Τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρώπη έκαναν τεράστια λάθη τα οποία οδήγησαν στην απώλεια της σταθερότητας στη χώρα και καλούνται να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, σημειώνει ο καθηγητής Π. Ρουμελιώτης, αντιπρόεδρος της Τρ. Πειραιώς, στην ομιλία του στο 4th Risk Management & Compliance Forum.

Όπως ανέφερε, ενδεχόμενη έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τη χώρα. Το βιοτικό μας επίπεδο θα μειωνόταν σημαντικά, το πιστωτικό σύστημα θα αποσταθεροποιούνταν και δεν θα μπορούσε να καλύψει τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, η χρηματοδότηση της οικονομίας μας από το εξωτερικό θα σταματούσε και η υποτίμηση θα έφερνε αστάθεια, σημαντική άνοδο του πληθωρισμού και αύξηση του κόστους διαβίωσης.

Η πολιτική ηγεσία έχει την ευθύνη να διατηρήσει τη θέση της χώρας μας μέσα στην ευρωζώνη, σημείωσε με έμφαση.  

Όμως, συνέχισε, και η ηγεσία της ευρωζώνης πρέπει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να αποτρέψει μια καταστροφική εξέλιξη εξόδου της Ελλάδας από αυτήν. Η τιμωρητική στάση ορισμένων κρατών-μελών της ευρωζώνης αποδείχτηκε ότι ούτε βοήθησε την Ελλάδα αλλά ούτε και συνέβαλε στη σταθερότητά της.

Οι ευθύνες της ελληνικής πολιτικής ελίτ όσον αφορά τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό και την έλλειψη ανταγωνιστικότητας ήταν ασφαλώς σημαντικές. Όμως και η ευρωζώνη ευθύνεται γιατί έδειξε αδυναμία να προωθήσει προληπτικά μέτρα για τη διόρθωση των ανισορροπιών στην Ελλάδα, καθυστέρησε να αντιληφθεί το μέγεθος του ελληνικού προβλήματος και να εγκαταστήσει τον ΕΜΧΣ καθώς και να τον ενεργοποιήσει. Επίσης, εξανάγκασε την Ελλάδα να εφαρμόσει ένα στενό χρονικά και αυστηρό πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και λιτότητας, που την οδήγησε σε βαθιά ύφεση και σε πρωτοφανή ανεργία.

Χρειάστηκαν 18 μήνες για να αποφασίσει η ευρωζώνη να προχωρήσει σε επανακαθορισμό των στόχων του πρώτου μνημονίου και να επεκτείνει την περίοδο χάριτος και αποπληρωμής του δανείου προς την Ελλάδα, υπογράμμισε ο κ. Ρουμελιώτης. Αρνήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα τη μόχλευση του ΕΜΧΣ. Η λίστα των λαθών της είναι ανεξάντλητη όπως και εκείνη των ελληνικών αρχών. Ελπίζω, κατέληξε, ότι οι ηγέτες της θα σταθούν στο ύψος της ιστορικής τους ευθύνης και θα θέσουν το ευρωπαϊκό πάνω από το εθνικό τους συμφέρον και θα εγγυηθούν με τις αποφάσεις τους την ομαλή πορεία της ευρωζώνης προς την κατεύθυνση της πολιτικής ένωσης της Ευρώπης.

Οι χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας και οι τράπεζες

Ο κ. Ρουμελιώτης στην ομιλία του εκτίμησε ότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες που θα προκύψουν τόσο από τη μεγαλύτερη ύφεση όσο και από πιθανή επέκταση της περιόδου δημοσιονομικής προσαρμογής θα πρέπει να καλυφθούν από τους Ευρωπαίους καθώς δύσκολα το ΔΝΤ θα αποδεχτεί τη χορήγηση νέου δανείου προς την Ελλάδα 

Η ύφεση τόσο το 2012, όσο και το 2013 θα είναι βαθύτερη (6-7% το 2012 έναντι στόχου 4,7%, 3,4% το 2013 λόγω carry–over του 2012).

Την ίδια στιγμή, σημείωσε, η διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων έχει καθυστερήσει σημαντικά και δεν αποφέρει τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, ώστε να μειωθεί το χρέος και να στηριχτεί η αναπτυξιακή διαδικασία. 

Το χρέος θα αυξηθεί περισσότερο απ’ ό,τι είχε προβλεφθεί, λόγω υστερήσεων ή καθυστερήσεων κι έτσι θα καταστεί δυσκολότερο το εγχείρημα επαναφοράς της Ελλάδας στις αγορές, ακόμα κι αν επιτευχθούν οι δύσκολοι στόχοι για ρυθμούς ανάπτυξης 2-3% ετησίως μέχρι το 2020 και πρωτογενή πλεονάσματα 4,3-4,5% του ΑΕΠ.

Το πιο πιθανό είναι ότι αργά ή γρήγορα θα τεθεί θέμα για δεύτερη αναδιάρθρωση του χρέους, η οποία αυτήν τη φορά θα αφορά και τον επίσημο τομέα (θα δεχτούν οι κυβερνήσεις να «χαρίσουν» στην Ελλάδα μέρος των δανείων που παραχώρησαν στη χώρα μας ή θα προτιμήσουν να την οδηγήσουν σε έξοδο από την ευρωζώνη, έστω κι αν αυτό συνεπάγεται πτώχευσή της και απώλεια ακόμα μεγαλύτερου ποσοστού των δανείων τους προς την Ελλάδα και πρόκληση για τη σταθερότητας της ευρωζώνης;)

Οι συνολικές κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών λόγω της ανακεφαλαιοποίησης θα φτάσουν τα 50 δισ. ευρώ. Τα 18 δισ. έχουν ήδη εκταμιευθεί, υπό τη μορφή ομολόγων, ενώ τα υπόλοιπα θα είναι διαθέσιμα μέχρι το Σεπτέμβριο του 2012 (εφόσον βέβαια συμφωνηθεί το περιεχόμενο του νέου προγράμματος της Ελλάδας μεταξύ της νέας κυβέρνησης και της ευρωζώνης). 

Η Blackrock

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι αναμενόμενες απώλειες από επισφαλή δάνεια καθορίστηκαν από την Blackrock με βάση τα stress σενάρια στα 30 δισ. ευρώ για τα επόμενα τρία χρόνια, σημείωσε ο κ. Ρουμελιώτης. Ο ίδιος διευκρίνισε ότι από αυτά τα 30 δισ. ευρώ τα 18 έχουν ήδη καλυφθεί από τις προβλέψεις που έχουν πάρει οι τράπεζες και το ποσό που απομένει περιορίζεται σε 12 δισ. ευρώ.

Εάν οι ιδιώτες επενδυτές πρέπει να καλύψουν το 10% των συνολικών κεφαλαίων που απαιτούνται για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, τότε θα πρέπει να εξασφαλίσουν νέα κεφάλαια 3 δισ. ευρώ για να διατηρήσουν τον ιδιωτικό χαρακτήρα τους, σημείωσε ο κ. Ρουμελιώτης.

Τέλος, υπογράμμισε, σε περίπτωση αδυναμίας εξασφάλισης πολιτικής σταθερότητας και κοινωνικής συναίνεσης, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος του bank run, που θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τις τράπεζες και τη χώρα.

Ορατή η ύφεση στην ευρωζώνη

Ο κ. Ρουμελιώτης τονίζει ότι η κατασταση στην ευρωζώνη είναι επικίνδυνη και μπορεί να συμπαρασύρει προς το χειρότερο και την παγκόσμια οικονομία. 

Η ύφεση, δήλωσε, είναι πλέον ορατός κίνδυνος για την ευρωζώνη. Η ύφεση προκαλεί αύξηση των NPLs των ευρωπαϊκών τραπεζών και η αύξηση των ελάχιστων Δεικτών Κεφαλαιακής Επάρκειας οδηγεί στην ανάγκη ανακεφαλαιοποίησής τους. 

Πώς θα μπορούσαν να αποτραπούν ή να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι αυτοί;

1. O EMΣ θα μπορούσε να στηρίξει άμεσα και όχι μέσω κυβερνήσεων την ανακεφαλαιοποίηση των ευρωπαϊκών τραπεζών με προνομιούχες μετοχές, τις οποίες οι τράπεζες θα είναι δυνατόν να επαναγοράσουν με τα μελλοντικά κέρδη τους και σε βάθος χρόνου. (Η ανακεφαλαιοποίηση μέσω κυβερνήσεων οδηγεί σε αύξηση του δημόσιου χρέους και αποσταθεροποιεί την ικανότητα των χωρών να χρηματοδοτηθούν από τις αγορές, όπως για παράδειγμα την Ισπανία, καθώς και τη θέση των τραπεζών με μεγάλη έκθεση σε κρατικά ομόλογα. Έτσι οι τελευταίες αντιμετωπίζουν προβλήματα στη χρηματοδότησή τους από τη διασυνοριακή διατραπεζική αγορά.) Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να επιτραπεί στον ΕΜΣ να λειτουργεί ως τράπεζα με ειδική άδεια λειτουργίας υπό την εποπτεία της ΕΚΤ.

2. Η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει ένα μηχανισμό που θα εγγυάται τις καταθέσεις για να αποτραπεί ο πανικός και η φυγή κεφαλαίων από την ευρωζώνη. Ο μηχανισμός αυτός θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί μέσω ενός ευρωπαϊκού φόρου στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές (πρόταση Γαλλίας) ή και να δημιουργηθεί απορροφώντας τα αντίστοιχα ταμεία της κάθε χώρας της ευρωζώνης.

3. Για να περιοριστεί το συστημικό ρίσκο, θα έπρεπε να αποσαφηνιστεί το άριστο μέγεθος των τραπεζών, ώστε να αποκλειστεί το ρίσκο του “too big to fall”.

4. Θα χρειαστεί επίσης η ενίσχυση του ευρωπαϊκού συστήματος εποπτείας των ευρωπαϊκών τραπεζών, είτε μέσα από την αναβάθμιση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής ή από την ανάθεση του ρόλου αυτού στην ΕΚΤ (πρόταση Γαλλίας).

5. Θα μπορούσε να προωθηθεί μέσω του ΕΜΣ ή ενός ειδικού κοινοτικού ταμείου διαχείρισης, επαναγοράς και αναχρηματοδότησης γενικότερα του παλαιού χρέους των κρατών-μελών της ευρωζώνης, η αποσύνδεση του χρέους των κρατών-μελών της από τις τράπεζες. Μέσα από την κοινοτικοποίηση του χρέους, θα εκτονωθούν οι πιέσεις μέσω spreads στα προβληματικά κράτη της ευρωζώνης και θα ελαχιστοποιηθεί ο συστημικός κίνδυνος σε αυτήν. (Φαίνεται ότι θα μπορούσε ένα τουλάχιστον ποσοστό του συνολικού χρέους των χωρών της ευρωζώνης να ενταχθεί στον ΕΜΣ ή στο νέο αυτό ταμείο, αλλά υπό την προϋπόθεση της ενίσχυσης του Συμφώνου Σταθερότητας και της διακυβέρνησης της ευρωζώνης.) Προοπτικά, σε δέκα χρόνια ο μηχανισμός αυτός θα μπορούσε να καλύπτει με έκδοση ευρωομολόγων το σύνολο των χρηματοδοτικών αναγκών της.

6. Για την ενίσχυση της ανάπτυξης στην Ε.Ε. θα ήταν σκόπιμο να εκδοθούν ευρωομόλογα που θα επιτρέπουν τη χρηματοδότηση μεγάλων έργων υποδομών, να ενεργοποιηθούν οι ανεκμετάλλευτοι πόροι (55 δισ. ευρώ) των Διαρθρωτικών Ταμείων και η ανακεφαλαιοποίηση της ΕΤΕΠ, ώστε να χρηματοδοτηθούν ιδιωτικά προγράμματα επενδύσεων.