσουν την εμπιστοσύνη της αγοράς και για να χαλαρώσουν τις πιέσεις στις χρηματαγορές.

Πιο συγκεκριμένα, έχουν συνάψει προσωρινή διμερή συμφωνία ανταλλαγής μεταξύ ευρώ και ελβετικού φράγκου ενώ, έχουν συμφωνήσει σε 10 δισ. ευρώ δάνειο από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Επιπρόσθετα, η κυβέρνηση εισήγαγε πακέτο 24,3 δισ. ευρώ προς ενίσχυση των επενδύσεων.

Η πρόκληση με την οποία βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη η Πολωνία είναι να αντιπαρέλθει την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης σε συνδυασμό με την πρόσφατη διολίσθηση του εγχώριου νομίσματος. Ο πληθωρισμός Νοεμβρίου έπεσε στο 3,7%, ενώ εκτιμάται πως θα βρεθεί, κατά μέσο όρο, στο 3% το 2009. Παρόλο που ο πληθωρισμός φαίνεται να υποχωρεί, από τον περασμένο Οκτώβριο η Πολωνία έπαψε να πληροί το αντίστοιχο κριτήριο του Μάαστριχτ. Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ για το τρίτο τρίμηνο του 2008 έφτασε το 4,8%, αλλά οι προοπτικές έχουν επιδεινωθεί τους τελευταίους μήνες.

Ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2008 δεν θα υπερβεί το 5% και το 2009 αναμένεται να προσγειωθεί στο 2,9%. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών από 4,5% του ΑΕΠ στο τέλος του 2007 προβλέπεται να ανέλθει στο 5% του ΑΕΠ το 2008, για να μειωθεί στο 3,5% του ΑΕΠ το 2009.

Ένας σοβαρός κίνδυνος που αντιμετωπίζει τώρα η Πολωνία είναι η περαιτέρω διολίσθηση του εγχώριου νομίσματος. Οι τράπεζες στη χώρα μπορεί να είχαν περιορισμένο βαθμό δανειακής έκθεσης σε ξένο νόμισμα, αλλά τα νοικοκυριά έχουν δανειστεί κατά κόρον σε ξένο νόμισμα και ιδιαίτερα σε ελβετικό φράγκο.

Ο αντίκτυπος της τρέχουσας οικονομικής κρίσης στις αναδυόμενες αγορές ήδη έχει γίνει έντονα αισθητός στην Ουκρανία. Η πρόσβαση στις διεθνείς αγορές χρήματος έχει διακοπεί και το κόστος της εξωτερικής χρηματοδότησης έχει εκτιναχτεί σε δυσθεώρητα ύψη. Οι διεθνείς οργανισμοί πιστωτικής εκτίμησης αναθεώρησαν προς τα κάτω την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας κάνοντας τις πηγές εισροών να στερέψουν.

Η έντονη συρρίκνωση της βιομηχανικής παραγωγής -κατά 19,8% από τον Οκτώβριο και σε ποσοστό 28,6% τον Νοέμβριο- υποδηλώνει ότι η οικονομία της Ουκρανίας εισέρχεται σε βαθιά ύφεση το 2009, με τον ρυθμό αύξησης να αναμένεται από 3,5% το 2008 στο -5% το 2009. Ο πληθωρισμός τον Νοέμβριο έφτασε το 22,3%, αλλά εκτιμούμε ότι θα υποχωρήσει μόλις στο 17% στο τέλος του 2009 εξαιτίας των τάσεων υποτίμησης του τοπικού νομίσματος.

Επιπλέον, λόγω της κρίσης, το εγχώριο νόμισμα έχει χάσει από τον περασμένο Σεπτέμβριο το 47,5% της αξίας του έναντι του δολαρίου. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών προβλέπεται να διαμορφωθεί στο 7% του ΑΕΠ το 2008 και να περιοριστεί στο 5% του ΑΕΠ το 2009.

Αυτή η σειρά αρνητικών εξελίξεων εξώθησε την Ουκρανία να αναζητήσει δάνειο ύψους 16,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων από το ΔΝΤ. Το τελευταίο ανταποκρίθηκε θετικά στο αίτημα υπό τον όρο ότι η Ουκρανία θα προβεί σε μεταρρυθμίσεις στον δημοσιονομικό και στον οικονομικό τομέα. Το πακέτο προϋποθέτει ευέλικτη συναλλαγματική ισοτιμία, λήψη μέτρων για το τραπεζικό σύστημα και συνετή φορολογική και εισοδηματική πολιτική.

Προς το παρόν, οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές της οικονομίας απειλούνται από δύο κινδύνους.

Κατ' αρχάς, η οικονομία απειλείται από μια ενδεχόμενη νέα αύξηση στις τιμές του εισαγόμενου από τη Ρωσία φυσικού αερίου, η οποία θα επιβαρύνει εκ νέου τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά. Ένας δεύτερος κίνδυνος προέρχεται από την επιδείνωση στην ποιότητα των χαρτοφυλακίων των ουκρανικών τραπεζών από τον αντίκτυπο της διολίσθησης της xρίβνια στους δανειολήπτες ξένου νομίσματος που δεν έχουν προβεί σε αντιστάθμιση του συναλλαγματικού κινδύνου.

Το τεύχος Δεκεμβρίου με τις αναλυτικές προβλέψεις της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων της Eurobank ανά χώρα δημοσιεύονται στη διπλανή στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".