Έπειτα από κυοφορία μηνών, το υπουργείο ΠΕΚΑ δημοσιοποίησε το νομοσχέδιο για την ενεργειακή αγορά, με το οποίο προσαρμόζεται στις κοινοτικές οδηγίες του λεγόμενου τρίτου ενεργειακού πακέτου.

Με το 157 άρθρων νομοσχέδιο, εισάγεται ο πλήρης νομικός και λειτουργικός διαχωρισμός των εταιριών παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ ισχυροποιείται στο έπακρο η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας. Η τελευταία αποκτά δικαιώματα απόφασης, λογοδοτεί μόνο στη Βουλή, έχει ακόμη και «αστυνομικές αρμοδιότητες», όπως επίσης λειτουργική και οικονομική αυτονομία έναντι του Δημοσίου.

Σε γενικές γραμμές, οι παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι το αναμενόμενο εδώ και μήνες νομοσχέδιο ικανοποιεί σε σημαντικό βαθμό τις απαιτήσεις των κοινοτικών οδηγιών, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει η αγορά ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου σε ένα υγιές πλαίσιο, χωρίς τις μέχρι σήμερα στρεβλώσεις.

Ωστόσο, όπως τονίζουν, όλα θα εξαρτηθούν από το πώς θα εφαρμοστεί το νομοσχέδιο, εφόσον «περάσει» αυτούσιο από τη Βουλή, και κυρίως από το κατά πόσον θα τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα που θέτει για τη δημιουργία των ανεξάρτητων εταιριών οι οποίες θα διαχειρίζονται τα δίκτυα ηλεκτρισμού, ή θα ασκούν τη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρισμού.

Ως προοίμιο, με το νομοσχέδιο οι δραστηριότητες στην παραγωγή παραγωγής μεταφοράς και διανομής ενέργειας χαρακτηρίζονται δραστηριότητες κοινής ωφέλειας, τις οποίες εποπτεύουν το αρμόδιο υπουργείο (ΥΠΕΚΑ) και η ΡΑΕ, στο πλαίσιο του μακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας, ο οποίος διαμορφώνεται σε δεκαετή κυλιόμενη βάση και εγκρίνεται από το ΥΠΕΚΑ.

Σε ό,τι αφορά τα νομικά πρόσωπα που θα ελέγχουν μετοχικά (ιδιοκτησιακά) τα δίκτυα ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, το νομοσχέδιο εισάγει τις προβλέψεις των οδηγιών που απαιτούν πλήρη ανεξαρτησία έναντι των μετόχων τους, με άμεση εποπτεία από το Δημόσιο, το οποίο ορίζει και τις διοικήσεις τους.

Το νομοσχέδιο, στη μορφή με την οποία δόθηκε χθες, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο εισόδου και νέων μετόχων στις εταιρίες που θα ελέγχουν τα δίκτυα, σε αντίθεση με την αρχική του εκδοχή, όπου σαφώς αναφερόταν η προοπτική μείωσης του ποσοστού της ΔΕΗ στην εταιρία μεταφοράς. Η αλλαγή αυτή, ωστόσο, δεν αλλάζει και πολλά πράγματα επί της ουσίας, καθώς το κύριο μέλημα του νομοθετήματος είναι η διασφάλιση της ανεξαρτησίας των επιμέρους εταιριών έναντι των μετόχων τους, εφόσον αυτές είναι καθετοποιημένες ή μη ενεργειακές εταιρίες και εν προκειμένω η ΔΕΗ.

Επιπλέον, επιβάλλει τον έλεγχο της ΡΑΕ, για το ύψος των χρεώσεων που θα τιμολογούν οι εταιρίες των δικτύων στους χρήστες, δηλαδή παραγωγούς και καταναλωτές, ώστε αυτές να αντικατοπτρίζουν το πραγματικό κόστος των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Ας σημειωθεί ότι ο εξορθολογισμός των χρεώσεων αυτών αποτελεί πάγιο αίτημα των ανεξάρτητων παραγωγών, των μεγάλων καταναλωτών και των ανεξάρτητων προμηθευτών. Οι παραπάνω εκτιμούν ότι η κοστολόγηση της χρήσης των δικτύων υπερβαίνει κατά πολύ τις αντίστοιχες που ισχύουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και στην ουσία είναι μία επιπλέον επιδότηση της ΔΕΗ.

Μέχρι στιγμής, οι παρατηρήσεις που γίνονται από φορείς της αγοράς αφορούν σε δευτερεύοντα θέματα. Για παράδειγμα: 

* Η οικονομική επιφάνεια εταιριών προμήθειας (θεωρείται μικρό το ποσό των 600.000 ευρώ για μ.κ.). 

* Ο καθορισμός των 800.000 ευρώ ανά σημείο κατανάλωσης ως τέλη Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας. 

* Η διαδικασία για τον ορισμό προμηθευτή ως «τελευταίο καταφύγιο». 

* Τα οριζόμενα για την ανάπτυξη υπόγειου αποθηκευτικού χώρου φυσικού αερίου, που θέτουν εν αμφιβόλω την προοπτική δημιουργίας αποθήκης αποκλειστικά από την Ενεργειακή Αιγαίου.

Από την πλευρά των ανεξάρτητων παραγωγών, μέχρι χθες το βράδυ δεν υπήρχαν αντιδράσεις.

Τα όργανα του ΕΣΑΗ ανέλυαν τα άρθρα του ν/σ, προκειμένου να αξιολογήσουν τις επιπτώσεις του στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού. Σύμφωνα δε με πληροφορίες, σήμερα αναμένεται να υπάρξει επίσημη τοποθέτηση του συλλογικού οργάνου των ανεξάρτητων παραγωγών.

Θυγατρικές ΔΕΗ

Σε ό,τι αφορά τις υπό ίδρυση θυγατρικές της ΔΕΗ, σε εφαρμογή του μοντέλου του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς (Indepented Transmission Operator), το νομοσχέδιο προβλέπεται η ίδρυση των θυγατρικών ΑΔΜΗΕ, ΛΑΓΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ και συγκεκριμένα: 

* Ίδρυση της εταιρίας ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας), στην οποία η ΔΕΗ μεταβιβάζει την κυριότητα του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (Δίκτυα Μεταφοράς, Κέντρα Υπερυψηλής Τάσης κ.λπ.). 

* Ο ΑΔΜΗΕ τελεί πάντοτε υπό τον άμεσο ή έμμεσο έλεγχο του Δημοσίου. Οποιαδήποτε μεταβίβαση μετοχών η οποία επάγεται τη μεταβολή στον δημόσιο έλεγχο της εταιρίας θα συντελείται μόνο εφόσον διασφαλίζεται ότι η διοίκησή της ασκείται κατά πλειοψηφία από μέλη που διορίζονται από το Δημόσιο ή και ότι η λήψη μείζονος σημασίας αποφάσεων για τη διαχείριση του δικτύου γίνεται μόνον με τη σύμφωνη γνώμη του Δημοσίου. 

* Σε 3 μήνες από την ισχύ του νόμου, η ΔΕΗ θα πρέπει να προχωρήσει στον νομικό και λειτουργικό διαχωρισμό της δραστηριότητας της διαχείρισης του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας από τις άλλες δραστηριότητές της. Η ίδια προθεσμία ισχύει και για τον σημερινό Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς, τον ΔΕΣΜΗΕ, ο οποίος θα πρέπει να μεταφέρει στον ΑΔΜΗΕ τις δραστηριότητες που αφορούν στη διαχείριση, λειτουργία, ανάπτυξη και συντήρηση του Συστήματος Μεταφοράς, που ασκεί, όπως και του προσωπικού του. 

* Σε περίπτωση συστηματικής παραβίασης από τον ΑΔΜΗΕ των υποχρεώσεών του, ιδίως σε περιπτώσεις κατ’ εξακολούθηση μεροληπτικής συμπεριφοράς προς όφελος της ΔΕΗ, η ΡΑΕ μπορεί με απόφασή της να διορίσει τρίτο πρόσωπο ως Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς. 

* Ιδρύεται η εταιρία Λειτουργός Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας «ΛΑΓΗΕ Α.Ε.», στην οποία μεταφέρονται οι αρμοδιότητες του ΔΕΣΜΗΕ σε ό,τι αφορά τη διαχείριση της ημερήσιας αγοράς. Πρόκειται για την κομβική δραστηριότητα διαχείρισης της ημερήσιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία και καθορίζει ποιος παραγωγός θα προσφέρει ηλεκτρική ενέργεια για την κάλυψη της ζήτησης, την τιμή της μεγαβατώρας κ.λπ. Πρόκειται δηλαδή για τους χειριστές του Κέντρου Κατανομής Φορτίου στον Άγιο Στέφανο Αττικής, από όπου δίνονται οι εντολές για τη λειτουργία όλου του συστήματος μεταφοράς. 

* Για 5 χρόνια από την έναρξη λειτουργίας του ΛΑΓΗΕ, το προσωπικό του θα προέρχεται από τον ΑΔΜΗΕ, δηλαδή τον σημερινό ΔΕΣΜΗΕ και στην ουσία από τη ΔΕΗ, καθώς ο ΔΕΣΜΗΕ σε ποσοστό 90% είναι στελεχωμένος από τη ΔΕΗ. Την 5ετία αυτή δύσκολα θα τη δεχτούν οι ανεξάρτητοι παραγωγοί, οι οποίοι μέχρι τώρα καταμαρτυρούν μεροληπτική μεταχείριση του ΔΕΣΜΗΕ σε βάρος τους και υπέρ της ΔΕΗ. 

* Σε 8 μήνες από την ισχύ του νόμου, η ΔΕΗ θα προχωρήσει στον νομικό και λειτουργικό διαχωρισμό της δραστηριότητας της διαχείρισης του Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας από τις άλλες δραστηριότητές της και να προχωρήσει στην ίδρυση θυγατρικής με την επωνυμία «Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.» (ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.).

Η εταιρία θα διαχειρίζεται όλο το δίκτυο μέσης και χαμηλής τάσης, όπως και το δίκτυο και τις μονάδες παραγωγής στα μη διασυνδεδεμένα νησιά. Ωστόσο, σε ειδικό άρθρο του νόμου προβλέπεται ότι η κυριότητα του δικτύου διανομής συνεχίζει να ανήκει αποκλειστικά στη ΔΕΗ.

Φυσικό αέριο

Στο φυσικό αέριο τα πράγματα είναι περισσότερο ξεκαθαρισμένα, καθώς η σημερινή δομή, δηλαδή η ΔΕΠΑ (εισαγωγή και προμήθεια φυσικού αερίου), μέτοχος κατά 100% της εταιρίας στην οποία ανήκει η υποδομή μεταφοράς, του ΔΕΣΦΑ, δεν έχει καμία εμπλοκή στη λειτουργία του δεύτερου. Δηλαδή εφαρμόζεται το σύστημα του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Δικτύου - ΙΤΟ. Επιπλέον από τα οριζόμενα, μπορεί να γίνουν και κάποιες εκτιμήσεις ως προς τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης της ΔΕΠΑ.

Ειδικότερα, για να διασφαλίσει την ανεξαρτησία του ΔΕΣΦΑ έναντι της ΔΕΠΑ, το νομοσχέδιο ορίζει ότι ο πρώτος βρίσκεται πάντοτε υπό τον άμεσο ή έμμεσο έλεγχο του Δημοσίου. Ακόμη, οποιαδήποτε μεταβίβαση μετοχών η οποία επάγεται τη μεταβολή στον δημόσιο έλεγχο του ΔΕΣΦΑ θα επιτρέπεται μόνο εφόσον διασφαλίζεται καταστατικά ότι η διοίκηση της εταιρίας ασκείται κατά πλειοψηφία από μέλη που διορίζονται από το Δημόσιο ή και ότι η λήψη μείζονος σημασίας αποφάσεων που ανάγονται στη διαχείριση του δικτύου γίνεται μόνον με τη σύμφωνη γνώμη του Δημοσίου.

Η ρύθμιση αυτή, σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, προωθείται ενόψει της πώλησης μετοχών της ΔΕΠΑ, χωρίς μέχρι στιγμής να έχει αποφασιστεί αν η πώληση αυτή θα αφορά στη ΔΕΠΑ ως σύνολο (μαζί με τον ΔΕΣΦΑ), ή μόνο ως εμπορική εταιρία. Ας σημειωθεί δε ότι η κυβέρνηση αναμένει τις εισηγήσεις των συμβούλων που έχει προσλάβει, αν και στο εσωτερικό της υπάρχει διχογνωμία ως προς το σενάριο που θα ακολουθηθεί.

Ωστόσο, σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς, οι διατάξεις του νομοσχεδίου αναφορικά με τις σχέσεις ΔΕΠΑ - ΔΕΣΦΑ και τον έλεγχο του Δημοσίου στον ΔΕΣΦΑ δείχνουν ότι ευνοούν μετοχικό διαχωρισμό των δύο εταιριών και πώληση μετοχών και των δύο, με διατήρηση του ελέγχου του Δημοσίου στον ΔΕΣΦΑ.